Morgunblaðið - 10.06.1958, Blaðsíða 11
Þriðjudagur 10. júní 1958
MORC.T'MiT AÐIÐ
11
Stórviðburðir i leikhúslífi
Vínarborgar
SEGJA MÁ að hver stórviðburð-
urinn hafi rekið annan i leik-
húslífi Vínarborgar undanfarið.
Ennþá ber samt hæst í huga
vorum sýningu á leikriti O’Neills
„Long day’s journey in to night“,
á minna sviði Burgtheaters.
Ég minnist þess ekki að hafa
séð betri leiksýningu hér í borg.
Sýningin var glæsilegur .sig-
ur þeirrar leikaðferðar, sem hér
á eitt af sínum beztu véum, hins
samræmda leikstíls, andstæðu
stjörnuleiksins, sem enn er við
lýði í ýmsum löndum.
Hver leikari skilaði leik, sem
var með því bezta, sem hann
hafði nokkru sinni gert.
Ég ætla ekki að þreyta ís-
lenzka lesendur með nöfnum,
sem hafa enga merkingu á ís-
landi, en geta má ölmu Seidler,
sem lék móðurina af snilld, sem
ekki er hversdagsviðburður í
beztu leikhúsum heimsins. Ég
ætla ekki að rekja efni leiksins
hér, það hlýtur brátt að koma
að því að íslenzkir leikstjórar
sjái sér fært að koma þessu verki
fyrir sjónir íslenzkra leikhús-
gesta. Ekki sízt þar sem leikrit-
ið sem og hin önnur af seinni leik
ritum O’Neills hafa verið frum-
sýnd í einu næsta nágrannalandi
okkar við miklar undirtektir.
Hingað til Vinar berst þessa
dagana bergmál frá Berlín, frá
frumsýningunni á einu þeirra
leikrita, sem O’Neill lét eftir sig:
„Touch of a poet“. Þjóðleikhús
Austurríkis, Burgtheater, hefur
tilkynnt sýningu á því á næsta
leikári.
Þessi síðustu leikrit O’Neills
eru að fara sigurför um heiminn.
Hvar sem þau eru sýnd er þeim
tekið opnum örmum. Þau
bera lítinn keim af tilraununum,
sem einkenndu lengst af skáldið.
Þau eru einföld í formi og bygg-
ingu, lúta næstum hinum þrem
sígildu meginreglum um einingu
atburðarásar, staðar, og tíma.
Að minnsta kosti má segja það
um „Long day’s journey into
night“. Sennilega er kominn
tími fyrir þá gagnrýnendur, sem
fram að þessu hafa talið fyrstu
einþáttunga O’Neills það bezta
sem hann gerði, til að endur-
skoða afstöðu sína.
Annað stærsta leikhús borgar-
innar, Volkstheater, hefur sýnt
óvenjudugnað og djörfung und-
anfarið, reyndar nokkuð sem
maður hefur átt að venjast frá
þeirri hlið, en síðustu átökin hafa
verið óvenjulega kröftug. Fyrir
rúmum mánuði var frumsýning
á hinu mikla leikriti Jean Paul
Sartre, „Le Diable et le bon
Dieu“, verki sem hefur töluvert
verið leikið á ýmsum sviðum
Evrópu. Leikritið er langt, viða-
mikið og fjölmennt. Sviðsetning
þess missti að mínu áliti marks,
gerði það kátbroslegt og túlkun-
ina ósannfærandi. Vera má að
leikritið sjál'ft eigi þar töluverða
sök á. Sýningin verður samt að
teljast viðburður í leikhúslífi
borgarinnar.
Skömmu síðar kom upp í Volks
theater eitt af hugtækustu leik-
ritum O’Neills, „Strange Inter-
lude“, eitt þessara löngu leik-
rita hans, sem ná næstum yfir
heila mannsævi. Höfuðpersóna
verksins er ung kona, sem missti
elskhuga sinn i stríðinu áður en
hún fékk að njóta hans. Fjöl-
skyldan hafði bannað henni að
giftast honum áður en hann færi
á vigvöllinn í Evrópu. Eftir fall
hans er lif hennar stöðug tilraun
til að finna tilfinningum hennar
stað í raunveruleikanum, þar sem
hún elskar mann, sem ekki er
lengur lifs. Með þessu leikriti
reyndi O’Neill nýja leikritunar-
aðferð, hann lætur persónurnar
hugsa upphátt. Á milli samtal-
anna tala þær upphátt við sjálfar
sig, listgrip sem krefst nákvæmra
vinnubragða af hendi leikstjór-
ans. Ég gat ekki sætt mig við
lausn viðkomandi leikstjóra, sem
lét leikarana túlka hugsanirnar
með látbragði, sem um venjulegt
samtal væri að ræða, og hina
leikarana beinlínis hlusta á það,
sem fram átti að fara í þögn í
huga persónunnar, aðeins heyr-
anlegt fyrir áhorfendur. Enda
var aðferðin miskilin framan af
af óhorfendum, sem hlógu óspart,
þar sem talaðar hugsanir eru
þekktir hláturvakar í skopleik
m.
Um tilraunina sem slíka ætla
brögðum er hægt að setja verk-
ið á svið, svo áhorfendur geti
notið þess. Einbeitingin og fyll-
ingin má aldrei slakna. Persón-
ur leiksins eru aðeins fjórar,
Ham, blíndur maður í hjólastól,
foreldrar hans, Nall og Negg, fóta
laus gamalmenni og Clov, nokk-
urs konar þjónustumaður íhúsinu
sá eini sem enn getur gengið, en
erfiðlega þó. Einum degi úr lífi
þessa fólks er brugðið upp fyrir
leikhúsgestinum. Kannske eru
þetta síðustu mannverurnar sem
eftir eru á jörðinni, eftir að ....
Þessi dagur er eins og flestir
aðrir dagar, fullir af endurtekn-
„Vinnukonurnar" hans Genet
hafi ég ekki komizt til að sjá.
Kjallaraleikhúsin hafa verið
heldur slakari, en áður, ef til
vill má því um kenna að stærri
leikhúsin eru smám saman að
loka fyrir þeim aðganginum að
flestum leikritum, sem eitthvert
gildi hafa. Samt hefir sumar sýn-
ingar borið hátt. í Theater der
Courage var sýnt fyrir skömmu
„The petrified Forest" eftir
ameríska rithöfundinn Robert
E. Sherwood. Gott leikrit, góður
leikur, leiktjöld og ljós prýðileg,
góð leikstjórn. Niðurstaðan: Góð
sýning. Leikritið gerist á litlum
matbar í Arizona-eyðimörkinni.
Afinn, sonurinn, sem rekur mat
barinn og sonardóttirin, sem ber
fram matinn, og benzín-af
greiðslumaðurinn eru íbúar
þessa staðar. Þau reyna hverí um
sig að fylla líf sitt, hvert með
sinni fögru blekkingu. í þennan
hóp kemur fyrrverandi, tilvon-
andi rithöfundur, sem lifað hef-
ur lengi með fögrum konum í
glæstum höllum á Rivierunni.
Skáld, sem hefði getað orðið.
Hann er á gönguferð um þvert
meginlandið á ekkert eftir nema
ósk um að geta fórnað lífi sínu
fyrir eitthvað, sem væri þess
virði, og líftrygginguna, sem fyrr
verandi kona hans borgaði. Þá
koma glæpamenn á flótta undan
lögreglunni til sögunnar, sem
fullnægja ósk hans. Leikritið er
spennandi, vel samið, og höfund-
ur hefur líka eitthvað að segja
samtímamönnum sínum, báðum
megin Atlantshafsins.
í Theater am Parkring var fyrir
skömmu sýnt annað prýðilegt
amerískt leikrit, „The silver-
chord“ eftir Sidney Howard, um
ekkju, sem hefur blindazt af ást
til sona sinna og getur ekki hugs-
að sér að missa þá í hendur ann-
Jón Laxdal Halldórsson í hiutverki sinu í leikriti Goldonis.
ég að vera fáorður, hún er at-
hyglisverð, en aðeins tilraun.
Hugsanir manns eru ekki svo
beinar og einfaldar í sniðum og
auðsegjanlegar sem O’Neill gerir
þær, talað orð getur aldrei orð-
ið nema daufur skuggi af því
sem gerist í mannshuganum á
hverri stundu.
Fyrir skömmu var opnað hér
nýtt leikhús, sem vakið hefur
mikla athygli og umtal, jafnvel
hneykslun. Nokkrir auðugir fram
leiðendur undir forustu fjársterk
asta manns landsins fengu ung-
um leikara og leikstjóra í hendur
töluvert fé, til að reka leikhús,
sem væri sem opnast fyrir nýjum
straumum í leikbókmenntum.
Ætlanin er að gefa Vínarbúum
tækifæri til að kynnast því nýj-
asta, sem er að gerast á því
sviði, Opnunin fór fram á þrem
kvöldum, samtalk sýnd fimm
leikrit, eitt fyrir heilt kvöld, „Fin
de partie" eftir Samuel Beckett,
fjórir einþáttungar, tveir eftir
Ionesco, rúmena, sem skrifar á
frönsku, „La cantatrice chauve“
og „La lecon“, einn einþáttung-
ur eftir Belgann Michel de
Ghelderode, „Escurial", og ein-
þáttungurinn „Les Bonnes" eftir
Jean Genet.
Þessi framleiðsla var heldur
beisk fyrir Vínarbúa. „Fin de
partie“ nóði næstum að reita þá
til reiði, en því miður fyrir leik-
húsið hófust ekki róstur, til þess
er Vínarbúinn of skaplaus. Á
eftir reyndu menn að hæðast að
verkinu, sumir létu sér nægja að
finnast það dónalegt og hurfu
svo að þungmeltum réttum og
góðum vínum til að örva and-
ann, til að hlæja að tvíræðari
sögum, en jafnvel Beckett leyfði
sér að festa á blað. Sýningin var
áhrifamikil og heilsteypt. Vinnu-
brögð leikstjóra, sem vissi ná-
kvæmlega hvað hann vildi og
tókst að fá það fram, mátti kenna |
í öllum staðsetningum, hverri
hreyfingu og áherzlu. Aðeins með j
slíkri ögun og nákvæmum vinnu- |
ingum og samræðum um einskis
verða hluti. Allt liggur að baki,
ekkert er framundan nema dauð-
inn. öllu sem máli skiptir er
lokið. Fin de partie. Leikslok.
Leiksýning, sem greypt verður 1
huga manns það sem eftir er
ævinnar, sem aðvörun, sem ógn-
un, um hvað sem hver vill lesa
út úr verkinu, sem er sér með-
vitandi um hvað er að vera
manneskja á vorum tímum.
Hin verkin vöktu misjafnar
undirtektir líka. Escurial er
áreiðanlega ekki bezta dæmið,
sem hægt var að taka um hið
auðuga sköpunarstarf Ghelder-
odes, en eins og á stóð, senni-
lega það sem auðvelddst var við-
ureignar. Michel de Ghelderode
er flæmskur rithöfundur, sem
skrifar á frönsku. öll leikrit hans
gerast á sama tíma, á blómaöld
Niðurlanda, ýmist á Flæmingja-
landi eða á Spáni. Efni þeirra
er oft ýmis áður notuð stef í
leikbókmenntum heimsins, brugð
ið í nýjan búning og mörg ný.
Tragisk hirðfífl og brjálaðir kóng
ar, fégirnd og fólska, töfrar og
tryllingur. Ef vel er með farið
geta þessi verk verið áhrifamikil
og hrífandi. Ionesco er vinsælast-
ur allra þessara manna í París,
sem þarf ekki endilega að vera
trygging fyrir yfirburðum hans
yfir hina. En fólki hefur alltaf
þótt gaman að hlæja í leikhúsi,
jafnvel þótt skopið hafi ekki ann-
að til sins ágætis en að vera
næstum innihaldslaus della.
Mér þykir þessum góða manni
heldur mislagðar hendur. Ég hefi
séð eftir hann þrjú góð leikrit,
en þar á meðal var hvorugt
þeirra, sem hér er um að ræða.
Sem „bragðprufu" má taka þetta
dæmi:
Brunaliðsmaðurinn: (Gengur að
útgöngudyrunum, stanzar). En
hvað er annars með sköllóttu
söngkonuna? (Almenn og þrúg-
andi þögn).
Frú Smith: Hún er alltaf með
sömu hárgreiðsluna.
arra kvenna, hefur veikt vilja
þeirra og gert þá næstum óhæfa
til að hóndla gæfuna þar sem
hún býðst þeim. Leikritið er ekki
mjög merkilegt, en getur gefið
góðri leikkonu tækifæri til að
sýna það sem hún kann. Hlut-
verkinu gerði viðkomandi leik-
kona mjög góð skil. Það geíur
að skilja að þetta leikrit hefur
verið sýnt í Þýzkalandi við góða
aðsókn, sérstaklega þar sem fyr-
irfram vinsælar og góðar leik-
konur fóru með hlutverk móður-
innar.
Hér í Vín er starfandi leikskóli,
sem ber nafn hins mikla austur-
ríska leÍKstjórá Max Reinhardt.
Þrátt fyrir þessa nafngift, er skól
inn í raumnni hluti af ríkisstofn-
uninni Akademie fúr Musik und
darstellende Kunst. Strangur
skóli, sem tekur aðeins við litl-
um hluta þess fólks, sem þar vill
inn komast. Til mikillar ónægju
fyrir íslendinga-nýlenduna hér í
Vín var ungur, íslenzkur leikari,
Jón Laxdal Halldórsson, tekinn
inn í skólann, haustið 1956.
Framför hans hefur verið svo
skjót og mikil, að í vetur fékk
hann að taka þátt í einni af hin-
um opinberu sýningum skólans.
Sýnt var klassískt, ítalskt gam-
anleikrit eftir Goldoni, „Slóttuga
ekkjan“. Það er ekki auðvelt né
þakklátt verk að leika „stíl-
komedíur", en landinn stóð sig
vel og fékk ágæta dóma fyrir
leik sinn. Framundan er leikför
skólans til Rómar og tekur Jón
þátt í henni líka, svo hann má
una glaður við sitt.
Ég læt svo bréfinu lokið, þó
af nógu sé enn að taka, og
stiklað hafi verið á stóru. Kannski
býðst annað tækifæri til að kynna
íslenzkum lesendum betur leik-
húslífið á Dónárströnd.
Þ .11.
Aukin storfsemi Búnuðorsnm-
bunds Austur-Skuituiellssýslu
HÖFN I HORNAFIRÐI, 12. maí—
Búnaðarsamband Austur-Skaft-
fellinga hélt aðalfund sinn að
Holtum á Mýrum dagana 10.—11.
maí. Fundinn sátu auk stjórnar
12 fulltrúar, Pálmi Einarsson
landnámsstjóri, Egill Jónsson
héraðsráðunautur og Jón Eiríks-
son heiðursfélagi sambandsins
auk fleiri gesta. Formaður sam-
bandsins, Steinþór Þórðarson
flutti skýrslu stjórnarinnar og
gat um framkvæmd mála frá
síðasta aðalfundi. Þá flutti Pálmi
Einarsson ýtarlegt erindi og at-
hyglisvert um framfarir í land-
búnaði hin síðari ár, framtíðar-
horfur um sölu landbúnaðarvara
o. fl., sem varðaði landbúnaðinn
sérstaklega. Ráðunautur sam-
bandsins flutti skýrslu um störf
sín og fyrirhugaðar framkvæmd-
ir á næstu árum. I skýrslu ráðu-
nauts kom í ljós að heildarrækt-
un á sambandssvæðinu árið 1957
var 90 ha. eða 7406 fermetrar á
hvern bónda í héraðinu. Mest
ræktun á hvern einstakan bónda
var í Suðursveit 12186 fermetr-
ar. Ennfremur gat ráðunautur
þess að stofnuð hefðu verið 4
nautgriparæktarfélög á sam-
bandssvæðinu, sem ráðunautur-
inn an^ast skýrsluhald fyrir, en
mjólkurbú KASK annast fitu-
mælingar.
Sambandið hefur hafið tilraun
með samanburð á aðfengnum
fjárstofni við heimafé og fyrir-
hugaðar eru beitartilraunir með
. eldi sláturlamba og ýmislegt
I fleira. Það kom greinilega í ljós
* að starfsemi sambandsins hefur
stóraukizt með ráðningu ráðu-
nauts.
Mörg mál voru rædd á fund-
inum, meðal annars má nefna
að megn óánægja ríkti yfir því,
hve erfitt væri með útvegun á
girðingarefni sérstaklega vírnet-
um og heyrðust jafnvel raddir
um hvort ekki væri rétt að óska
eftir að slík vara væri hátolluð
ef slíkt yrði til að auðvelda inn-
flutninginn. í þessu sambandi
var samþykkt ályktun til land-
búnaðarráðuneytisins um að ráða
bót á þessu máli, ennfremur var
samþykkt ályktun um að fá bætt
úr því vandræðaástandi, sem rík-
ir með að fá varahluti í dráttar-
vélar og önnur landbúnaðar-
tæki.
Samþykkt var ályktun um að
krefjast þess að fá fullt skráð
verð landbúnaðarvara. Tekið var
vel í erindi Búnaðarfélags ís-
lands um stofnun stöðvar til að
annast djúpfrystingu sæðis.
Niðurstöður fjárhagsáætlunar
fyrir árið 1958 voru áætlaðar 67
þús. krónur.
Þá fór fram kosning búnaðar-
þingsfulltrúa, einn listi kom
fram: Egill Jónsson og til vara
Sighvatur Davíðsson.
Stjórnarkjör fór á sama veg
að aðeins einn listi kom fram og
var stjórnin öll endur1 jörin en
hana skipa Steinþór Þórðarson
formaður, Kristján Benediktsson
gjaldkeri og Stefán Jónsson rit-
ari.
★
Barna- og unglingaskólanum í
Höfn í Hornafirði var slitið
sunnudaginn 11. þ. m. í skólan-
um voru í vetur 93 nemendur, 71
í barnaskólanum og 22 í ung-
lingaskóla. Unglingabréf tóku 9
nemendur en barnapróf 12.
Hæstu einkunnir í skólanum
fengu 2 stúlkur við barnapróf,
Inga Tryggvadóttir 9,40 og Magn-
hildur Gísladóttir 9.09. Hæstu
einkunn við unglingapróf, Sig-
urður Eymundsson 8.56. Við
skólaslit messaði sóknarprestur
séra Rögnvaldur Finnbogason og
skólastjórmn Knútur Þorsteins-
son flutti skólaslitaræðu. Auk
skólastjóra störfuðu 3 fastir
kennarar við skólann.
Nýr barnaskóla er í smíðum
og standa vonir til að eitthvað
af honum verði komið til notk-
unar í haust, enda nauðsynlegt,
þar sem húsnæðisþrengsli baga
mjög og nemendum fjölgar ár-
lega, munu verða á annað hundr-
að næsta skólaár. — Gunnar.