Morgunblaðið - 30.10.1958, Blaðsíða 9

Fimmtnrlae'ur 30 okt. 1958
W O K C. T 1\ n L 4 Ð 1 D
9
Alvaríegur skortur á vara
hlutum t vinnuvélar
Athyglisverðar umrœður á Alþingi
Sveinhjörn Sighvatsson
Minning
Á FUNDI Sameinaðs Alþingis í
gær var til umræðu svohijóðandi
þingsályktunartillaga flutt af 7
Framsóknarmönnum:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að hlutast til um það
við innflutningsskrifstofuna og
gjaldeyrisbankana, að fram-
kvæmd gjaldeyrisúthlutunar
verði framvegis hagað á þá leið,
að ekki verði af gjaldeyrisástæð-
um skortur á varahlutum í vélar
og nauðsynlegustu verkfærum og
áhöldum til landbúnaðar og sjáv-
arútvegs, enda verði haít samráð
um innflutningsþörfina við Bún-
aðarfélag íslands og Fiskiféiag
íslands.“
Fyrsti flutningsmaður tillög-
unnar, Ásgeir Bjarnason, fylgdi
tillögunni úr hlaði. Gat hann
þess, að undanfarin ár hefði verið
tilfinnanleg tregðá á innflutningi
ýmissa nauðsynlegra hluta til
sjávarútvegs og landbúnaðar.
Hefði bæði í fyrra og eins nú i ár
verið mikill skortur á ýmiss
konar varahlutum, sem á þarf að
halda, þegar vinnuvélar taka
að slitna. Væri því óhjákvæmi-
legt að innflutnirigsskrifstofan
og gjaldeyrisbankarnir gerðu nú
þegar gangskör að því, að skipu-
leggja gjaldeyrisúthlutuninaþann
ig, að innflutningur þessara fram
leiðslunauðsynja sitji fyrir því,
sem frekar er hægt án að vera,
enda verði leyfi og yfirfærslur
veitt nægilega snemma ár hvert.
Hvatti hann til þess að Alþingi
léti mál þetta til sín taka og fæli
ríkisstjórninni að hlutast til um
að lausn þess yrði hraðað. Næstur
tók til máls Jón Sigurðsson og
fórust honum orð á þessa leið:
Þessi tillaga sem hér liggur fyr-
ir er í raun og veru áskorun á
ríkisstjórnina um að hún hlutist
til um að innflutningsskrifstofan
og gjaldeyrisbankarnir geri
skyldu sína.
Vélarnar standa ónotaðar
Og vissulega er slíkrar áskor-
unar full þörf og þó fyrr hefði
verið. Síðastliðið sumar hafa t. d.
jarðýtur hjá Búnaðarsamb. o. fl.
dýrar vélar, sem hver um sig
kosta hundruð þúsunda kr. stað-
ið ónotaðar af því varahlutir í
þær hafa verið ófáanlegir. Og
rekstur þeirra véla, sem enn eru
í gangi hefir þar sem ég þekki
til aldrei verið jafn óhagstæður
og í sumar, vegna sífelldra bil-
ana og þar af leiðandi vinnu-
tafa sökum vöntunar á varahlut-
um til þeirra.
Sama sagan og engu betri er
af búvélum bænda bæði dráttar-
vélum og heyvinnuvélum. Þessar
vélar urðu sumar hverjar ónot-
hæfar um hásláttinn af sömu
ástæðum bændum til stórtjóns,
og þeim bændum fer fjölgandi
með hverjum mánuði, sem líður,
sem komast í vandræði af þess-
um sökum.
Þegar ég fór suður í haust, var
ég t. d. beðinn að kaupa tvö smá-
stykki í Ferguson dráttarvél, sem
hvert um sig kostar nokkra tugi
króna. Eg spurðist fyrir hjá um-
boðinu Dráttarvélar h. f., sem er
dótturfélag SÍS. Stykkin voru
ekki til. Og þegar ég spurði af-
greiðslumanninn hvenær þau
væru væntanleg, bjóst hann við
að þau kæmu ef til vill fyrir vor-
ið, eða þá n. k. vor. Þá stóðu
haustannir yfir hjá bændum og
því mikil þörf fyrir dráttarvéla-
vinnuna.
Vitanlega er reynt að lappa
upp á þessar vélar þegar svona
stendur á, ef þess er nokkur kost-
ur, þó það eina rétta væri að taka
þær alveg úr rotkun því viðbúið
er að þær stórskemmist að öðr-
um kosti.
Afleiðingin af þessu verður að
þegar varahlutirnir koma loksins,
þá gagna ekki lengur tvö smá-
stykki, sem ég nefndi áður, sem
kostuðu nokkra tugi króna. Þá
þarf að líkindum varahluti fyrir
hundruð og þúsundir króna vegna
skemmda á vélinni.
Sóun sem veldur stórtjóni
Ef innflutnings- og gjaldeyris-
yfirvöldin halda að synjun eða
hömlur á innflutningi varahluta
til landbúnaðarvéla sé einhver
búhnykkur og gjaldeyrissparnað-
ur, þá er það hinn herfilegasti
misskilningur, það er þvert á
móti sóun á gjaldeyri, sem hefur
þegar, og á eftir að baka bænd-
um og þjóðarbúinu stórtjón. Að
ég ekki tali um að á undanförn-
um árum hefir verið varið mörg-
um milljónatugum króna af dýr-
mætum gjaldeyri þjóðarinnar til
kaupa á vélum í þágu landbún-
aðarins, til þess að bændur geti
þannig mætt sívaxandi verka-
fólks-skorti í sveitunum. Nú er
verið að gera tilraun til gera
þessa sjálfsbjargarviðleitni
bænda að engu með þvi að neita
þeim um nauðsynlega varahluti
til þessara véla.
Nú vita allir, sem nokkuð
þekkja til þessaxa mála, að inn-
flutningur varahluta í vélarnar
er hreint framkvæmdaatriði,
sem er algjörlega á valdi núver-
andi ríkisstjórnar og stuðriings-
flokka hennar.
Þegar núverandi ríkisstjórn
var sezt að völdum, var það eitt
af hennar fyrstu verkum að skipa
þannig málum að hún réði öllu
í bönkunum og um innflutning-
inn. Stjórnin með stuðningsflokk
um sínum ræður því innflutningn
um og gjaldeyrisúthlutuninni al
gjörlega og fer með þessi mái
eftir vild sinni.
Hví sneru þeir sér ekki til
stjórnarinnar?
Þegar svona er í pottinn búið
furðar mig á að flutningsmenn
þessarar tillögu, skyldu ekki snúa
sér til ríkisstjórnarinnar og sam
starfsflokka sinna á Alþingi fyrir
löngu, jafnvel strax í vor áður
en þingi sleit og knýja fram það
sem þingsályktunartillagan fer
fram á. Því þá þegar var kunnugt
að jarðýtur og fleiri vélar, sem
kosta hundruð þús. kr. kæmust
ekki til vinnu, nema varahlutir
fengjust frá útlöndum. Að ótöld-
um búvélum bænda, sem voru í
yfirvofandi lamasessi.
Ef til vill hafa flutningsmenn
þingsálykttill. reynt þetta. — En
árangurinn hefir þá orðið algjör-
lega neikvæður, hafa enga áheyrn
fengið, um það ber ástandið nú
ljóst vitni.
Þessi tillaga sem hér liggur
fyrir er því fyrst og fremst til-
raun flutningsmanna til að þvo
af sér, í augum bænda, grun-
semdir um að þeir eigi beinan
þátt í því ófremdarástandi sem
hér hefur verið lýst. Er þessi
viðleitni flutningsmanna vel
skiljanleg, meðal annars þegar
höfð er í huga ræða fjármálaráð-
herra nú fyrir skömmu. Þar sem
helzt var að heyra að hér væri
allt í þessu fína lagi og blóma
búskapur á þjóðarbúinu á helzt
öllum sviðum, en þrátt fyrir það
hefir þó ekki reynzt gjörlegt að
sjá bændum fyrir nauðsynlegustu
varahlutum í vélar sínar. Eftir
þessu að dæma virðist það vera
viljann sem vantar hjá stjórn-
arvöldunum til að kippa þessu í
lag.
Neyðarkall Framsóknnrmanna
Það getur því líka verið að
þingsál.till. sé neyðarkall þessara
fylgismanna ríkisstjórnarinnar,
af því þeim hafi ekkert orðið
ágengt. Neyðarkall til þeirra þing
manna er ekki styðja stjórnina,
um að þeir veiti sitt lið til að
fá framgengt þessu nauðsynja-
máli bændastéttarinnar og land
búnaðarins.
En hvernig sem þessu er hátt-
að þá er það víst að fáist ekki
innflutt nú hið allra bráðasta
nægilegt af varahlutum til að
fullnægja þörfinni, veldur það
bændum áfrarnhaldandi og vax-
andi vinnutöfum eg stórtjóni,
sem hlýtur að leiða til öngþveitis
þar sem treyst er á vélarnar að
mestu leyti.
Það er því sjálfsagt og skylt
að fylgja þingsál.till. ef hún
gæti orðið að einhverju liði.
Reynslan ein sker svo úr því
hvort tilgangurinn með flutningi
tillögunnar er aðeins handaþvott-
ur eða raunveruleg viðleitni tii
úrbóta.
Vandræði iðnaðarins
Þá kvaddi Gunnar Thoroddsen
sér hljóðs. Kvað hann vafalaust
brýna þörf bera til að greiða úr
gjaldeyrisskorti til varahluta og
véla fyxár þá tvo atvinnuvegi
sem riefndir væru í tillögunni.
Hins vegar væri þar ekki minnzt
á þriðja atvinnuveginn, iðnaðinn,
sem þriðjungur landsmanna
hefði framfæri sitt af. Kvaðst
hann vilja beina því til þeirrar
nefndar, er fengi málið til með-
ferðar að iðnaðinum yrði bætt inn
í tillöguna. Væri þá eðlilegt að
gert væri ráð fyrir samvinnu við
Landssamband iðnaðarinanna,
eða Félag íslenzkra iðnrekenda
eða Iðnaðarmálastofnunina.
Árangurslaus tilskrif Hermanns
Þá tók til máls forsætis- og
landbúnaðarráðherra Hermann
Jónass. Kvaðst hann vilja svara
ummælum sem fram hefðu komið
í ræðu Jóns Sigurðssonar og
skýrði frá því, að hann hefði á
sl. vetri skrifað gjaldeyrisyfir-
völdunum og beðið þau að hlutast
til um að nægilegur gjaldeyrir
yrði tryggður til landbúnaðar-
véla og varahlutir í þær. Það
hefði kannske tafið málið, að á
sl. vetri hefðu verið gerðar meiri
pantanir á heimilisdráttarvélum
en nokkurn tíma áður. Margir af
þeim, sem sæju um gjaldeyris-
skiptingu héfði talið of langt
gengið og kynni það að hafa tafið
fyrir úthlutun gjaldeyris til vara
hluta. Kvaðst ráðherrann hafa
rætt við gjaldeyrisyfirvöldin
hvað eftir annað, en það hefði
ekki borið þann árangur, sem til
var ætlazt. Þá kvaðst hann hafa
skipað nefnd til að gera áætlun
um hve mikils gjaldeyri* væri
hér þörf, en skortur á varah’ut-
um til landbúnaðarvéla færi ört
vaxandi.
Sýndartillögur tjá ekki
Næstur tók til máls Ingólfur
Jónsson. Kvaðst hann ekki efast
um að landbúnaðarráðherrann
vildi leysa úr þessu máli, ef hann
þyrfti ekki að leggja mikið að
sér til þess. Þá varpaði Ingóifur
þeirri fyrirspurn til framsögu-
manns og annarra flutnings-
manna tillögunnar, hvort þeir
hefðu gert allt sem í þeirra valdi
stæði til að hata áhrif á þessi
mál. Kvað hann miklar óánægju-
raddir utan að iandi, því margar
jarðýtur, sem kostuðu hálfa
milljjón króna gætu ekki starfað
vegna þess að í þær vantaði vara-
hluti, sem kostuðu innan við 1000
krónur. Þá sagði ræðumaður, að
sl. tvö ár hefði verið riotaður
minni gjaldeyrir en áður tii
kaupa á varahlutum til landbún-
aðarvéla en þó hefðu varahlutirn
ir hækkað á erlendum markaði.
Kvað hann bændastéttina ekki
sætta sig við sýndarmennsku í
þessu máli. Ekki nægði þó flutt
væri tillaga, ef ekki yrði fylgt
fast á eftir og gert allt það sem
mætti koma að raunhæfum not-
um. Að lokum sagði Ingólfur, að
meðan gjaldeyrisskortur væri,
væri réttara að láta sig vanta
HINN 13. þ.m. var til moldar bor
mn Sveinbjörn Sighvatsson,
Bergstaðastræti 43, Reykjavík.
Má með sanni segja að stutt sé
skrefið yfir um, því Sveinbjörn
var hi’ess og kátur kvöldið áður

en hann lézt. Sveiribjörn var
fæddur í Reykjavík 14. sept. ár-
ið 1905, en hann lézt 5. okt. sl. og
var því nýorðinn 53ja ára gam-
all.
Snemma hneigðist hugur Sveín
bjarnar að sjónum og ungur fór
nann á sjóinn, aðeins 13 ára gam-
all. Létti hann þar neð undir
fjölskyldu sinni í fóðurhúsum,
en hann var elztur af átta börn-
um þeirra hjónanna Þóru Svein-
bjarnadóttur og Sighvats
Brynjólfssonar. Allt frá þeim
tíma stundaði hann sjóinn, sem
sannur merkisberi stéttar sinnar
ljúfur og glaður og framar öðru
samvizkusamur. Þar köm þó
fyrir átta árum er hann var að
sinna skyldustörfum, að slys
henti, er hann átti alllengi í. En
þegar hann kornst aftur til vinnu
eftir langa sjúkravist, hóf hann
að starfa hjá Eimskipafél. íslands
og vann þar til dánardægurs.
Sveinbjörn var giftur eftirlif-
andi konu sinni, Jarþrúði Jónas-
dóttur, sem af fórnfýsi og elsku
stóð við hlið manns síns í blíðu
og stríðu. Fjögur börn syrgja ást-
sælan og gæfuríkan föður: Erla
Ragnheiður, Þóra Svana, Ing-
veldur Jóna og Daði Elfar, er
hann aðeins 11 ára gamall.
Allir, sem þekktu Sveinbjörn
minnast hans með söknuði. Guð
blessi minningu hans og haldi
verndarhendi sinni yfir fjöl-
skyldunni sem syrgir.
Friðrik Eiriksson.
eitthvað ónauðsynlegt en ekki
halda í gjaldeyri til nauðsyrilégra
framleiðslutækja.
Oglöggar tölur
Hermann Jónasson tók aftur
til máls. Kvað hann erfitt fyrir
þá sem ættu að skipta gjaldeyri
að gera svo að öllum líki. Þá las
hann upp nokkrar tölur varðandi
gjaldeyrisveitingu til landbúnað-
arvéla og gat þess meðal annars
að á vissu timabili hefði verið
ónotaðar 4,7 milljónir af þeim
gjaldeyri, sem veittur hefði ver-
ið til landbúnaðarvéla.
Ásgeir Bjarnason tók aftur til
máls og kvað aðalástæðuna til
þess hve varahlutaskorturinn
væri tilfinnanlegur, hækkun
varahluta á almennum markaði
og vélafjölgun síðustu ára.
Á hverjum strandaði?
Þá tók til máls Bjarni Bene
diktsson. Kvað hann umræður
þessar hafa verið lærdómsríkar,
en þó skilja eftir eyður, sem
þingheimi væri nauðsyn að átta
sig á. Kvað hann tölur þær, sem !
forsætisráðherra hefði nefnt, I
ekki segja ýkja mikið, enda
væri samanburður á leyfisveit-
ingum ýmissa ára ekki sambæri-
legur, því vegna aukins véla-
kosts væru varahlutaþarfir mun
meiri nú en áður. Svo hefði verið
að skilja á forsætisráðherra, að
þrátt fyrir þá brýnu nauðsyn,
sem væri á innflutningi vara-
hluta, hefði allmikið magn af
innflutningsleyfum verið látið
ónotað. Kvað ræðumaður nauð-
synlegt að fá það upplýst, hvort
bankarnir, og þá hver þeirra,
seðlabankinn eða aðrir, hefðu
hindrað afgreiðslu á þeim leyf-
um sem fyrir hendi voru.
Þá væri einnig fróðlegt að fá
upplýst, hverjum forsætisráð-
herra hefði skrifað, að því er
skildist án árangurs. Hvort það
hefði verið Innflutningsnefndin
eða bankarnir, sem hefðu virt
skrif hans einskis, eða hvort
ríkisstjórnin hefði kannske verið
ósammála um' lausn málsins.
Varahlutir eða silkisokkar
Kvað hann ríka ástæðu til að
spyrja, hver hefði hindrað þenn-
an góða vilja forsætisráðherra,
því einmitt í dag gerði Alþýðu-
blaðið gjaldeyrismál að umræðu-
efni með óvenjulegum hætti. Þar
væri viðskiptamálaráðherrann,
Lúðvík Jósefsson, borinn þeim
sökum. að hafa misnotað alvar-
lega stöðu sína sem ráðherra í
þeim tilgangi að skapa milljóna-
viðskipti fyrir eitt af heildsölu-
i fyrirtækjum kommúnista hér í
bæ. Er sagt í Alþýðublaðinu, að
Lúðvík hafi barizt fyrir því, að
fyrirtæki þessu verði leyft að
selja allmikið magn af lýsi í
vöruskiptum til Finnlands, en
hingað til hefur lýsi eingöngu
verið selt fyrir harðan gjaldeyri.
Að sögn blaðsins vill Lúðvík að
fyrirtæki þetta fái samtímis
heimild til að flytja inn silki-
sokka og aðra slíka vöru fyrir
lýsið.
Kvaðst Bjarni ekki að óreyndu
leggja trúnað á það að ráðherr-
ann gerði þetta til að afla til-
teknu fyrirtæki mikils gróða, en
þetta segði stuðhingsblað stjórn-
arinnar um sitt átrúnaðargoð. Nú
hlyti hins vegar þingmenn og
allir íslendingar að spyrja, hvort
viðskiptamálaráðherra gengi bet
ur að fá leýfi til að flytja inn
silkisokka, en landbúnaðarráð-
herra gengi að fá leyfi til að
flytja inn varahluti í landbun-
aðarvélar?
Ókunnugleiki Hermanns
Hermann Jónasson tók aftur
til máls og kvaðst ekki gefa
neinar upplýsingar um hvernig
atkvæðagreiðsla hefði farið um
þessi mál hjá Innflutningsskrif-
stofunni eða bönkunum. Þá
kvað hann ekkert standa um það
í skýrslu nefndar þeirrar, er
hann hafði skipað til að rann-
saka gjaldeyrisástand varðandi
landbúnaðarvélar, hvaða aðili
hefði hindrað, að gjaldeyrir væri
veittur og vissi hann það ekki.
Bjarni Benediktsson kvaddi
sér aftur hljóðs og þakkaði ráð-
herra svörin sem hann kvað þó
fremur tilraunir til svara. Taldi
hann það ekki bera vott um mik-
inn áhuga ráðherra á málinu, að
kynna sér ekki nánar hvar af-
greiðsla strandaði. Þá beindi
hann þeirri fyrirspurn til for-
sætisráðherra, hvort hann hefði
kynnt sér þær ásakanir, sem sam
ráðaherra hans er borinn í Al-
þýðublaðinu.
Hermann Jónasson sagði að svo
sem þingheimi væri kunnugt
væri sjávarútvegsmálaráðherra
fjarverandi, og væri ekki rétt að
ræða málið í fjarveru hans. Þá
sagði hann, að það væri til að
æra óstöðugan, að eltast við allt,
sem skrifað væri í blöð.
Forseti sameinaðs þings skýrði
hins vegar aðspurður frá því, að
Lúðvík Jósefsson hefði ekki til-
kynnt forföL eða fjarveru.
Fleiri kvöddu sér ekki hljóðs
og var samþykkt með 33 sam-
hljóða atkvæðum að vísa málínu
til allsherjarnefndar og fresta
umræðunni.