Morgunblaðið - 27.06.1958, Side 8

8
wnncrnvnT 4fíir>
Vnctndagur 27. júní 1958

i
t7tg.: H.t. Arvakur, ReykjavlK.
Framkvæmdastjóri: Sigíus Jónsson.
Aðairitstjórar: Vaitýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vitnir
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Ola, simi 33045
Augiýsmgar: Arni Garðar Kristmsson.
Ritst]órn: Aðalstræti 6.
Auglýs'ngar og afgieiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Askrxftargjalo kr. 30.00 á mánuði innanlands.
1 lausasolu kr. 1.50 exntakið.
UTAN UR HEIMI
NYJAR LEIDIR TIL TRYGGINGAR
VINNUFRIÐI
IHVERT skipti sem lang-
varandi verkföll blasa við
vaknar spurningin um það,
hvernig verkalýður og vinnuveit-
endur geti komizt hjá slíkum
átökum, sem oftast valda báðum
aðilum og þjóðfélaginu 1 heild
miklu tjóni. Enda þótt vinnudeil-
ur eigi oft rætur sínar í meira
og minna sanngjörnum kröfum
hafa þær raskanir og óhagræði,
sem siglir í kjölfar þeirra yfirleitt
ill áhrif á þjóðfélagið. Allir hljóta
að vera sammála um að æski-
legast væri að vinnuveitendur og
launþegar gætu ávallt ráðið
ágreiningsmálum sínum til lykta
án verkfalla og samið um kaup
og kjör á friðsamlegan hátt.
Til þess ber brýná nauðsyn að
nýjar leiðir finnist til þess að
skapa meiri frið á hinum ís-
lenzka vinnumarkaði en þar rík-
ir nú. Vinstri stjórnin þóttist hafa
tryggt vinnufrið. En hún hefur
reynzt þess gersamlega van-
megnug. Meginástæða þess er
úrræðaleysi hennar og alger upp-
gjöf í efnahagsmálunum. Undir
forystu hennar hefur verðbólga
og dýrtíð magnazt í landinu.
Margs konar upplausn og órétt-
læti hefur færzt í aukana.
Samningar til langs
tíma
í nálægum löndum stefna um-
boðsmenn verkalýðs og vinnu-
veitenda að því að semja um kaup
og kjör til langs tíma, sums staðar
til 2ja—3ja ára. Báðir aðilar telja
sér hag í þessu. Atvinnan verður
stöðugri en ella og verkalýður
og vinnuveitendur vita betur
hvar þeir standa. Að sjálfsögðu
hefur þetta þau áhrif að minni
hætta er á verðsveiflum, sem
rýra kaupmátt launanna. En það
atriði er mjög þýðingarmikið,
ekki aðeins fyrir verkalýðinn,
heldur fyrir atvinnurekstur lands
manna, sem á mikið undir því
komið að kaupgeta almennings
sé mikil og stöðug.
Þetta verðum við íslending-
ar einnig að gera okkur ljóst.
Okkar litla þjóðfélag þolir
ekki stórfelld átök langvinnra
verkfalla á hverju einasta ári,
jafnvel oft á ári. Launþegar
og vinnuveitendur verða að
geta samið á friðsamlegan hátt
um kaup og kjör.
Nauðsyn sameigin-
legrar hagstofnunar
Ein leiðin til þess er að koma
upp sameiginlegri hagstofnun
launþega og vinnuveitenda. Verk-
efni hennar ætti að vera margs
konar útreikningar og rannsókn-
ir á efnahagsstarfsemi þjóð-
félagsins. Koma þar m. a. til
greina atriði eins og framleiðslu-
afköst, kaupmáttur launa,
greiðslugeta framleiðslunnar,
dreifingarkostnaður vörunnar og
fjölmörg önnur atriði, sem kaup-
gjald og verðmyndun byggist á.
Sannar og áreiðanlegar upplýs-
ingar frá slíkri stofnun, sem
stjórnað væri af hagfróðum mönn
um í samráði við samtök laun-
þega og vinnuveitenda gæti
áreiðanlega gert mikið gagn og
eytt miklu af þeirri tortryggni,
sem nú ríkir milli þessara aðila.
FRAMSOKN
OG SJÁVARÚTVEGURINN
Myndin var tekin í New York, er blaðamaðurinn átti viðtal við Mariu Maleter. — Með henni á
myndinni eru börn hennar, Paul, 13 ára, Maria (í miðið), 10 ára, og Judith, 8 ára.
Leynaarnnátin., sem fóru með Pat
Maleter í gröfina
Viðtal við eiginkonu hans
ÞAÐ kemur vissulega úr
hörðustu átt þegar mál-
gagn Framsóknarflokks-
ins ásakar Sjálfstæðismenn
fyrir það í gær, að þeir hafi
staðið gegn fjárfestingu og
uppbyggingu sjávarútvegsins. í
fyrsta lagi er það alþjóð kunn-
ugt, að þegar Sjálfstæðisflokk-
urinn hafðx íorgöngu um upp-
byggingu togaraflotans i iok síð-
ustu heimsstyrjaldar, þá snerust
Framsóknarmenn harkalega gegn
þeirri ráðstöfun. Eysteinn Jóns-
son kallaði nýsköpunartogarna
„gums“ og Skúli Guðmundsson
líkti þeim við „spýtu í kross“.
Sama gildir í raun og veru um
verðlag sjávarafurða. Meðan
Sjálfstæðismaður stýrði útvegs-
málunum, barðist Eysteinn Jcns-
son eins og ljón gegn óskum út-
vegsmanna um ýmsar lagfæring-
ar í sambandi við verðlagið. En
eftir að kommúnistinn Lúðvík
Jóseísson tók við þeim málum,
virðist Eysteinn vera haldinn af
þrælsótta gagnvart honum og
ganga fljótlega inn á ýmislegt,
sem áður kostaði langa baráttu
að knýja fram.
Hverju átti að fresta?
En í sambandi við ásakanir
Framsóknarmanna nú, um að
sjávarútvegurinn hafj ekki feng-
ið næga fjárfestingu undanfarin
ár, mætti spyrja þessa herra:
Vildu þeir láta fresta þeirri
fjárfestingu, sem leiddi til raf-
væðingar strjálbýlisins?
Vildu þeir láta draga úr þeirri
fjárfestingu, sem aukinn stuðn-
ingur við íbúðarbyggingar hafði
í för með sér?
Vildu þeir láta draga úr lánum
frá deildum Búnaðarbankans
vegna ræktunar og byggingar-
framkvæmda í sveitum?
Ætli Framsóknarmenn hefðu
viijað draga úr þessari fjárfest-
ingu? Þeir hafa einmitt hælt sér
mest af raforkuframkvæmdun-
um, húsnæðisumbótunum og
stuðingnum við framkvæmdir í
sveitum.
Það er líka fáránlegt, þegar
kommúnistar segja að Sjálfstæð-
ismenn hafi látið flytja inn 5 þus.
bíla í stað þess að efla sjávarút-
veginn. Allir vita að undir for-
ystu Sjálfstæðismanna var tog-
araflotinn enduxnýjaður og báta-
flotinn efldur stórlega. Lúðvik
Jósefsson gerði sjálfur tillögu um
það ásamt milliþinganefnd, sem
hann átti sæti í, að lagðir skyldu
skattar á innflutta bíla ril þess
að afla tekna til stuðnings tog-
I araflotanum.
HVERS vegna varð hann hetja
— og hvers vegna píslarvotutr?
Hvers vegna verður maður, sem
elskar ættjörð sína af heilum
huga, kommúnisti?
Svörin eru leyndarmál Pal
Meleters, leyndarmál, sem hann
fór með í gröfina. Jafnvel ég, sem
var eiginkona hans í níu ár og
er móðir þriggja barna hans, get
aðeins getið mér til um ástæð-
urnar. Þannig fórust Maríu Alal-
eter, fyrrum eiginkonu Maleters,
orð, er bandarískur fréttamaður
átti tal við hana á dögunum. —
María flúði Ungverja’.and í upp-
reisninni árið 1956 með þrju börn
þeirra Maleters — og hefur nú
setzt að í Bandaríkjunum.
Og hún hélt áfram: Ég eet ekki
séð, að dauði hans hafi leitt tii
neins góðs. Það var hörmulegt,
að hann, fæddur tii forystu, var
líflátinn svo ungur. En öll von er
ekki úti fyrir Ungverjaland. Ég
þekki fólk mitt og ég veit, að
kommúnistar geta ekki kúgað
ungversku þjóðina til eilífðar.
★
En hvað olli því, að Pal varð
sá, sem hann var? Hvað olli því,
að hann, sem verið hafði stríðs'-
fangi í Rússlandi, varð skyndi-
lega kommúnisti — og gekk i
flokkinn, síðan leiðtogi — og
undirritaði loks eigin dauðadóm
með því að snúast gegn komm-
únistum?
Persónuleg skoðun mín er sú,
sagði María, að Pal hafj óafvit-
andi orðið fórnarlamb uppeldis
síns. Faðir hans var heimspeki-
prófessor, sem lagði fyrst og
fremst áherzin á að finna tvær
hliðar á öllum máluni. Hann
kenndi Pal að rökræða svo skyn-
samlega báðar hliðar hvers máls,
að hann kom auga á kosti allra
sjónarmiða.
¥
Ef til vill getur ævisaga Pal
varpað ljósi á þennan mann, sem
var fæddur til forystu með þjóð
sinni og nú hefur hlotið bana
sem píslarvottur frelsisins.
» Faðir hans lézt þegar Pal var
aðeins 16 ára. Hann ákvað að
verða sjálfur lifandi minnisvarði
föður síns. Pal hafði alltaf borið
í brjósti löngun til þess að verða
hermaður. Faðir hans vildi. að
hann yrðj læknir.
Pal ákvað að leggja stund á
læknisfræði. Hann innritaðist J
háskólann í Prag og las í tvö ár
undir fyrsta hluta próf. En löng-
unin til þess að verða liermaöur
var of sterk í honum og hann
hélt heim til Ungverjalands og
gekk í herinn.
Á styrjaldartímanum var Pal
ákafur andnazisti. Rússar tóku
hann til fanga og hann var send-
ur í fangabúðir í Rússlandi Eitt
hvað hlýtur að hafa komið fyrir
hann þar. Ef til vilJ haía þeir
kennt honum hin kommúnisku
fræði. Það var áður en við hitt-
umst, og hann sagði mér aldrei
frá því.
★
Við Pal hittumst árið 1945.
Þrem vikum síðar trúlofuðumst
við og giftumst skömmu síðar.
Hann var yfirforingi og herinn
var honum mjög hjartfólginn.
Menn hans báru ást til hans, en
honum og yfirmönnum hans kom
illa saman.
Árið 1946 fæddist sonux okkar,
Paul. Við vorum mjög hamingju
söm. Þá gekk Pal í kommúnista-
flokkinn. Hann sagði mér aidrei
hvers vegna hann gerði það. —
Fjölskylda hans og ég töluðum
mikið um það. Við komumst ekki
að annarri niðurstöðu en
þeirri, að Pal hefði stigið þessi
hræðilegu skref vegna þess, að
honum hefði fundizt hann verða
að gera það.
Hver sem ástæðan annars var
þá var þetta glapræði. Við byrj-
uðum að rökræða kommunism-
ann. Börnin, sem þá voru orðin
þrjú, þjáðust vegna ósamlytidis á
heimilinu. Pal var alltaf fullur
r.álftrausts, rólyndur maður, og
hafði engan áhuga á samkvæmis-
líiix.u. - --ari,
vann of mikið og varð tauga-
spenntur
Ég skildi við Pal árið 1954. Það
var frekar vegna barnanna
en nokkurs annars. Skilnaðurinn
varð Pal mjög þungbær, e. t. v.
það þungbær, að trú hans á kom
múnismann veiktist. Sennilega
hafa augu hans farið a’ð opnast
þá. Nú rofnuðu ekki aðeins sam-
skipti hans við vinina, heldur
einnig börnin.
Annar atburður átti sér svo
stað. Hann var skipaður yfir-
maður hegningarvinnubúða, sem
andkommúniskir stúdentar sátu
í. Verið getur, að þeir hafi opnað
augu hans að fullu fyrir bölvun
kommúnismans.
Hann var mikill hugsjóna-
maður og hugsaði sjaldan um
sjálfan sig. Herinn var honum
mjög kær. Hermennskan og for-
ystuhæfnin voru honum í blóð
borin.
Það var honum því ekki erfitt
að taka við forystunni í andkom-
múnisku uppreisninni í nóvem-
ber 1956.
Börnin^ Paul, Maria og Judith,
vita, að faðir þeirra lét lifið sem
hetja.
Þau sáu hann síðast 1954. Okk-
ur var auðveldara að flýja til
Unngverjalands 1956, vegna þess
að við höfðum ekki séð Pai lengi.
Ég kom með börnin til Banda-
ríkjanna í september 195? Börn-
in mín verða talin Bandaríkja-
menn. En þau munu lika verða
Ungverjar, börn þjóðhetjunnar.
„Veiðimaðurinn"
44 TBL. Veiðimannsins er komið
út. í blaðinu eru skemmtilegar
greinar að venju og margar
myndir af löxum og þekktum
veiðistöðum. Ritstjórinn skrifar
sumarþanka. Samtal um Norðurá
fyrr og nú við Ásgeir Bjarn-
þórsson listmálara er þarna,
og grein um klakmál eftir Pál
Finnbogason. Rabbað er við
Heimi frá Garði um stórlaxa,
og síðast en ekki sízt er niður-
lag greinar Theodórs Gunnlaugs-
sonar um stóru urriðana. Margt
fleira er í ritinu og ættu þeir er
gaman hafa af veiði, að kaupa
það og lesa.