Morgunblaðið - 03.06.1958, Síða 10

10
MOKCTnvnr aðjð
Þriðjudagur 3. júní 1958

XJtg.: H.l Arvakur, ReykjavIK.
Framkvæmdastjóri: Sigíus Jónsson.
't.ðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Ola, sími 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Knstinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýs'ngar og afgreiðsla: Aðaistræti 6. Sími 22480
Askriítargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 1.50 emtakið.
VERÐHÆKKANIR SKELLA Á
NÚ, þegar bjargráð ríkis-
stjórnarinnar hafa verið
samþykkt, lætur það ekki
lengi bíða eftir sér, að verðhækk-
anir skelli á. Það er sízt af öllu
að dýrtíðin hafi verið stöðvuð,
enda er það viðurkennt af stjórn-
málaflokkunum að nú muni ný
alda dýrtíðar og verðbólgu
skella yfir. Sjálf blöð stjórnar-
flokkanna lýsa því yfir, hvert í
kapp við annað, að hin svonefnda
„verðstöðvunarstefna", sem ríkis
stjórnin hafi haldið uppi að und-
anförhu, sé nú úr sögunni og
afleiðingin verði ný verðbólga.
Þegar ágreiningurinn varð inn-
an Alþýðusambandsins eða hinn-
ar svokölluðu 19 manna nefndar
um afstöðuna til',,bjargráðanna“,
var það einmitt tekið fram, af
þeim fulltrúum verkalýðssam-
takanna, sem voru andsnúnir
frumvarpi ríkisstjórnarinnar, að
það fæli í sér brot á þeirri stjórn-
arstefnu, sem lofað hefði verið
með því að verðið væri nú sízt
af öllu lengur stöðvað, heldur
stefnt út í nýja dýrtíð.
Verðhækkanirnar láta heldur
ekki bíða eftir sér. Benzínið hef-
ur nú þegar stórhækkað og
■margar fleiri vörutegundir fara á
eftir jafnskjótt og nýjar vörur
koma á markaðinn. Þess verður
nú vart næstu daga og vikur,
jafnóðurn og vörur koma en sam-
kvæmt fregnum, sem bárust frá
tollstjóra fyrir helgina eru inn-
flytjendur ekkert að flýta sér að
því að leysa inn vörur sínar, en
þrátt fyrir það mun þó verð-
hækkunin óhjákvæmilega koma
fljótlega í ljós. Almenningur
mun finna fyrir því, að pening-
arnir verða ódrýgri og ódrýgri
og munu húsmæðurnar sérstak-
lega hafa sína sögu af því að
segja nú í náinni framtíð.
Á bæjarstjórnarfundi, sem
haldinn var um sama leyti og
bjargráðin voru samþykkt, var
því lýst yíir að ekki yrði komizt
hjá því að hækka gjöld fyrir
hitaveituna, rafmagn og fer'óir
með strætisvögnum. Bent var á.
með skýrum tölum, að tilkostn-
aður þessara stofnana bæjarins
ykist stórlega vegna „bjargráða"
ríkisstjórnarinnar og væri ekki
um annað að ræða en taka af-
leiðingunum af því í hækkuðum
gjöldum. Þjóðviljinn reynir hér
að klóra í bakkann varðandi raf-
magnsverðið í grein fyrir helg-
ina, þar sem því er haldið fram
að tekjuafgangur Rafveitunnar
hafi verið svo mikill að und-
anförnu, að óþarfi sé að hækka
gjöldin. Hér er vitaskuld ekki
sagt nema brot af sannleikanum,
þvi að rekstrarafgangur Raf-
magnsveitunnar hefur allur farið
í að víkka út kerfið í bænum,
enda er slíkt óhjákvæmilegt
meðan nýjar byggingar og heil
ný hverfi rísa upp með þeim
hraða, sem verið hefur að und-
anförnu. Ef ekki væri fyrir hendi
fé til þess að leysa þetta verk-
efni, mundu raflagnir í húsin
stöðvast og sjá allir hvert það
stefndi. Hins vegar er engin lán
að fá til þess að standa undir
þessum framkvæmdum Raf-
magnsveitunnar og verður því fé
til framkvæmdanna að fást úr
rekstri hennar sjálfrar.
Það er vitaskuld rétt, sem hald-
ið var fram innan Alþýðusam-
bandsins og einnig hefur komið
fram í nefndarálitum á Alþingi
varðandi bjargráðafrumvarpið,
að hér er um að ræða algert
brot á þeim loforðum, sem ríkis-
stjórnin gaf um að stöðva verð-
bólgu og reisa efnahagslífið úr
rúst að nýju, eins og það var
kallað. Því var einnig lofað, að
gengisfelling yrði ekki fram-
kvæmd, en allir sjá, hvað um
það loforð hefur orðið. Segja má,
að á pappírnum sé hið skráða
gengi krónunnar hið sama og
áður var, þegar vinstri stjórnin
kom til valda. En það er aug-
ljóst, að þó skráða gengið væri
orðið mjög óraunhæft, þegar eft-
ir jólagjöfina 1956, er það nú
enn meiri fjarstæða en var þá.
Hið skráða gengi er þess vegna,
eins og bent hefur verið á, ekk-
ert annað en pappírsgengi. Eftir
samþykkt „bjargráða“frumvarps-
ins liggur það nú ljóst fyrir, að
alls engar gjaldeyrisyfirfærslur
fara nú fram á þessu skráða
gengi. Minnsta yfirfærslugjald
sem krafizt verður er 30%, en
allur þorri af gjaldeyrisyfirfærsl-
um er með 55% yfirfærslugjaldi.
Fyrir utan það er lagt 22—62%
innflutningsgjald á mjög veru-
legan hluta innflutningsins. Það
er því vitaskuld ekkert annað en
blekking, þegar því er haldið
fram, að gengi hafi haldizt
óbreytt í tíð ríkisstjórnarinnar.
Það er ljósara en svo, að almenn-
ingur verði blekktur, að gengið
hefur verið stórkostlega fellt og
hefur því loforð ríkisstjórnar-
innar varðandi gengið verið frek-
lega brotið. Þetta lendir vitaskuld
ekki með minnstuna þunga á
kommúnistunum, sem stærst orð-
in hafa haft um það að gengið
yrði alls ekki fellt.
Eins og bent var á hér á und-
an hljóta verðhækkanirnar að
koma fram nú á næstunni. Á
það má benda að húsaolía mun
hækka um 32%, byggingarefni
mun hækka mikið og er talið að
timbur hækki um 25—29%,
sement um 25—30% og steypu-
styrktarjárn um 20%. Þannig er
þessu varið, einnig með aðrar
tegundir byggingarvara. Búizt er
við að byggingarkostnaður hækki
um 11%, en þó telja flestir að
það muni verða meira. Brýnustu
lífsnauðsynjar manna, eins og
kornvörur, kaffi og sykur eiga
að hækka um 15%, einföldustu
búsáhöld hækka um 25%, hrein-
lætisvörur um 26%, metravara
hækkar um 8—45% og þannig
má lengi áfram halda. Reynslan
á næstu tímum mun sýna það
svo ljóslega að ekki verður um
deilt, hversu herfilega ríkis-
stjórnin hefur brugðizt þeim lof-
orðum, sem hún í öndverðu gaf
varðandi efnahagsmál. Sú krafa
verður sífellt háværari að ríkis-
stjórnin ieggi öll þessi mál undir
dóm alþjóðar í nýjum kosning-
um. Engin ríkisstjórn, sem setið
hefur á íslandi, hefur nokkurn
tímann brotið loforð sín svo
freklega sem þessi. Þetta ger-
ir ábyrgðina þyngri, ríkis-
stjórnin komst til valda á blekk-
ingum, á loforðum, sem hún hef-
ur svikið og það er vitaskuld
skýlaus lýðræðisskylda ríkis-
stjórnar, sem þannig hefur hag-
að sér, að stofna þegar í stað til
nýrra kosninga og láta þjóðina
skera úr.
//
l§g»UTAN ór heimi ]
Ójbekkti Frakkinn" í forseta-
stólnum grípur í taumana
SKÖMMU fyrir helgina tók René
Coty að sér aðalhlutverkið í þeim
harmleik, sem nú á sér stað á
franskri grund. Hann greip til
þess ráðs, sem er einsdæmi í sögu
Frakklands og i mannkynssög-
unni: Hann lagði að veði stöðu
sína sem æðsti maður ríkisins,
til að þingmenn sættu sig við
valdatöku de Gaulle, sem ætlar
sér að gera stjórnarlög landsins
óvirk og bjarga þannig leifunum
af franska lýðveldinu — með
hrossalækningu. Hann gerði
þetta, af því að honum var orð-
ið Ijóst, að ekki var lengur hægt
að velja milli lýðveldisins og de
Gaulle heldur milli de Garlle
og stjórnleysis — blóðugrai borg-
arastyrjaldar, þar sem „Frakk-
ar myndu berjast gegr. Frökk-
um“.
o—O—o
Engan grunaði — og sizt Coty
sjálfan — að rás atburðanna
myndi leggja slíka ábyrgð og
slíkt hlutverk á herðar þessa
aldraða forseta. En þegar örlög-
in börðu að dyrum í Elyséehöll-
inni, hugsaði hann sig ekki um.
Hann hefur aldrei verið öfga-
eða ofstækismaður, og einmitt
þess vegna var hann á sínum
tíma kjörinn forseti. Coty hefur
ætíð verið milligöngumaður,
sátta- og samningamaður í frönsk
um stjórnmálum. En nú sneri
hann blaðinu við og setti allt sitt
traust á einn mann. —- Coty er
75 ára að aldri.
„Minn eini bandamaður
var raunverulega jóla-
sveinninn£í
Er Coty var kjörinn forseti
1954, fékk hann viðurnefnið
„óþekkti Frakkinn“. En þó að
hann væri lítt kunnur, var hann
á marga vegu dæmigerður
Frakki. Heimilislíf þeirra hjóna
hvað ætíð hafa verið til fyrir-
myndar. Coty gleðst jafnan
fölskvalaust yfir börnum sínum
og barnabörnum og hann hefur
ætíð haft glöggt auga fyrir því,
hve smámunirnir skipta miklu
máli. Mikil ringulreið ríkti við
forsetakjörið í Versailles 1954, og
Coty varð loks fyrir valinu, er
13 atkvæðagreislur höfðu farið
fram. Sjálfur komst hann svo
að orði: „Minn eini bandamaður
var raunverulega jólasveinninn“.
Þingmenn efri deildarinnar voru
áfjáðir í að komast í jólaleyfi,
og var það höfuðástæðan fyrir
því, að þeir komu sér loks saman
um að kjósa til forseta óþekkt-
an þingmann frá Le Havre, Coty
að nafni. Hvað hafði hann tiL
brunns að bera? Framar öllu
það, að hann átti engan persónu-
legan fjandmann, þó að hann
hefði verið stjórnmálamaður í
30 ár ,en hafði hins vegar aflað
sér mikillar reynslu með því að
gegna mörgum ráðherrastöðum.
Þannig orsakaðist það, að René
Coty tók fyrst að láta raunveru-
lega að sér kveða 71 árs að aldri,
þegar aðrir eru yfirleitt teknir
að búa sig undir hvíld frá störf-
um. Um þessar mundir áttu þau
hjón líka gullbrúðkaup. Kona
Cotys var dóttir útgerðarmanns
frá Le Havre', og á sínum tíma
hafði hann beðið hennar með
því að vitna í kvæði eftir Musset,
er var viðeigandi við það tæki-
færi. Frú Coty lézt fyrir nokkru,
og tók forsetinn lát hennar mjög
nærri sér.
o—O—o
Faðir Cotys og afi áttu lítinn
kaþólskan skóla í Le Havre. Coty
er því sprottinn upp úr kjarna
frönsku borgarastéttarinnar. —
Hann nam lögfræði og heim-
speki. Fimm ár liðu frá því, að
hann lauk lögfræðiprófi, þar til
hann lagði út á stjórnmálabraut-
ina sem bæjarfulltrúi í fæðingar-
borg sinni. Að fyrri heimsstyrj-
öldinni lokinni vár hann kosinn
á þing. Átti hann fyrst sæti í
neðri deild, en tólf árum síðar
fékk hann sæti í eíri deild.
Einn af 600
Á árunum milli fyrri og síð-
ari heimsstyrjaldarinnar var
hann forustumaður flokks, er
kallaði sig „Vinstri lýðveldis-
flokkinn“, en eftir síðari heims-
styrjöldina gekk hann í flokk
óháðra íhaldsmanpa. Hann var
einn þeirra 600 þingmanna, sem
í Vichy 10. júlí 1940 greiddu at-
kvæði með því að fá stjórn
Pétains í hendur einræðisvald,
og þar með var Þriðja lýðveldið
raunveruiega úr sögunni. Eftir
að de Gaulle hafði stofnsett
stjórn Frjálsra Frakka í Alsír,
voru þessir 600 þingmenn svipt-
ir rétti til þess að taka framar
virkan þátt í frönskum stjórn-
málum, Er hernámi Þjóðverja
lauk, var mál þessara 600 manna
rannsakað og 200 þeirra, þ. á. m.
Coty og Robert Schuman fengu
aftur sín pólitísku réttindi.
o—O—o
Föðurlandsást Cotys mun aldrei
hafa verið dregin í efa. Á stríðs-
árunum leyndi hann um langt
skeið í íbúð sinni Alexandre
nokkrum Parodi, er síðar varð
ráðuneytisstjóri í franska utan-
ríkisráðuneytinu. Parodi var
hundeltur af Gestapo.
Forsetinn eini óháði
stjórnmálamaðurinn
Einu sinm komst Coty svo að
orði ....lýðræði á sér rætur í
skynsemi, og stefnumark þess
eru framfarir". Persónulegt
markmið Cotys sem stjórnmála-
manns um margra ára skeið var
ætíð að efla þroska Frakklands
sem lýðræðisríkis. Það hlýtur því
að hafa fengið mikið á hann að
verða að krefjast þess, að lýð-
ræði í landinu yrði gert óvirkt.
a. m. k. um skeið, svo að land
og þjóð yrði borgið frá bræðra-
vígum. Coty hefir eins og fyrir-
rennari hans Auriol, alltaf litið
svo á, að forsetinn eigi að vera
hafinn yfir dægurþras stjórn-
málanna. Einmitt þess vegna hef-
ur forsetinn verið eini óháði
stjórnmálamaðurinn, og hefir því
haft mesta möguleika á að vera
réttsýnn, þegar mest reið á, og
hann hefir orðið að grípa í taum-
ana til að afstýra glundroða. Á
sínum tíma skipaði Coty t. d.
Mendes-France forsætisráðherra
gegn vilja þingsins.
Stjórnarlög Frakklands hafa
ætíð verið Coty áhyggjuefni,
enda eru þau raunverulega orsök
þeirra örlagaríku atburða, er nú
hafa átt sér stað. Hvað eftir ann-
að hefir hann skírskotað til
stjórnarlaga Breta sem þeirrar
fyrirmyndar, er Frakkar ættu að
keppa að. Og hann hefir vitnað
til orða Francois Mauriac: „Frakk
ar eru allra þjóða heims verst
fallnir til að búa við lýðræði,
og þess vegna höfum við allt
síðan 1789 eytt tímanum í að
öfunda Englendinga af stjórnar-
lögum þeirra ....“.
Er hann á sínum tíma lagði
fram drög að nýrri og veiga-
meiri stjórnarlögum, sagði hann:
„Einstaklingurinn verður alltaf
að vera nr. 1, sá, er mestu ræður
í ríkinu — í senn markmið og
tæki starfsemi þess. Land er
raunverulega lifandi vera. Ríki
er aðeins hægt að styrkja og
treysta með sífelldri þróun og
endurnýjun ....“.
o—O—o
Skyldi hann álíta, að de Gaulle
geti endurnýjað franska ríkið?
Varla. En honum mun vera ljóst,
að valdataka hershöfðingjans er
eina leiðin út úr glundroðanum.
Adalfyndur Meistara-
félags húsasmiða
MEISTARAFÉLAG húsasmiða I
Reykjavík, hélt nú nýlega aðal-
fund sinn í 3aðstofu iðnaðar-
manna.
Kosnir voru eftirtaldir menn í
stjórn félagsins:
Ingólfur Finnbogason formaður,
Tómas Vigfússon, varaformaður,
Daníel Einarsson, ritari,
Anton Sigurðsson. gjaldkeri,
Gissur Sigurðsson, vararitari.
Guðmundur Halldórsson, sem
áður var formaður, baðst ein-
dregið undan endurkosningu að
þessu’ sinni.