Morgunblaðið - 05.06.1958, Blaðsíða 9

Fimmíucfagur 5. júní 1958
MOPCrWfíT 4Ð1Ð
9
ÞjóÖmálasvipur Eysteinskunnar
Útgjaldahœkkun V. - stjórnarinnar
1293 millj. kr.
Útvarpsrœða Jóns Pálmasonar í fyrrakv'öld
Herra forseti!
Háttvirtu áheyrendUr!
ÞEGAR þeir bandalagsflokkar,
sem nú stjórna landi voru tóku
að fullu höndum saman 1956. þá
var ekki við góðu að búast. Þeir
hafa með starfi sínu á löngum
tíma unnið að því beint og
óbeint og nokkuð hver með sín-
um hætti, að gera allan frjálsan
atvinnurekstur til sjávar og
sveita óstarfhæfan. Þetta hefir
gerst með því, að hækka svo út-
gjöld framleiðslunnar, að eðlileg
ar tekjur fengu eigi undir risið.
Áður en þessir menn tóku nú við
að fullu, var svo komið fyrir
þeirra tilverknað, að aðalatvinnu
vegir landsins gátu eigi gengið
nema með miklum uppbótum frá
ríkinu. Var þó áður búið vegna
áhrifa sömu flokka, að fella
gengi íslenzku krónunnar tvisvar
sinnum með 10 ára millibili. Það
vita allir, að gengisfall peninga
er eitt hið mesta neyðarbragð,
sem hægt er að grípa til. En það
er auðséð, að núverandi stjórnar-
herrar ætla eigi að láta þriðja
10 ára tímabilið renna svo til
enda, að eigi skelli yfir þriðja
og stærsta gengisfallið.
Nú lofuðu þeir, að kóma öllu
í gott horf með varanlegum ráð-
um og töldu það auðvelt verk.
Meirihluti þjóðarinnar var svo
auðtrúa að taka þau loforð góð
og gild. En það hefir sannast sem
búast mátti við, að öll slík loforð
hafa orðið að engu, og ekki nóg
með það: Allt er miður fór áður
hefir nú versnað svo gífurlega
síðan þessir tóku við að ekkert
þvílíkt hefur áður þekkzt.
Hækkun útgjalda.
Fjárlögin fyrir árið 1956 voru
samþykkt í tíð fyrrverandi ríkis-
stjórnar. Útgjöld þeirra á sjóðs-
yfirliti voru áætluð 661 milljón
króna. Við það bættist svo út-
gjöld Framleiðslusjóðs, sem á-
kveðin voru í febrúar 1956 og
áætluð 15i! miiljónir. Allt er þetta
813 milljónir króna og þótti mörg
um gífurlega hátt. Stóð heldur
eigi á hrópum og átölum stjórnar
andstæðinga um óhóf og eyðslu,
vitlausa skatta o. s. frv. í hópi
þeirra urðu líka brátt Framsókn-
armenn, sem hlupu nú yfir til
andstæðinganna til að skamma
sína eigin ríkisstjórn. Stóð sjálfur
fjármálaráðherrann Eysteinn
Jónsson þar fremstur í flokki
svo sem kunnugt er og þykir eitt
hið mesta endemi, sem sögur
fara af. Allt átti nú að vera _.iáil-
stæðismanna sök. Allur þessi
gauragangur mun hafa haft mikil
áhrif á kosninguna 1956 og átt
þátt í því, að koma nuverandi
ríkisstjórn að völdum.
Það er því rík ástæða til, að
athuga það, sem opinberlega hef-
ir gerzt á fjármálasviðinu eftir
öil gylliloíorð þessarar rikis-
stjórnar.
Fjárlög fyrir árið 1957 voru
samþykkt með 811 milljónum
króna útgjalda áætlun. „Fram-
leiðslusjóður" var nú skýrður
upp og heitir síðan „Útflutnings-
sjóður.“ Tekjur hans voru áætl-
aðar fyrir árið 1957 á 540 milljón
ir króna. Af þeim átti V5 að
ganga í ríkissjóð. Eftir voru til
útgjalda 432 milljónir og gjöldin
samtals áætluð fyrir þetta ár
1243 milijónir króna. Hækkunin
á fyrsta ári V-stjórnarinnar því
hvorki meira né minna en 430
milljónir. Það er 52,8%. Var það
vel að verið á fyrsta stjórnarári.
Fjárlög fyrir yfirstandandi ár
vcru samþykkt hálfköruð fyrir
síðustu jól með áætluðum út-
gjöldum upp á 807 milljónir
króna. En „Útflutningssjóðinn"
hefir stjórnarliðið verið að af-
greiða með hinum dæmalausu
lögum, sem búið er að lýsa.
Sjávarútvegs- og viðskiptamála-
ráðherra áætlaði tekjur hans
1155 milljónir króna og er það
sama sem álögð gjöld hans vegna.
Auk þess fylgir það, að söluskatt-
ur og verðtollur eru lagðir á öll
yfirfærslugjöldin og nemur sú
upphæð miðað Við svipaðan inn-
flutning 144 milljónum króna.
Sú upphæð á að renna beint í
ríkissjóð til að mæta auknum
kostnaði hans af lögunum og í
aðra eyðslu.
Þá er útgjalda upphæðin kom-
in samtals í 2106 milljónir krór.a.
Hækkun á 2 árum samkvæmt
áætlun um 1293 milljónir og allt
miðað við svipaðan innflutning.
Þetta þýðir hækkun á 2 árum
um 159%. Eftir er svo að reikna
út hvað öll verðbækkunin hleður
utan á sig í viðskiptalífinu. Öllu
til viðbótar þessu er svo hinn
alkunni stóreignaskattur, sem tal
ið er að verði 135 milljónir króna.
Ekkert af honum er enn komið
inn í áætlunina. Ofan á allt ann-
að er nú búið að ákveða gífur
lega hækkun á eignarskatti þvert
ofan í gefin loforð.
Eysteinskan.
í þessum upplýsu.gum sem ég
hefi hér nefnt eru aðaldrættirnir
í áhrifum stjórnannnar. Þar ser
fólkið nokkuð afleiðingar þess,
að koma þessari stjórn til valda.
Munu margir hugsa á pá leið.
Hvernig geta þessi ósköp skeð?
Gat nokkur lifandi maður látið
sér detta í hug að útgjöld ríkis
ins yrðu mikið meira en tvöföld-
uð á tveim árum? í þessu sést
hvað við var átt þegar 400
manna flokksþing Framsóknar-
manna var fengið til þess í marz
1956, að samþykkja það, að ó-
mögulegt væri að stjórna efna-
hagsmálum með Sjálfstæðismönn
um. Mennirnir vissu sem var, að
út í svona glæframennsku væri
aldrei hægt að leiða Sjálfstæðis-
flokkinn. Því er ekki að leyna,
að mér hefir lengi ofboðið eyðsla
ríkisins og stofnana þess og svo
er um fleiri menn. En þegar
þessi stjórn tók við árið 1956
var þó eins og stífla væri tekin
úr á. Eyðslan óx með ofsalegum
hraða, eins og áætlunartölurnar
sanna.
Og hver er svo stefnan? Þegar
stjórnin tók við og Hannibal ráð-
herra gaf út bráðabyrgðarlög um
stöðvur. kaupgjalds og verðlags,
þá gerðu margir sér von um, að
stjórnin ætlaði að gefast betur
en búist var við. En petta stóð
aðeins í 4 mánuði: Þá var aftur
snúið við með ofsalegum to’la-
| hækkunum. Og núna tekur svo
, dýrtíðarskrúfustefna Eysteins
| fjármálaráðherra hið stærsta
| stökk, sem sögur fara af. Hinir
ráðherrarnir þvælast með sumir
sýnilega óánægðir, en aðrir á-
nægðir í sínu ráðleysi.
Með öllu þessu þykist svo ríkis
stjórnin vera að bjarga framleiðsl
unni, það er sjávarútvegi og land
búnaði, sem vissulega þurfa
hjálpar við. En af hverju? Við
vitum hvað er að þeim. Það er
fyrst og fremst of mikill rekstrar
kostnaður. Of miklir skattar, oí
hátt kaupgjald og of hátt vöru-
verð. Allt þetta til samans mynd
ar þann óhóflega rekstrarkostnað,
sem er að sliga íramleiðsíuna.
Vísitöluskrúfan hefir svo verið
látin sjá fyrir því, að allt þetta
hefir skrúfað hvað annað upp á
víxl. Og nú er það snjallræði
rikisstjórnarinnar. að tiækka svo
ofsalega sem íýst hefir verið
skattana, tollana og vöruverðið.
I leiðinni á svo að lögbjóða al-
menna launahækkun upp á 50
milljónir króna eftir áætlun.
Það eina ráð sem ekki má nefna
er sparnaður og samdráttur í
útgjöldum. Að draga úr þensl-
unni er þó það sem hygnir menn
telja nauðsynlegra en annað. En
það má ekki nefna. Allt skal það
hækka. Meiri þensla, meiri dýr-
tíð, hærri skattar, hærri laun og
einkum hærra vöruverð. Það er
nú sem fyrr aðferð fjármálaráð-
herrans.
Það vantar heldur ekki í þetta
eitt höfuðeinkenni Eysteinsxunn-
Jón Pálmasson
ar. Bráðabirgðaráðstafanir eiga
það að vera. Orðið er þaulkunn-
ugt á Alþingi og aldrei að góðu.
Annað meira eigum við að fá
á næsta þingi og svo koll af kolli,
þar til allar eignir einstakling-
anna verða teknar í ’.iina botn-
lausu ríkishít. Það er rússneska
sælan.
Meðferðin á bændastéttinni.
Með núverandi ráðstöfunum er
aðstaða okkar bænda gerð verri
en nokkru sinni fyrr síðan vinstri
stjórnin gamla hallærisstjórnin
var við lýði.
Fjármálaráðherrann sagði við
1. umræðu málsins i neðri deild
Alþingis, að af því hve orðið
væri dýrt að heyja, þá væri mjög
óráðlegt, að bændur fengju fóður
bætir og vélar svo ódýrt sem
verið hefir. Hann telur sýnilega
óráðlegt, að bændur séu að kaupa
Slíkan óþarfa sem fóðurbætii og
vélar. Það getur valdið offram-
leiðslu sem stjórnarherrarnii
tala mikið um.
Þess vegna er hver dráttarvél
hækkuð um 15—16 þúsund krón-
ur og önnur verkfæri og vara-
hlutir í samræmi við það. Hvert
tonn af fóðurbæti hækkar um
1000 krónur að minnsta kosti og
ekki einasta það útlenda heldur
líka innlent fóðurmjöl svo sem
síldarmjöl og fiskimjöl af því
verðið hækkar til útflutnings.
Iíver áburðarpoki af algengasta
innfluttum áburði hækkar um
nærri 90 krónur. Byggingarefni
hækkar um 30% og hver benzín-
lítri um 80 aura frá því sem nú
gæti verið.
Bændum sem öðrum atvinnu-
rekendum er svo gert það hag-
ræði að lögbjóða 5% alls-
herjar grunnlauna hækkun Svo
á að sletta í þá bændur sem fram
leiða sölumjólk 5% hækkun á
mjólkurverði frá :. júni. Aðrir
bændur eiga ekkert að fá fyrr
en 15. september og þá er trú-
legast, eftir fenginni reynslu, að
Framsóknarmennirnir, sem ráða
því félagi, sem kaliast Stétta-
samband bænda. ákveði, að
hækka verðgrundvöil um 1,8%
eða eitthvað þvílíkt vegna allra
hinna gífurlegu hækkana 3 út-
gjöldum. I þessu félagi þykir
nægilegt að fá samþykki þriggja
manna fyrir alla bændastéttina.
Er líka kunnugt, að þá sjaldan
sem fulltrúafundir eru þar, þá
er séð um að taka ákvarðanir um
það er helzt skiptir máli, áður en
fundirnir hefjast, svo sem átti sér
stað á síðasta hausti. Það er al-
kunnugt, að þegar launastéttir
gera kröfur, þá er aldrei minnzt
á minna en 5—10% launahækkun
ofan á allt hitt. En þegar bændur
eiga i hlut, þá kemur annað hljóð
í strokkinn. Þá er hámarkið 1,8%.
Þeim er talið allt boðlegt.
Samgöngubæturnar og aðrar
framkvæmdir.
En það er fleira sem bændur og
aðrir landsmenn fá í nasirnar
með hinum nýju stjórnarlögum
Vega- og brúargerðir er það sem
margir sveitamenn þrá meira en
annað. En það er næstum hið
eina sem núverandi stjórn leggur
kapp á að spara. Fjármálaráð-
herrann lagði til að láta 12 millj-
ónir króna í alla þjóðvegi lands-
ins á þessu ári. Það er álíka upp-
hæð og rekstrargjöld ríkisút-
varpsins og heldur lægra en ríkis
stjórnin með sínu stjórnarraði
kostar. Þetta var nú hækkað í
meðferð Alþingis um tæpar 4
milljónir króna. En hin ný'ju lög
lækka þetta aftur í framkvæmd
sinni um 10—12%. Brúargeiðir,
raforkuframkvæmdir og hafnar-
bætur lækka vegna laganna
miklu meira vegna efnis og kaup
hækkana.
Meðferð sveitarfélaganna.
Þá er meðferðin á sveitar- og
bæjarfélögunum alveg h'roðaieg.
Nú er áformað að innheimta í
rikissjóð og útflutningssjóð á 14.
þús. króna á hvert mannsbarn
í landinu miðað við eitt ár. Við
bæjar- og sveitafélögin er með
því sagt: Þið megið hirða rökin
i allar ykkar þarfir. Nú er það
kunnugt, að flestar hinar miklu
þarfir sveitarfélaganna eru lög-
bundnar. Þær eru stór hækkaðar
með nýju lögunum. Áður voru
mörg sveitarfélög að sligast und-
ir byrðunum. En hvað mun hér
eftir.
Lærir ekki Framsóknarfólkið
af reynslunni?
framfarir og framleiðsluaukn-
ingu landbúna'ðarins á undan-
förnum árum. Hefði sú ræða ver-
ið ágæt fyrir hálfu öðru ári, því
hún var rétt lýsing þeirra fram-
fara, sem urðu í sveitunum á því
langa tímabili sem Sjálfstæðis-
menn og Framsóknarmenn stjorn
uðu landinu sameiginlega. t í það
vantaði í ræðuna að lýsa því að
það eru einmitt þessar framfarir
sem núverandi ríkisstjórn er al-
veg að stöðva með öllum sínum
öfgum. -
Forsætisráðherrann hélt hér að
vonum langa ræðu og kom víða
við, en því miður var ræða hans
mjög i mótsögn við sjálfa sig og
einkum við það sem ríkisstjórnin
er og hefir verið að gera. Ráð-
herrann sagði að visitöluskrúfan
væri eins og sjálfhreyfivél er
skapaði þá svikamyllu sem eng-
inn réði við og ekki væri til í
nokkru öðru landi en íslandi.
Þetta er rétt, og hið sama, sem
ég hefi haldið fram í 18 ár. Þá
lýsti ráðnerrann þeim háska sem
stafaði af verkfallabaráttu undan
genginna ára og fór þar einnig
með rétt mál. En ráðherrann var
í sömu stöðu og nú þegar vísi-
töluskrúfan var sett í gang fyrir
18 árum og enn hefir hann ekk-
ert gert til að stöðva hana. Býst
ég þó við að hann skorti ekki
viljann til, en hann hefir í sinni
stjórn.tvo af helstu formælend-
um vísitöluskrúfunnar: f jármála-
ráðherrann og menntamálaráð-
herrann. Sama er að segja um
verkfallapólitíkina, að stjórnin
hefir ekkert gert til að stöðva
hana. Þvert á móti þessu hvoru
tveggja verka dýrtíðarskrúfulög
stjórnarinnar í þá átt að gera
örðugra en nokkru sinni fyrr, að
afnema vísitöluskrúfuna og verk-
fallabröltið.
Þá sagði forsætisráðherrann að
engin varanleg úrræði væru til
í efnahagsmálum. Þetta er gagn-
stætt því sem hann og aðrir
stjórnarliðar héldu áður fram og
er gott þegar menn viðurkenna
þannig sína fyrri villu. Þá sagði
forsætisráðherra: „að framleiðs’-
an gæti ekki greitt meira en nú
er“ Þetta er hverju orði sannara.
En samt hefir stjórn hans nú
lögfest, að leggja 55% toll á allar
rekstrarvörur framleiðsiunnar og
bæta þar á ofan söluskatti og
verðtolli. Mun allt þetta nema
yfir 300 milljónum króna á ári
að óbreyttum innflutningi.
Þeaar betta allt er Uhneað há Menntamálaráðherra flutti hér
** langa og furðulega ræðu og skal
er ohugnanlegt til þess að hugsa, . _.„..6 -. , , 6 . _ .
. eg stutt ut i hana fara. En likast
að nokkrir bændur eða sveita-
menn skuli hafa orðið til þess,
að koma V-stjórninni að. Ef til
vill læra þeir af reynslunn. og
er þá vel. En verði það ekki væri
næst að ætla, að þeir hefðu það
lundarfar, að láta sér bezt líka,
að vera baiðir til hlýðni. Hvað
sem Um það er, þá veit ég þó bitt,
að sveitakonurnar muna lengur
en til morguns þann kmnhest
sem stjórnaríiðar hafa rétt þeim
með sínum nýju skattalögum:
var því, sem þessi ráðherra væri
milli svefns og vöku. Hann sagði
að yfirfærslugjöldm væru ekki
skattar og ekki idlar og þau
væru ekki gengislækkun. Var
helzt á manninum að heyra, að
þær 790 milljónir króna, sem á
að innheimta með þessum hætti
væru ekki útgjöld fyrir neinn,
en öllum til gagns. Hann talaði
um þann haska sem stafaði af
gengisfalli og nú væri þó komið
í veg fyrir það. En rétt á eftir
Það er ut af fyrir sig gott, að þær . , „ „5* , ,,
kaupstaðakonur, sem vinna fyrir ^ ’ Sa ,
launum fái skáttaivilnanir Það ekkl “ lagt nema 30% gjald a
er réttmætt ef því fylgdi það
eðlilega réttlæti, að þær konur
til sveita og við sjó, sem helga
heimilunum alla sína krafta fái
að njóta sama réttar. En það
máttu stjórnarliðar á Alþingi
ekki heyra nefnt. Og varðandi
sveitakonurnar er það í góðu
samræmi við þá reglú í verðlagi
afurða, að meta að engu vu.nu
húsfreyjunnar, rétt eins og þær
snerti aldrei á öðrum handtök-
um, en að annast börnin og mat-
reiða handa fjölsky'dunni. Við
sem erum í sveitunum og þekkj -
um þar alla örðugleika, vitum að
þessu er mjög á annan veg hátt-
að. En ranglæti núverandi stjórn-
arliða gagnvart sveitakonum ríð-
ur ekki við einteyming, enda
munu einhverjar þeirra muna
kinnhestinn þegar tækifæri gefst.
Svör til stjórnarini«ar.
Eg hefi hér litinn tima til að
svara ræðum stjórnarliða tíina
sem hér töluðu í gærkvöldi. Örfá
atriði vil ég þó minnast á. Þm
Dalamanna flutu nér ræðu um
væri seldur mikið undir réttu
verði.
Þegar þetta er allt lagt saman
og það haft í huga, að þarna
talar eini hagfræðingurinn I ríkis
stjórninni, þá er ekki furða þó
djúpt sé á rökréttri hugsun í
þeim lögum s-in stjórnin hefir
nú sett. Það snérust líka þrir
af greindustu þingmönnum stjórn
arflokkanna harðlega gegn þess-
um óskapnaði, og færðu eðlileg
rök fyrir sinni niðurstöðu.
Ríkisstjórnin hrópar á hjálp.
Ríkisstjornin er ailtaf að ganga
eftir ráðum frá Sjálfstæðismónn-
um. Þetta er eðlilegt Hún er eins
og hrapandi maður sem hrópar
á hjálp. í fimm mánuði hefir
hún staðið ráðalaus ylir því,
hvernig hún eigi að fleyta áfram
þjóðfélagi okkar um stundai sak-
ir eftir að hún sjálf hefir leitt
það með flónsku sinni fram að
gjaldþrotabarminum. Hún veit
og sér og skilur, að þegar svo
er komið, þá er ekki um annað
Framhald á bls, 18.