Morgunblaðið - 05.06.1958, Blaðsíða 3

Fímmtudaeur 5. júní 1956
won nvisnj4 ðið
3
Hrossaútflutningur og Jbýzk
kvikmynd um ísland
Rithöfundurinn Ursula Bruns
hér á landi
SÍÐASTLIÐINN þriðjudag voru
blaðamenn boðaðir á íund með
þýzku skáldkonunni frú Ursulu
Bruns, sem hér dvelst um þess-
ar mundir í boði Ferðaskrifstofu
ríkisins og Búnaðarfélags Islands.
Sem kunnugt er, er frú Ursula
mikill aðdáandi íslenzka hests-
ins og hefir um nokkurra ára
bil átt fjóra íslenzka hesta úti
1 Þýzkalandi.
Gunnar Bjarnason, hrossarækt-
arráðunautur, kynnti frúna og
skýrði í fáum dráttum frá erindi
hennar til landsins, en þetta er
í fyrsta skipti, sem hún kemur
hingað.
Frú Ursula er þekktur rithöf-
undur í heimalandi sínu og hefir
skrifað aljmargar bækur og kvik-
myndahandrit, fyrst og fremst
unglingabækur, þar sem hún lýs-
ir samskiptum unglinga við dýr-
in. Hún er einnig magister í
listsögu og hefir ferðazt víða um
heim. Hesta hefir hún átt frá
barnsaldri og hefir kynnzt þeim
víða á ferðalögum sínum svo sem
í Arabíu og Persíu. Hún var
einnig kennari í riddaraskóla
þýzka hersins í tvö ár og er sér-
grein hennar að þjálfa hesta í
hindrunarhlaupi. Hér á landi hef-
ir frúin ferðazt allmikið í rúma
viku m. a. um Norðurland. Hefir
hún hitt fjölda tamninga- og
hestamanna og komið á bak hest-
um í tugatali í þeim tilgangi að
kynna sér tamningu þeirra og
meðferð. Kveður hún sig hafa
lært mjög mikið á þessu ferða-
lagi sínu. Aðalerindi hennar hing-
að til lands er þó að kynna sér
aðstöðu til kvikmyndatöku, en
hún hefir í hyggju að skrifa hand
rit að myndinni og ennfremur
bók um sama efni. Verður kvik-
myndin í söguformi og leikin af
æfðum leikurum. Hefir þekkt
kvikmyndafirma í Þýzkalandi
ákveðið að gera kvikmyndina.
Islenzki hesturinn mun verða
snar þáttur í þessari mynd. Frú-
in telur Mývatnssveit glæsileg-
asta og ákjósanlegasta staðinn,
sem aðalsvið myndarinnar.
Frú Ursula Bruns segir mjög
mikla eftirspurn eftir íslenzka
hestinum i Þýzkalandi. Hins veg-
ar segir hún útflutningsörðugleik
ana héðan svo mikla að illviðráð-
anlegt sé. Þúsundir fyrirspurna
berist bæði til sín og innflutn-
ingsfyrirtækisins í Hamborg, sem
ekki sé hægt að sinna, bæði
vegna þess hve erfitt sé að fá
skipakost til flutninganna og eins
hinna óskiljanlegu hamla, sem
séu á útflutningi hrossanna héð-
an. Hvergi í heiminum muni
vera tímatakmarkanir á hrossa-
útflutningi nema hér á landi.
í fyrravetur voru flutt út nokk
ur hross héðan og komu þau til
Rotterdam. Vegna þessa útflutn-
ings sköpuðust allmiklar deilur
hér á landi og skarst Dýravernd-
unarfélagið í málið. Á sama tíma
var verið að skipa út 300 Shet-
landshestum frá Hollandi til
Kanada. Bæði kváðu þau, frúin
og Gunnar Bjarnason, mótstöð-
una gegn útflutningi hrossanna
héðan óskiljanlega, því vitað væri
að allar þjóðir vildu selja hesta
sína og báðum væri þeim kunn-
ugt um að islenzkir bændur vildu
það gjarna.
Nýjasta dæmið um söluvand-
ræðin á hrossum héðan er það
að skozkur dýralælcnir, Stuart
Mc Intosh, kom hingað til Reykja
víkur eftir að hafa keypt 25 ís-
lenzka hesta hér á landi. Hugðist
hann skipa út hestum sínum og
flytja til Skotlands en þar leigir
hann hesta til útreiða. Þetta var
hinn 31. maí. Samkvæmt nýsett-
um lögum um útflutning hrossa
má ekki flytja þau yfir hafið
nema frá 1. júní til 1. nóv. Það
skorti því einn dag til þess að
þe.-.-l úlflutningur Skotans félli
inn í ramma laganna. Honum var
synjað um leyfi til út-
flutningsins. — Hér var um
að ræða dýralækni, sem starf-
að hefir hér á landi um hálfs
árs skeið og ætlaði hann sjálfur
að fylgja hrossum sínum. Hann
efnum á móti innflutningi ís
lenzka hestsins þangað. Hins veg
ar fengju þeir ekki ráðið við þann
mikla áróður, sem verið hefði
fyrir íslenzka hestinum að und-
anförnu í Þýzkalandi í sjónvarpi,
kvikmyndum og blöðum. Hestur-
inn hefði einnig sjálfur sannað
ágæti sitt með fótfimi sinni, mann
elsku og því hve ódýrt væri að
fóðra hann og hirða. Þótt marg-
ir efnaðir Þjóðverjar keyptu hest
inn, væru hinir þó fleiri, sem
ekki hefðu áður átt þess kost að
verða hestaeigendur fyrr. Væri
hér fyrst og fremst um að ræða
Þannig leíka þýzk börn sér við íslenzku folöldin
hlýtur af þessu fjárhagslegt tjón
svo þúsundum króna skiptir, því
hann verður að fá hesta sína
geymda hér í að minnsta kosti
hálfan mánuð. Hann hélt því
vonsvikinn heim á leið við svo
búið.
Gunnar Bjarnason benti á að
Búnaðarþing hefði samþykkt að
fara þess á leit að leyfður yrði
útflutningur hrossa til 15. desem-
ber, en Alþingi hefði synjað
þeirri beiðni. En einmitt á þess-
um tíma er markaðurinn dýrmæt
astur, því hestar og þó einkum
folöld eru notuð til jólagjafa. Um
verðlag á íslenzku hestunum til
útflutnings væri það að segja, að
hærra verð fengist fyrir folöld
og ótamda hesta heldur en ef
þeim væri slátrað hér heima.
Frú Ursula kvað ekki aðeins
vera við íslendinga að eiga í
sambandi við útflutning hross-
anna, heldur væru þýzkir hesta-
ræktendur og ráðunautar í þeim
hve ódýr hann er í rekstri. Sjálft
verðið skipti minna máli.
Um kvikmyndatökuna sagði frú
Ursula Bruns, að áhugi hefði skap
azt á henni mikið fyrir til-
komu íslenzka hestsins og svo
hins að slík mynd hefði ekki ver-
ið gerð hér á landi fyrr. Landið
væri sérstætt í augum megin-
landsbúa. Fólk væri þreytt á
mergðinni en kyrrð íslenzkrar
náttúru myndi hrífa það.
Hins vegar myndi kvikmynda-
gerð hér á landi skapa áhuga á
landinu samfara hestinum. Fólk
spyrði hvaðan þessi geðþekki
hestur kæmi og hvernig landið
væri. Síðan segði fólk sem svo: —
Ættum við ekki að fara þangað?
Þetta gæti því orðið til þess að
laða hingað ferðamenn. Frúin
kvað íslendinga eiga að byggja
ferðamannakofa í gömlum stíl,
annaðhvort úr torfi eða timbri.
Gömlu íslenzku bæirnir höfðu
hrifið hana. Ódýrir, hreinlegir og
hlýjir kofar, þótt grófir og ein-
faldir væru að gerð, myndu hrífa
meginlandsbúann. Allir ferða-
menn væru vanir hótelum. Dvöl
á slíkum stöðum myndi því ekki
færa þeim neitt nýtt.
Frúin sagði að lokum, og lagði
á það áherzlu, að hún myndi
hvorki skrifa bók um ísland né
stuðla að töku kvikmyndar ef
ekki fengist lagfæring á allri vit-
leysunni í sambandi við útflutn-
ing íslenzka hestsins. Hún sagði
það mikið áhugamál sitt, að þetta
skemmtilega dýr gæti orðið lönd-
um sínum til yndis, sjálf hefði
hún engan fjárhagslegan ábata af
því. En hún kvaðst vera orðin
þreytt á því, að þurfa að svara
neitandi fjölda fyrirspurna um
það, sem mögulegt ætti að vera
að veita. Auk þess hefði hún
annað með tíma sinn að gera.
STAKSTEINAR
Leikför Þjóðleikhússins
út á land að hefjast
Sýnt verður ,,Horft af brúnni" eftir
Arthur Miller
LEIKFLOKKUR frá Þjóðleikhús
inu leggur af stað á morgun í
leikför um Norður og Austurland
og Vestfirði. Leikritið. sem sýnt
verður, er hið vinsæia leikrit
„Horft af brúnni“, sem sýnt
var hér í Þjóðleikhúsinu frá
því í september og fram til jóla
og aftur frá miðjum janúar og
fram í febrúar.
Þjóðleikhúsið hefur áður sent
■leikflokka með ieiksýningar í
Samband brunatryggjenda á Islandi:
Kyndiklefar og kynditœki
REYNSLAN er sú, að yfir 16%
elds- og reyktjóna verða út frá
olíukynditækjum. Þetta er stað-
reynd, sem er umhugsunarverð,
því 16% brunatjóna er stór upp-
hæð árlega, sem landsmenn
greiða í iðgjöldum sínum. En
hvað þýðir að fást um það? Ér
það ekki óhjákvæmilegt, að eid-
hætta fylgi eldstæðum, kunna
menn að hugsa. Jú, — að vísu. Og
það sem meira er, og allir þurfa
að gera sér ljóst, að þessi eld-
hætta er enn mikil, þrátt fyrir
nýjustu öryggistæki, s.s. sjálf-
virka loka á olíurörum o. fl., það
hefur reynsla tryggingarfélag-
anna sýnt ótvírætt undanfarið.
Það er orsök flestra meiri háttar
brunatjóna af þessum sökum, að
eingöngu er treyst á öryggisút-
búnað og sjálfvirkni kynditækj-
anna eða athygli og nákvæmni
gæzlumanna (á vinnustöðum).
En augnablikstruflanir á
brennslu eða loftrás, smávægileg
bilun á kynditækjum eða eftir-
tektarleysi eða fjarvera gæzlu-
manns svolitla stund eru atriði,
sem ekki er hægt að útiloka. En
við þessu er hægt að gera og
reyndar mjög auðvelt, og það er
að búa svo um hnútana, að þessi
smáóhöpp verði aldrei annað en
smáóhöpp, þ.e.a.s.: að einangra
hættuna við kynditækin sjálf. —
Það er helzt gert á þennan veg:
1) í kyndiklefum þarf umbúnað-
ur að vera þannig, að auk fá-
anlegrar öryggistækja á kyndi
tækin sé klefinn al-eldvarinn
að innan, þ.e. að sé hann ekki
úr steini skal klæða vírneti og
múrhúða vandlega veggi, loft
og gólf og ætíð skulu dyra-
karmar og hurð klædd blikki
að innan. — Gleymið ekki
dyrakarminum og gætið þess
vel, að múrhúðunin taki alger-
lega fyrir allar raufar með-
fram rörum frá klefanum.
2) í verksmiðjum og verkstæð-
um, þar sem ekki er hægt að
koma því við að hafa kyndi-
tækin í sérstökum klefa, þarf
allt timbur og önnur cldnæm
efni i veggjum og lofti nálægt
kynditækjunum að vera
klædd vírneti og múrhúðuð
vandlega. Múrluíðun í lofti
þarf að ná talsvert út fyrir
kynditækin, a.m.k. 1 m. á
hvern veg. — Járnhlutir, sem
við smáóhöpp geta hitnað mik
ið s.s. reykrör, þurrkarar,
„cyklonar" (í mjölverksmiðj-
um) eða járnreykháfar ættu
hvergi að koma nær timbur-
hlutum eða klæðningu en 30—
40 cm. — Mikið öryggi er í að
hafa niðurfall í gólfi, sem næst
oliuky nditækjunum.
leikferðalög um landið, en það
hafa yfirleitt verið gamanieikir,
að undanskildu „Brúðuheimil-
inu“, sem sýnt var á vegum Þjóð
leikhússins á Akureyri, með Tore
Segelcke í aðalhlutverkinu.
Áætlað er að fara fyrst til Norð
urlands og hafa fyrstu sýningu
í Húnaveri í Bólstaðarhlíð 6. júni
og því næst á Sauárkróki hinn
7. júní. Á Akureyri verða tvær
sýningar, 8. og 9. júní og tvær
sýningar á Húsavík 10. og 11. júní
og þá að Skjólbrekku í Mývatns
sveit hinn 12. júní.
Snjór er mikill á jörð fyrir
norðan og vegir ekki færir til
Austfjarða enn sem komið er, en
vera má að það breytist til batn
aðar, þannig að hægt verði að
halda ferðinni áfram eins og áætl
að er, til Reyðarfjarðar og leika
þar 13. júní, á Eskifirði 14. júní
og því næst tvisvar á Seyðisfirði,
dagana 15. og 16. júní.
Á leiðinni til baka verður
staldrað við á Akureyri og sýnt
þar aftur dagana 17.—20. júni,
að báðum dögum meðtöldum,
þaðan haldið til Siglufjarðar og
haldnar tvær sýningar, dagana
21. og 22. júní. Þaðan verður
farið með Esju til ísafjarðar og
þar verða sýningar 24. og 25. júní,
í Bolungarvík 26. júní, á Flateyri
við Onundarfjörð verða tvær sýn
ingar, hinn 27. og 28. júní, á
Þingeyri við Dýrafjörð hinn 29.
og loks á Patreksfirði dagana 30.
júní og 1. júlí og þaðán verður
svo haldið heimleiðis hinn 2. júlí.
Þess skal getið, að börnum
innan 12 ára aldurs er bannaður
aðgangur að sýningunum.
Leikararnir, sem fara i þessa
leikför eru: Haraldur Björnsson
Regína Þórðardóttir, Róbert Arn-
finnsson, Heigi Skúlason, K.ist-
björg Kjeld, Ólafur Jónsson Jón
Aðils, Klemenz Jónsson, Fiosi
Ólafsson og Bragi Jónsson. Leik-
sviðsstjóri er Gúðm Bjarnason.
Leikstjóri er Lárus Pálsson og
verður hanri með ' leikförinni á
rokkrum lyrstu sýningunum.
„Vel starfhæf“
Forystugrein Tímans i gær
fjallar um ágreining stjórnar-
flokkanna innbyrðis. Viðurkenn-
ir blaöið að til margháttaðs
ágreinings hafi komið milli
þeirra. En niðurstaða þess er þó
sú, að stjórnin sé „vel starfhæf“.
Þetta er skoðun Tímans. En
öll þjóðin sér að vinstri stjórnin
á ekki sameiginlega stefnu í einu
einasta hinna stærri og þýðing-
armeiri þjóðmála. Hún er klofin
í efnahagsmálunum og stór hluti
stjórnarflokkanna er í harðri
andstöðu við „bjargráðin". Jafn-
vel þinglið stjórnarinnar hefur
lýst því yfir að með þeim sé
stefnt „út í öngþveiti“.
í landhelgismálinu hafa tveir
stjórnarflokkanna meira að segja
haldið uppi skömmum og hörðum
deilum innbyrðis í eldhúsdags-
umræðunum frammi fyrir alþjóð.
Stjórn, sem þannig er ástatt
fyrir, gengur með dauðann í
sjálfri sér.
Stórt skarð í ve»rka-
mannalaunin
Sigurður Bjarnason upplýsti í
eldhúsdagsumræðunum að meðal
verkamannalaun í Reykjavík
væru reiknuð 57 þús. kr. á ári.
Úti á landi væru þau miklu lægri.
Stórt skarð væri höggvið í Iaun
alls láglaunafólks með hinum
gífurlegu nýju skatta- og tolla-
álögum ríkisstjórnarinnar. Með
„jólagjöf" vinstri stjórnarinnar
fyrir jólin 1956 hefðu um 300
millj. kr. nýjar álögur verið lagð-
ar á almenning. Það þýddi að
meðaltali 9400 kr. nýja útgjalda-
byrði fyrir hverja fimm manna
fjölskyldu í landinu.
Með „bjargráðunum" væri
gjaldabyrðin aukin um tæpar 800
millj. kr. Það þýddi að meðaltaii
25 þús. kr. ný útgjöld fyrir
hverja fimm manna fjölskyldu.
Samtals hefði þá vinstri stjórnin
lagt að meðaltali tæplega 35 þús.
kr. auknar byrðar á hverja fimm
manna fjölskyldu í landinu.
Stjórnarliðið hneykslaðist ákaf-
lega á þessum útreikningum Sig-
urðar Bjarnasonar. En það gat
ekki vefengt að þeir væru réttir.
Vitanlega koma hinar nýju álög-
ur nokkuð misjafnlega niður. En
þær koma greinilega harðast nið-
ur á láglaunafólki.
Stórkostleg verðhækkun
brýnustu nauðsynja
Sú staðreynd liggur nú fyrir,
að með „bjargráðunum" leggjast
hinir nýju skattar með fullum
þunga á brýnustu nauðsynjar al-
mennings. Fram til þessa tíma
hefur verið reynt að hlífa þeim.
En nú leggjast hin há<u yfir-
færslugjöld beint á verð algeng-
ustu nauðsynja, svo sem matvara
og nauðsynlegasta klæðnaðar.
Þetta bentu ræðuraenn Sjálf-
stæðisflokksins i cldhúsdagsum-
ræðunum á. Þess vegna rar
stjórnarliðið mjög órólegt undir
ræðum þeirra. Allur almenningur
sér að honum er ætlað að bera
meginþunga byrðanna. Skattar
og tollar vinstri stjórnarinnar
eru fyrst og fremst nefskattar,
sem hver einasta fjölskylda i
landinu verður að borga. Þesa
vegna ersi útrcikningar Sigurðar
Bjarnasonar réttir. En koramún-
istar og Alþýðuflokksmenn eru
dauðhræddir við þá. vegna þess
að þeir sýna fólkinu hinn beiska
sannleika um skattæði þeirra.