Morgunblaðið - 30.10.1958, Blaðsíða 10

10
MORGVMtr 4 fílÐ
Fimmtudagur 30. okt. 1958

l
wgmMðfrtfe
Utg.: H.l. Arvakur. Reykjavlk.
Framkværndastióri: Sigfús Jónsson.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Ola, símí ?.J045
Auglýsingar: Arni Gerðar KrisUnsson.
Ritstjórn: Aðaistrætj 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstxæti 6 Sími 22480
Askriftargjald kr 35.00 á mánuði innanlands.
1 iausasölu kr. 2.00 eintakið.
VAXANDI FYLGI VIÐ RÉTTLÁTA
KJÖRDÆMASKIPUN
OLLUM sanngjörnum og
hugsandi mönnum dyist
ekki, að í hinni ranglátu
og ófullkomnu kjördæmaskipan
hins íslenzka lýðveldis felst mik-
il hætta, í senn fyrir sjálft lýð-
ræðisskipulag þjóðfélagsins og
heilbrigða stjórnarhætti í land-
inu. Til lengdar verður ekki við
það unað, að Alþingi sé hrein
skrípamynd af þjóðarviljanum
og hægt sé með alls konar braski
og pólitískum hrekkjabrögðum
að sniðganga jafnvel þau ákvæðx
gildandi kosningalaga, sem miða
að því að jafna nokkuð metin
milli stjórnmálaflokka og skapa
réttlæti í þessum málum.
Sjálfstæðismenn hafa jafnan
lagt mikla áherzlu á umbætur á j
kjördæmaskipuninni með það
fyrir augum að tryggja skipan
Alþingis í samræmi við þjóðar-
viljann. Þeim hefur orðið tölu-
vert ágengt í þessari baráttu. I
henni hafa þeir notið stuðnings
annara flokka, sem gert hafa sér
ljósa hættuna, sem felst í hinni
ranglátu kjördæmaskipun. Fram-
sóknarflokkurinn hefur þó alltaf
í lengstu lög barizt gegn réttlæt-
inu í þessum efnum. Ástæða þess
er einfaldlega sú, að hann hefur
grætt á því. Og þá varðaði hann
auðvitað ekkert um hvað var
rétt og sanngjarnt.
Ef Framsóknarflokkurinn
græddi á ranglátri og heimsku
legri kjördæmaskipun þá
töldu leiðtogar hans það helga
skyldu sína að halda í rang-
lætið í lengstu lög!
Þannig birtist „frjálslyndi“
Framsóknar í þessu stórmali.
Línutrnar skýrast
Á fundum sínum og héraðs-
mótum á sl. sumri hafa þing-
menn Sjálfstæðisflokksins gert
kjördæmaskipunina mjög að um-
ræðuefni og bent á það, að óhjá-
kvæmilegt væri að gera veru-
legar breytingar á henni alveg
á næstunni. Þeir hafa vakið at-
hygli á því, að þrátt fyrir þær
breytingar, sem gerðar voru á
henni árin 1934 og 1942 í rétt-
lætisátt, getur það ennþá gerzt,
að flokkur, sem aðeins nýtur
stuðnings eins fjórða hluta eða
eins þriðja hluta þjóðarinnar fái
hreinan meirihluta á Alþingi.
Hins vegar getur það líka hent
að flokkur, sem hlýtur 15—20%
atkvæða fái engan þingmann
kosinn.
Það liggur í augum uppi að
við slíkt fyrirkomulag verður
ekki unað. Enginn íslendingur,
sem ann heilbrigðum stjórnhátt-
um, réttlæti og sanngirni í þjóð-
félagi sínu, getur slegið skjald-
borg um hina úreltu og ófull-
komnu kjördæmaskipun.
Sem betur fer eru línurnar
nokkuð teknar að skýrast i þessu
máli. Málgögn stjórnmálaflokk-
anna eru tekin að ræða það og
taka afstöðu til þess.
Undirtektir Albýðu-
blaðsins og Þjóðviljans
Þannig hafa málgögn A1
þýðuflokksins og kommúnista
bæði lýst því yfir nú í þess-
ari viku, að kjördæmaskipun-
in sé gersamlega úrelt orðin
og óhjákvæmilegt sé að end-
urskoða hana hið fyrsta.
„Þjóðviljinn“ kemst þannig að
orði sl. sunnudag, að núverandi
kjördæmaskipun feli í sér
„hættulegt ranglæti". Blaðið
heldur síðan áfram á þessa lexð:
„Afleiðingin af þessu kerfi er
sú, að Alþingi gefur mjög af-
bakaða og ranga mynd af vilja
þjóðarinnar. í kosningunum 1956
varð Framsóknarflokkurinn
minnsti flokkur þjóðarinnar og
fékk 15,6% atkvæða. Engu að
síður fékk hann 17 þingmenn, en
Alþýðubandalagið — sem fékk
19,2% greiddra atkvæða, og orð-
inn næst stærsti flokkur þjóð-
arinnar, fékk aðeins 8 þing-
menn!“
Þjóðviljinn segir ennfremur,
að kosningalögin hafi „haft í för
með sér hina stórfeldustu mis-
munun í öllu stjórnmálalífi þjóð-
arinnar".
1 gær birtir svo Alþýðublaðið
forystugrein um kjördæmamál-
ið. Telur blaðið að „ríkjandi
kjördæmaskipun færist með
hverju ári lengra frá tilgangi
sínum“. Jafnframt bendir það
á, að 16 ár séu liðin síðan kjör-
dæmaskipun var síðast breytt
hér á landi. Á þessu tímabili hafi
gerzt stórfeldar breytingar og sé
óhjákvæmilegt að taka tillit til
þeirra. Alþýðublaðið bendir á,
að í kosningunum 1953 hafi Al-
þýðuflokkurinn fengið yfir 12000
atkvæði „eða 15,6% allra
greiddra atkvæða, en flaut inn
á þing á einum kjörnum þing-
manni. Annar flokkur hafði inn-
an við 5000 atkvæði og fékk
kjörna þingmenn. Ekki þurfti
ýkja mikið að breytast til þess,
að flokkur með yfir 10.000 at-
kvæði fengi engan þingmann,
en annar flokkur með innan við
5000 fengi tvo. Er nokkuð vit í
slíkri skipan? Getur nokkur mað-
ur mælt slíku skipulagi bót í
lýðræðislandi á miðri 20. öld.“
Þetta voru ummæli Alþýðu-
blaðsins í gær, og munu margir
verða til þess að taka undir þau.
Stendur ekki
á Sjálfstæðisflokknum
Eins og áður er minnzt á, hef-
ur Sjálfstæðisflokkurinn jafnan
haft glöggan skilning á nauðsyn
skynsamlegrar og réttlátrar kjör
dæmaskipunar og tekið ríkan
þátt í baráttunni fyrir umbótum
á þessu sviði. Á honum mun þess
vegna ekki standa nú, þegar haf-
izt verður handa um endurskoð-
un kjördæmaskipunarinnar. Það
er skoðun Sjálfstæðismanna að
slík endurskoðun geti ekki dreg-
izt.
Nýja kjördæmaskipun verð-
ur í senn að byggja á réttlæti
og framsýni. íslendingar
verða að leggja nýjan og
traustan grundvöll að lýðræð-
is- og þingræðisskipulagi
sínu. Um baráttuna að því
marki verða allir þeir að sam-
einast, sem sjá og skilja þá
hættu, sem nú steðjar að þjóð-
inni vegna þess að löggjafar-
samkoma hennar er aðeins
skrípamynd af þjóðarviljan-
um.
ÖR HEIMI

/
íslendingur heilbrigðis-
málaráðherra í Manitoba
Fregnir af Vestur-lslendingum
NÝLEGA er komið út haust-
hefti ritsins „The Icelandic-Cana
dian“. Er það 64 blaðsíður að
stærð og hið vandaðasta. Á for-
síðu er hluti úr ljóði eftir Jón Ól-
afsson í þýðingu Vilhjálms Stef-
ánssonar landkönnuðar.
Með ritinu berast fregnir af
íslendingum vestanhafs. M. a.
er skýrt frá því að dr. Georg
Johnson læknir að Gimil hafi
verið skipaður heilbrigðismála-
ráðherra í Manitobafylki. Hann
er annar Vestur-íslendingurinn,
sem verður ráðherra í fylkinu.
Sá fyrsti var Thomas H. John-
son, sem varð dómsmálaráð-
herra árið 1915. Dr. Johnson er
37 ára gamall, kvæntur konu af
íslenzkum ættum, Doris Blondal,
og á fimm börn. Báðir afar hans
og báðar ömmur voru íslenzkir
frumbyggjar í Kanada. Hann
var í kanadíska flotanum á
stríðsárunum og sigldi þá um
Norður-Atlantshafið, lauk prófi í
læknisfræði eftir stríð, og hefur
verið læknir að Gimli síðan.
Þá er sagt frá því, að síra Kol-
beinn Sæmundsson hafi látið af
störfum við St. James Lutheran
kirkjuna í Seattle. Sr. Kolbeinn
stendur á sjötugu og hefur þjón-
að þessu brauði í 30 ár. Hann er
fæddur á íslandi, en fluttist til
Kandada um aldamótin.
Ung stúlka af íslenzkum ætt-
um, Heather Sigurðsson, dóttir
Jóhannesar Sigurðssonar og
konu hans, sem búsett eru í
Winnipeg, og dótturdóttir Gutt-
orms J. Guttormssonar vakti í
sumar athygli í fegurðarsam-
keppni um titilinn ungfrú
Kanada. Varð hún 2. og hlaut
að launum 500 dali, auk þess sem
hún kom fram í útvarpi og sjón-
varpi. Þá er getið margra ungra
Kandamanna af íslenzkum
stofni, sem hafa unnið til verð-
launa og styrkja fyrir námsaf-
rek.
Minnzt er merks Vestur-íslend
ings, Kristins Peterson, sem lát-
inn er fyrir skömmu. Mun hann
hafa verið ókaflega fróður og víð
lesinn maður, og birzt hafa á
prenti smásögur eftir hann. í
bókinni „Vestan um haf“, sem
gefin var út í tilefni Alþingis-
hátíðarinnar 1930, var grein eftir
hann, er nefnist „Það fennir í
sporin". Kristinn var fæddur á
Neðri-Hvestu í Selársókn í Barða
strandarsýslu, sonur Péturs
Björnssonar og Jónínu Kristjáns
dóttur, og fluttist hann vestur
um haf með móður sinni árið
1907.
Það er í frásögur fært að,
Vestur-íslendingurinn Magnús
Paulson hefur staðið fyrir upp-
byggingu úthverfis í Toronto og
munu það vera stærstu fram-
dr. Georg Johnson
kvæmdir af því tagi í Kanada.
Þá eru greinar um ýmis mál-
efni í blaðinu: Sagt er frá íslend-
ingadeginum að Gimili, og birt
ávarp Fjallkonunnar, sem var
frú Ólavía Finnbogason, og ræða
dr. S. B. Helgasonar. Björn
Björnsson frá Minneapolis ritar
um það, hve fulltrúar íslands
hafi komið myndarlega fram við
100 ára afmælishátíðahöldin í
Minnesota. Birt er skýrsla utan-
ríkisráðuneytisins um nýju fisk-
veiðitakmörkin o.fl.
í þessu hefti af „The Icelandic-
þessu hefti af „The Icelandic
Canadian“ eru birt 3 ísl. Ijóð og
ensk þýðing á þeim: Við útförina
eftir K. N. í þýðingu Boga Bjarna
sonar, ritstjóra, Kóngsríkið mitt
eftir Jón Ólafsson skáld og rit-
stjóra í þýðingu Vilhjálms Stfáns
sonar (tvö erindi þess eru birt á
forsíðu) og Dettifoss eftir Krist-
ján Jónsson Fjallaskáld í þýð.
T. A. Andersons. Auk þess er
saga eftir Friðjón Stefánsson,
sem nefnist i enskri Þýðingu
Boga Bjarnasonar „The Wit-
hered Stalk“.
Ýmislegt fleira er í riti þessu
til fróðleiks fyrir íslendinga og
I menn af íslenzku bergi brotna.
Stórárás Montgomerys. Penninn er áhrifaríkara vopn en fallbyssan.
Endurminningar Montgom-
erys vekja deilur
Búast má v/ð, að neðr/ deild brezka
þingsins ræði gagnrýni hans á fyrr-
verandi embættisbræður og ráðherra
ÞAÐ sem búast mátti við, hefir
nú gerzt: Montgomery lávarður
er nú vegna endurminninga
sinna miðdepill ákafrar deilu
í Englandi. í endurminningunum
veitist Montgomery að ýmsum
þekktum hershöfðingjum, og
þegar hefir t.d. Eisenhower for-
seti orðið að svara ásökun um,
að hann hafi seinkað sókninni
inn í Þýzkaland. Mál þetta verð-
ur rætt í neðri deild brezka þings
ins, undir eins og endurminning-
ar Montgomerys hafa verið gefn-
ar formlega út 2. nóv. n.k.
★—★
Einkum hefir það vakið at-
hygli í Englandi, að Montgomery
gagnrýnir í endurminningum sín
um sir Claude Auchinleck, mar-
skálk. Hefir það vakið nokkurn
ugg, hversu mjög færist í vöxt,
að hershöfðingjar geri upp reikn-
ingana við fyrrverandi embættis-
bræður sína og ýmsa ráðherra.
Búizt er við, að í bók sinni
muni Montgomery segja óspart
til syndanna ýmsum ráðherrum,
sem hann hefir á sinum tíma ver-
ið andvígur. Vandamálið í þessu
sambandi er, hvort þessir menn
eiga að taka slíkri gagnrýni þegj-
andi, af því að þeir eru bundnir
heiti um að ljóstra ekki upp um
mál, er ríkisstjórnir hafa viljað
halda leyndum. Mun mörgum
reynast erfitt að láta því ósvarað,
er fyrrverandi hershöfðingjar og
marskálkar færa — án þess að
hika — rök fyrir máli sínu með
því að vitna í hernaðarleg skjöl,
dagskipanir o.fl. Neðri deild
þingsins mun framar öllu fjalla
um þetta vandamál. Auchinleck
marskálkur hefir svarað þeii'ri
staðhæfingu Montgomerys, að
marskálkurinn hafi gefið skipun
um, að 8. herinn skyldi hörfa, ef
Rommel gerði atlögu. Eisen-
hower hefir einnig svarað gagn-
rýni Montgomerys.
★—*
Allt bendir til þess, að Mont-
gomery, sem jafnan hefir verið
harður í horn að taka á vígvell-
inum, muni innan skamms heyja
miklar rimmur við fjölda fyrr-
verandi herforingja og ráð-
herra, er héldu stjórnartaumun-
um í hendi sér í síðari heims-
styrjöldinni.