Morgunblaðið - 04.06.1958, Blaðsíða 6
6
MORCVWBL AÐ1Ð
Miðvikudagur 4. júní 1958
Fallhlífasveitirnar hafa ráðið úrslitum um valdatökéu hersins í Alsír. Hér sjást nokkrir fall-
hlífamenn — ekki á mjög alvarlegri stundu. —
Af hverju
hlífaliðið
ÞAÐ, sem liggur á bak við upp-
reist fallhlífarhermannanna gegn
ríkisstjórn landsins, er að þeir
telja, að franski herinn hafi ekki
verið sigraður af utanaðkomandi
fjandmönnum, heldur hafi styrj-
aldirnar í Asíu og Afriku tapazt
í París og hafi þar valdið veikar
og hikandi stjórnir. Fallhlífarher
mennirnir urðu hvað eftir annað
að stökkva út í dauða og eyði-
leggingu: í Indó-Kína, í Súez og
í Norður-Afríku. Ríkisvald, sem
ekki hefur nægan þrótt til
að verja, það sem það telur sig
eiga utan síns eigin lands, og hef-
ur heldur ekki kjark til þess að
draga sig í tíma til baka úr stöðv-
um, sem ekki er lengur hægt að
halda, hlaut að vekja uppreisnar-
anda meðal hermannanna. Upp-
reisnin hófst meðal þeirra, sem
urðu að borga með mestri blóð-
töku fyrir þau mistök, sem gerzt
höfðu.
Fallhlífarhermennirnir töldu
sig ekki lengur hafa skyldur gagn
vart ríkinu eða stjórnskipuninni,
en aðeins gagnvart „föðurland-
inu“. Þeir töldu að ríkið gæti
ekki lengur varið föðurlandið
Stjórnirnar í París þorðu ekki
að fara þá leið, sem Bretar fóru
en hún var að gera nýlendurn-
ar jafnrétta félaga og mynda
gagnkvæman félagsskap með
þeim og móðurlandinu. I staðinn
fyrir það sendu frönsku ríkis-
stjórnirnar herinn út til yztu
endimarka hins gamla nýlendu-
veldis og skipuðu honum að
halda stöðvum sínum, hvað sem
það kostaði. En stjórnirnar þorðu
ekki að gera það heima fyrir,
sem gera þurfti, til þess að þetta
væri mögulegt. Það þurfti að
hækka skatta og lengja herskyldu
tímann. 1 staðinn fyrir að kosta
því til, sem kosta þurfti, var
hernum látið blæða. Dien-bien-
phu, í frumskógum Indó-Kína,
varð tákn fyrir öll hin töpuðu
virki.
Á árunum 1946—1947 urðu fall-
hlífahermennirnir ásamt útlend-
ingaherdeildum og nýlenduher-
mönnum úr Senegal og Norður-
Afríku, að berja niður uppreisn
á Madagaskar og er talið að milli
40 og 60 þúsund íbúar hafi orðið
að borga fyrir það með lífi sínu
og margir Frakkar féllu.
Nokkrum árum seinna gerðist
ný blóðtaka hjá fallhlífahermönn
unum, en það var í Kóreu. Stjórn
in í París sendi þangað fallhlífa-
lið undir stjórn Mire ofursta, en
ásamt amerískum fótgönguliðs-
mönnum tóku þeir hæðina „The
heartbreak Hill“ í Kóreu með
áhlaupi 1952. Þetta var talin ein
af djörfustu og um leið kostnað-
arsömustu árásum, sem gerðar
voru í því stríði, þegar litið er
á mannfall.
Frá þessari hæð sigursins féllu
svo hinir frönsku Paras niður í
djúp ósigursins við Dien-bien-
gerði franska fall-
uppreisn ?
phu. Meðan stóð á stríðinu í
Indó-Kína missti franski herinn
á hverju ári % af þeim ungu
foringjum, sem útskrifaðir voru
árlega frá herskólanum í St. Cyr.
Þeir, sem lifðu átökin af fengu
þriggja mánaða leyfi með kaupi.
Svo var ferðinni heitið til Túnis
og Marokkó, þar sem uppreisn
stóð í fjallahéruðunum. Herfor-
ingjarnir Massu og Gilles fengu
það verkefni að endurskipa fall-
hlífaherdeildir sínar á nýjan leik
og á tæpum tveimur árum tókst
Massu að mynda nýjan kjarna
úrvalsflokka. Deild hans, sem er
hin 10. í franska hernum er í dag
einasta fullkomna fallhlífaher-
sveit Frakka.
Síðari grein
1 franska hernum gengur hver
foringi út úr sinni sérstöku her-
grein um leið og hann er gerður
að hershöfðingja, eða „general".
Þeir Massu og Gilles eru þeir
einustu, sem hafa fengið því
framgengt að halda einkennum
sínum og stöðum sem foringjar
í fallhlífaliðinu, þótt þeir væru
gerðir að hershöfðingjum.
Eftir þrotlausa bardaga í fjöll-
um Norður-Afríku og eftir lang-
varandi samningaumleitanir
neyddust Frakkar 1955—56, að
láta Túnis og Marokkó laust. En
þar kom það á ný • Ijós, að stjórn
málamennirnir höfðu gefið eftir
of seint og líka viljað gefa of
lítið eftir. Þá breiddist uppreisn-
areldurinn út til hinna þeldökku
manna í Alsír og fallhlífaliðinu
var enn á ný skipað að bæla
uppreisnina niður. En í hvert
skipti, sem þeir slökktu einn eld,
var eins og tveir nýir kviknuðu.
Það var hinn 5. nóvember 1956,
þegar stóð á hernaðaraðgerðun-
um við Súez, að fyrstu frönsku
fallhlífamönnunum var kastað
niður hjá Port Said til þess að
opna leiðina til Súez. Þeir áttu
að lenda á mjóum landtanga milli
vatnsins Manzaleh og skurðarins
sjálfs. Þetta leit ekki vel út, því
aðeins létt vindkast hefði getað
hrakið fallhlífarnar út í vatnið
eða skurðinn. En Gilles foringi
huggaði menn sína og sagði: Haf-
ið engar áhyggjur. Ykkur verður
kastað út í 150 metra hæð. —
Minnsta hæð, sem örugg þykir,
þegar fallhlífahermenn varpa sér
út, er 80 metrar, því annars er
ekki talið víst að fallhlífin fái
tíma til þess að þenja sig út og
bera mennina hægt til jarðar.
Egypzku loftvarnabyssurnar
skutu óaflátanlega. Kassar með
skotfærum, sem kastað var niður
úr mikilli hæð, svifu á leið til
jarðar, en sprungu í loftinu. Flug
mennirnir köstuðu reyksprengj-
um. Þá stukku fallhlífahermenn-
irnir, en 13 egypzk loftvarnavirki
skutu af kappi. Enginn datt í
vatnið. Þessi hernaðaraðgerð stóð
yfir í einn klukkutíma. Að þeim
tíma loknum hafði liðinu tekizt
að taka þá brú og þá brunna með
neyzluvatni, sem því hafði verið
skipað að taka og loks höfðu þeir
náð á sitt vald loftvarnastöðvun-
um. Ennfremur höfuð þeir getað
rekið egypzka fótgönguliðsmenn
úr stöðvum sínum og náð á sitt
vald allmörgum. brynvörðum her-
vögnum.
Þennan sama dag um kl. hálf-
fjögur stökk Massu til jarðar
með þúsund fallhlífahermenn við
Port-Fuad. Um »cvöldið höfðu
menn hans náð bænum í sínar
hendur. Meðan Massu þaut suður
á við til E1 Kantara greip hik og
ótti um sig hjá stjórnmálamönn-
unum í París og London. Þeir
drógu nú allt í einu inn klærnar
og gáfu Nasser skurðinn og sáu
svo um, að þessi einræðisherra
sat nú fastari í sessi en nokkru
sinni fyrr. Massu og hermönnum
hans fannst þeir vera dregnir á
tálar. Parísarblaðið Figaro tók
svo til orða, að atburðirnir við
Súez hefðu fyllt bikar vonbrigð-
anna.
Þegar fallhlífahermennirnir
komu nú aftur til Asír frá Eg-
yptalandi, hafði ástandið stór-
versnað þar. Sá árangur, sem þeir
höfðu náð um vorið var nú að
engu orðinn, því uppreisnarmenn
höfðu náð þeim landskik-
um, sem um var að ræða, aftur
á sitt vald. I höfuðstaðnum Alsír
herjuðu uppreisnarmenn með
báii og brandi.
Þegar hér var komið mun fall-
hlífahermönnunum í fyrsta sinn
hafa dottið í hug, að tími
væri kominn til þess að gera
opinbera uppreisn gegn stjórn-
inni í París. Svo langt gekk, að
foringi nokkur úr fallhlífaliðinu,
Jacques Faure að nafni, tók þá
ákvörðun að taka Alsírmálaráð-
herrann, Robert Lacoste, fastan
og skyldi hann vera lokaður inni
í virki nokkru í eyðimörkinni, en
síðan átti að gera Salan hershöfð-
ingja að æðsta yfirvaldi í Alsír.
En þessi fyrirætlan komst upp
og Faure var tekinn fastur. Var
hann sendur til Parísar, en slapp
þar með 30 daga fangelsi, en í
dag er hann næstæðsti maður
frönsku herjanna í Þýzkalandi.
Massu hefur hins vegar tekið
fyrirætlun Faure upp með nokkr-
um breytingum. En þrátt fyrir
þessa ólgu innan fallhlífaliðsins,
sem frönskum stjórnmálamönn-
um var vel kunnugt um, sáu þeir
sér þann einn kost vænstan að
gera Massu og herlið hans að ör-
yggislögreglu í Alsír. Massu tókst
að uppræta uppreisnarmenn í
sjálfri höfuðborginni, en nú var
hann orðinn svo öflugur, að
stjórnmálamennirnir gátu ekki
lengur við hann ráðið — og nú
eru afleiðingar þess kunnar.
LISSABON 2. júní. — Eini stjórn
arandstæðingurinn, sem verður í
framboði við forsetakosningarnar
í Portúgal á sunnudaginn, hefur
ákært stjórnina um að reyna að
koma í veg fyrir að hann njóti
jafnrar aðstöðu við aðra fram-
bjóðendur.
Meðal farþega með Gullfaxa til Reykjavíkur s.l. sunnudagskvöld var leikflokkur frá Folketeatret
i Kaupmannahöfn, en flokkur þessi hefir að undanförnu verið á ferðalagi um önnur Norðurlönd.
Meðal þeirra sem tóku á móti listafólkinu á flugvellinum, voru þjóðleikhússtjóri og formaður
Þjóðleikhúsráðs. — Myndin er tekin við komuna til Reykjavíkur. (Ljósm.: Sv. Sæm.)
shrsfar ur i
daglega lífinu J
IGÆR var minnzt með nokkr-
um orðum hér í dálkunum á
danska flokkinn frá Fóikleikhús-
inu í Kaupmannahöfn, sem sýndi
í Þjóðleikhúsinu í fyrrakvöld og
í gær. Velvakandi hefur að
gamni sínu verið að reyna að
gera sér grein fyrir fjölda og
stærð leikhúsanna í Kaupmanna-
höfn í tilefni af þessari heim-
sókn, og bera niðurstöðurnar
saman við það, sem er hér í
Reykjavík.
í Kaupmannahöfn munu vera
þessi leikhús:
Konunglega leikhúsið, 2 salir
með 1493 og 1126 sætum; A. B. C.
leikhúsið, 655 sæti; Allé-senan,
566 sæti; Apollo leikhúsið, 441
sæti; Aveny Teater; Det ny
Scala, 1104 sæti; Det ny Teater,
1052 sæti; Fólkleikhúsið, 1053
sæti; Frederiksberg Teater. 540
sæti; Mercur leikhúsið, 635 sæti;
Riddarasalurinn, 202 sæti; Röde
Kro Teater, 370 sæti.
Þetta verða alls 13 leikhússalir
með 9237 sætum auk sætanna
í Aveny leikhúsinu, en um það
finnur Velvakandi engar upp-
lýsingar. Mun það vera nystofnað
eða endurreist.
Auk þessa er Tivoli leikhúsið
rekið á sumrin. Eru þar taiin 983
sæti og 100 stæði. Einnig hefur
Skólasenan svokallaða sýningar
í ýmsum leikhúsum, og á sumrin
eru auk þess revýusýningar og
skrautsýningar víðar. Ánð 1955
voru íbúar Kaupmannahafnar
(að meðtöldum íbúum á Friðriks
bergi, í Gentofte og útborg-
um) taldir alls 1.227.126.
En snúum okkur nú að Reykja-
vík. Þar eru þessi leikhús:
Þjóðleikhúsið, 661 sæti; Iðnó,
310 sæti. Á sumrin starfar svo
Leikhús Heimdallar í Sjáifstæð-
ishúsinu, 350 sæti, og á sama
stað eru revýusýningar við og
við. Komið hefur fyrir, að leikrit
hafa verið sýnd í Austurbæjar-
bíói og þess er og að geta að
fyrir utan hina regiulegu starf-
semi Leikfélags Reykjavíkur í
Iðnó er þar oft starfsemi á sumr-
in, t. d. hefur leikhús Gísla Hall-
dórssonar fengið þar inni að
undanförnu. — íbúar Reykja-
víkur árið 1955 voru 63 856.
Til að gera samanburðinn ekki
of flókinn skulum við halda okk-
ur við hin föstu leikhús. sern
sýna á veturna. Þá kemur í ljós.
að í Kaupmannahöfn er eitt
leikhús fyrir um 95.000 manns,
í Reykjavík fyrir rúmlega 30.000
manns. En við úthlutun Ave.ny
leikhúsinu 1000 sætum verða í
Kaupmannahöfn um 120 manns
um hvert sæti í leikhúsi, í Reykja
vík rúmlega 75 manns. Eftir
þessu að dæma eru Reykvíkir.gar
miklir leikvinir, en Velvakandi
vill ekki taka ábyrgð á gildi sam-
anburðarins.
Svo kynni að vera, að einhver
hafi gaman af að vita, hvað er
verið að sýna þessa dagana í
leikhúsum Kaupmannanafnar Á
sunnudaginn voru þessi hús enn
opin:
A. B. C., sem sýndi revýuna
„Spræl, sprællemænd, spræl”
með Svend Asmussen og hljóm-
sveit, Kjeld Petersen, Dirch Pass-
er o. fl. Á Allé senunni var sýnt
„Jonsen sálugi“ eftir Soya með
Else Marie o. fl. Det ny teater
sýnir „Trójustríðið er ekki háð“
eftir Giraudoux. Meðal leikenda
eru Mogens Wieth, Helle Virkner
og Berthe Qvistgaard. f Tivoli
leikhúsinu gengur „Blöðrurólan“
sem virðist vera franskur gaman-
söngleikur. Svo kemur hið dular-
fulla Aveny Teater, en þar er
sýnt leikrit, sem nefnist hvorki
meira né minna en „Ég hata þig,
elskan mín.“ Fyrir utan þetta
eru svo skrautsýningar og revýur
á Bakkanum og víðar auglýstar
í sunnudagsblöðunum í Kaup-
mannahöfn.