Morgunblaðið - 12.11.1958, Blaðsíða 8

8
MORCVNBL AÐ1Ð
Miðvllcudagur 12. nóv. 1958
_J^venjtjóÉin ocj lieirniiiS
Með rádunaufum Kvenfélaga-
sambandsins og kvenfélags-
konum á Hvalfjarðarströnd
UNDANFARIN tvör ár hefur
Steinunn Ingimundardóttir, hús-
mæðraráðunautur, ferðazt milli
kvenfélaganna í landinu og hald
ið uppi alls kyns fræðslu fyrir
húsmæður. í síðastliðinni viku
var röðin komin að Kvenfélaga-
sambandi Borgarfjarðarhéraðs,
og notaði blaðakona kvennasíð-
unnar tækifærið til að fylgjast
með Steinunni í einni slíkri ferð.
Við ókum sem leið liggur inn
fyrir Hvalfjörð í „station“ vagni
með drif á öllum hjólum —
farartæki, „sem á að hafa sig
upp úr snjó og leðju', eins og
Steinunn sagði, enda veitir ekki
af í vetrarferðir á íslenzkum
sveitavegum. Að baki okkar var
staflað tveimur 30 kg. þungum
koffortum með eldhúsáhöldum
og matvælakössum, og mér varð
hugsað til þess þegar Steinunn
var að drasla þessum farangri
með sér á milli kvenfélaganna í
Eyjafirði og Skagafirði í ófærð-
inni í fyrravetur, oftast á flóa-
bátnum Drangi.
í þetta sinn var þó ferðinni ein
ungis heitið upp á Hvalfjarðar-
strönd og vissum við ekki annað
en að fjögur kvenfélög væru
búin að taka sig saman um að
fá sýnikennslu í grænmetisrétt-
um fyrsta daginn, sýnikennslu í
brauðgerð annan daginn og svo
kennslu í svokallaðri heimilis-
prýði eða viðgerðum og föndri í
2—3 daga.
Sveitakonur og dráttarvélar
Frú Guðrún Þórarinsdóttir,
kona sr. Sigurjóns Guðjónssonar
í Saurbæ, hafði fúslega fallizt á
að hýsa forvitna blaðakonu, auk
Steinunnar, en hún er formaður
Kvenfélagsins „Lilju“ á Hval-
fjarðarströnd.
Þegar þangað kom, fengum við
þær fréttir, að konurnar í hinum
hreppunum mundu ekki sjá sér
fært að koma svo langa leið, en
vildu fá kennarann til sín. Þær
sem hefðu bílpróf hefðu ekkert
íarartæki, og þær sem hefðu ráð
á bíl, fengju engan til að aka sér.
En hvernig ætluðu þær þá að
koma saman á einum stað í sín-
um eigin hreppi? Jú, þá gætu
þær farið á dráttarvélunum.
Steinunn sagði mér, að þetta
virtist vera sameiginlegt vanda-
mál sveitakvenna á fslandi. Síð-
an þær hættu að fara ríðandi,
eiga þær í mesta basli með að
komast bæjarleið. Margar hverj-
ar sýna þó mikinn kjark og dugn
að í þessum erfiðleikum.
Það vildi svo til, að daginn sem
ákveðið var að Steinunn kenndi
á einum stað í Barðastrandarsýsl
unm í fyrra, ætluðu bændur ein-
Steinunn Ingimundardóttir
mitt að rétta. Kvenfélagskonur
gengu fyrir oddvita og fóru fram
á að réttum yrði frestað um einn
dag. Þegar það ekki fékkst, og
bændurnir voru farnir að heim-
an á jeppunum, tóku húsfreyjurn
ar dráttarvélarnar og óku af
stað.
En þetta er orðinn langur útúr
dúr um sveitakonur og dráttar-
vélar.
Steinunn féllst umsvifalaust á
að kenna í tvo daga í hverjum
hreppi og sleppa allri tilsögn í
heimilisprýði. Ætlaði hún að
byrja með sýnikennslu í græn-
metisréttum í Félagsheimili Hval
fjarðarstrandar og kenna svo
brauðgerð daginn eftir. Brátt
kom þó upp annað vandamál. í
samkomuhúsinu er enginn bak-
arofn, og sú sem lánaði gasofn-
inn sinn mátti helzt ekki missa
Borðstofuhúsgögn
úr teaki, eik, birki og mahogny koma fram í búðina
í dag. Athugið okkar góðu greiðsluskilmála.
Húsgagnaverzlun
GUÐMUNDAK GUÐMUNDSSONAR
Laugaveg 166.
Stúlkur
óskast nú þegar til vinnu í verksmiðju vorri.
Sími 12085.
Dósaverksmiðjan hi
hann nema einn dag. Þar sem
ekki er gott að baka brauð og
vera ofnlaus, varð enn að breyta
upprunalegu ráðagerðinni og
hafa sýnikennslu i brauðgerð
alveg undirbúningslaust meðan
ofnsins nyti við. Ættu konur í
sveitum að hafa það í huga, þeg-
ar reist eru ný félagsheimili, að
þær munu í framtíðinni vafa-
laust eiga kost á umferðarkenn-
urum í matreiðslu, ef þær geta
tekið á móti þeim.
Ljúffengt rúgbrauð
Steinunn dró upp bauk með
þurrgeri, og byrjaði strax að
dekra við þessa örsmáu gerla,
sem áttu að hjálpa henni til að
lyfta rúgbrauðinu morguninn
eftir, svo hún þyrfti ekki að bíða
eftir að þeir ynnu sitt starf, þeg-
ar á hólminn væri komið. Þessar
örsmáu verur eru eins og börn,
það verður að fara vel með þær,
gefa þeim vætu og hlýju og láta
þær ekki standa í súgi. En séu
rétt skilyrði fyrir hendi, vinna
þær sitt starf fljótt og vel. Stein-
unn leysti 114 tsk. af þurrgeri og
ofurlítinn sykur upp í volgu
vatni, lét það standa við yl með-
an það var að „koma til“, bleytt
síðan í 1 kg. af rúgmjöli og 2 tsk.
af salti með 5:—6 dl, af vatni, 1
dl. af sírópi (til að brauðið
geymdist betur) og með upp-
leysta gerinu. Síðan breiddi hún
yfir fatið og geymdi allt saman í
köldu anddyrinu yfir nóttina
(við yl hefði deigið lyft sér á
klukkustund). Morguninn eftir
var svo brauðdeigið hnoðað upp
í ofurlitlu hveiti, látið lyfta sér
aftur í klukkutíma og síðan bak-
að í eina klukkustund. Þar sem
keypt er rafmagn eða gas er það
mikilsvert að þurfa ekki að baka
rúgbrauðið i lengri tíma.
Um kvöldið var mér falið það
ábyrgðarmikla starf að ráða yfir
ljósi og myrkri á prestsetrinu.
Þegar ég togaði í snæri, sem lafði
ofan í rúmið mitt, tóku ljósin í
öllu húsinu að dofna og slokkn-
uðu loks alveg. Snærið liggur út
um gat á gluggakarminum, yfir
húsasund og með því að kippa í
það má slökkva á ljósamótorn-
um, án þess að fara út. Þótti mér
þetta hin snjallasta hugmynd.
Fleira bar ekki til tíðinda fyrr
en við vöknuðum í ilmandi ger-
lykt um morguninn. Allt húsið
angaði.
Þurrger hollasta lyftiefnið
Steinunn Ingimundardóttir
mælir mikið með þurrgeri og
leggur áherzlu á að kynna með-
ferð þess. Brauð, sem bökuð
eru með þurrgeri, eru auðug af
B-vítamínum. Aftur á móti getur
lyftiduft eyðilagt þau B-vítamín,
sem fyrir eru í mjölinu. Þurrger
er líka mun ódýrara í notkun en
lyftiduft. Og það hefur þann kost
fram yfir pressuger, að það geym
Berlínarbollur
40 gr. smjörlíki, 30 gr. syk-
ur, 1 egg, 1 tsk. vanilla 114 dl
(tæpt glas) af mjólk, 214 tsk.
þurrger, 250—300 gr. hveiti,
þykk sulta, tólg.
Þessu er blandað saman
eins og þegar bökuð er jóla-
kaka, þurrgerið leyst upp í
volgu vatni og látið standa
svolitla stund við yl, og bland
að saman við þurrefnin um
leið og mjólkinni og egginu.
Örlítið hveiti hnoðað upp í
deigið og það flatt út, þannig
að það verði um 14 sm. á
þykkt. Nú eru mótaðir létt
hringir með glasi á hálfa
kökuna, örlítil sultuklessa
látin drjúpa á hvert glasafar,
hinn helmingurinn af deiginu
breiddur yfir og bollan skorin
úr með glasi (það sést móta
fyrir hverri bungu). Þá lím-
ast rendurnar saman um leið.
Bollurnar látnar lyfta sér ör-
lítið við yl. Steiktar í góðri
kleinufeiti, sem ekki má vera
of heit, svo þær verði ekki
hráar að innan en bakaðar að
utan. Bollunum velt upp úr
sykri, meðan þær eru heitar.
Ódýr Vínarbrauð
14 kg. hveiti, 90 gr. sykur,
25 gr. smjörlíki, 14 tsk.
kardimommur, 314 dl. mjólk,
4 tsk. þurrger og síðan 150 gr.
smjörlíki og einhverjir þurrk-
aðir ávextir eða kanell og syk
ur.
Þurrefnunum blandað sam-
an og vætt í með mjólkinni og
gerinu, sem hefur verið látið
gerjast í ofurlitlu köldu vatni.
Deigið hnoðað og flatt út. 150
grömmum af smjörlíkinu
smurt á % af kökunni, ó-
smurði hlutinn breiddur yfir,
og kakan síðan brotin í
þrennt. Deigið flatt út aftur.
Gott er þá að strjúka yfir með
ofurlitlu af bræddu smjörlíki
áður en stráð er yfir niður-
brytjuðum þurrkuðum ávöxt-
um, venjulegu eggjakremi
eða bara kanel og sykri.
Nú má búa til margs
konar kökur úr deiginu, í
þetta sinn var því rúllað upp
eins og í rúllutertu (tvær
lengjur) og klippt í nokkuð
þykkar sneiðar með skærum
Deigið er aftur látið lyfta sér.,
en'ekki nálægt hita, og kök-
urnar bakaðar við góðan hita
í 15—20 mín.
Fljótbökuð vínarbrauð
200 gr. hveiti, 125 gr. smjör-
líki, 4 tsk. þurrger, 1 msk. syk
ur, 1 egg, 1 dl kalt vatn.
Þessi vínarbrauð eru líkari
bollum að sjá, en vínarbrauð-
um á bragðið. Þurrefnunum
er blandað saman, smjörlíki
mulið út í og vætt í með vatni,
eggjum og geri. Deigið þarf að
vera svo þykkt að sleifin
standi í því. Sett í klessur á
plötu, látið bíða allt að
klukkutíma og bakað við góð-
an hita í 15—20 mín. Sykur-
bráði. (floursykri og vatni eða
sítrónulegi) smurt yfir.
ist vel. Pressugerið geymist illa
nema í ísskáp. Þurrgerið er því
ákaflega hentugt lyftiefni.
Þó er sá hængur á, að ekki er
leyfilegt að selja það á frjálsum
markaði. Hver sem áhuga hefur
á, getur fengið eins mikið magn
og hann vill í verzunum Náttúru-
lækningafélagsins. Sveitakonurn-
ar, sem ekki búa í nánd við neina
náttúrulækningabúð, verða að
hafa miklu meira fyrir því. Þær
verða að láta kvenfélagið sitt
panta það í Áfengisverzlun ríkis-
ins með milligöngu Kvenfélaga-
sambandsins. Mér skilst að Rann
veig Þorsteinsdóttir, formaður
Kvenfélagasambandsins, taki ein
hvers konar ábyrgð á því að ger-
ið fari ekki ofan í sveitamennina
nema blandað mjöli og bakað.
Ástæðan fyrir því að einungis
einn félagsskapur í landinu fær
að selja þurrger er sú, að hægt
er að gerja með því vökva. Það
er í frásögur fært, að í einu
hreppsfélagi á landinu hættu
konur að fá þurrger í brauðin,
af því að upp komst um einn
karl, sem bruggaði. Þar með var
konunum gert erfiðara fyrir um
að baka holl brauð handa fólki
sínu, en karlinn hefði getað
skroppið í næstu búð og keypt
rúsínur, sykur eða mjöl, og hald-
ið áfram að gerja vökva. Það er
margt skrýtið í kýrhausnum.
Bændurnir stóðu i ströngu
heima
Steinunn talaði einmitt um
hollustu þurrgers og sýndi notk-
un þess við bakstur, þegar kven-
félagskonur voru allar saman
komnar í Félagsheimilinu, sem
stendur mitt á milli Ferstiklu og
Saurbæjar. Presturinn í Saurbæ
hafði verið skilinn eftir með
uppþvottinn, svo kona hans gæti
staðið fyrir Kvenfélagssamkom-
unni. Mér skildist á konunum,
að fleiri bændur á Hvalfjarðar-
strönd stæðu í ströngu heima hjá
| sér þennan dag.
Lœrið að dansa
Nýtt námskeið í gömlu dönsunum hefst í kvöld
Alls er gert ráð fyrir að byggja megi 5 hæðir. Lóðin er
ÞJÓÐDANSAFÉLAG REYKJAVlKUR.
Félagsheimilið er þriggja ára
gamalt og hið myndarlegasta
hús. Það er ákaflega vel um
gengið. í hreppnum eru nokkur
auðug fyrirtæki, sem færa hon-
um tekjur, svo aldrei hefur
þurft að afla fjár til þess með
opinberum, auglýstum samkom-
um. En hreppsbúar eiga Félags-
heimilið skuldlaust.
Nú kom húsið í góðar þarfir.
Konurnar settust í hálfhring
utan um Steinunni, sem bakaði
„Fljótbökuð vínarbrauð", „Ódýr
vínarbrauð“, Berlínarbollur,
hveitibrauð og heilhveititvíbök-
ur (birtast sumar af uppskriftum
hennar sér á síðunni). Að sjálf-
sögðu var þetta allt með þurr-
geri. „Það þarf ekki að kénna ís-
lenzkum konum að baka úr lyfti-
dufti“, segir Steinunn.
Að því búnu var sezt að kaffi-
drykkju, svo allar gætu smakkað
á góðgætinu. Var þar glatt á
hjalla, því það er ekki á hverj-
um degi sem sveitakonur fara „á
flandur* og fá tækifæri til að setj
ast rólegar að kaffiborði og
spjalla saman um sin áhugamál.
Sagði Steinunn þeim, að dag-
inn eftir mundi hún sýna þeim
með skuggamyndum hvernig
ætti að ganga frá grænmeti í
frystihólf og hvernig ætti að fara
með það, þegar það væri tekið
þaðan, auk þess sem hún mundi
sýna þeim gerð ýmissa grænmet-
is- og berjarétta. Flestar konur
eiga nú orðið aðgang að frysti-
hólfi, og vafalaust líður ekki á
löngu áður en frystihólf verður
tiláhverjumbæ. Margt grænmeti
geymist ákaflega vel í frysti.
Gerðu konurnar góðan róm að
orðum hennar, en sumar höfðu
orð á því að þeim gengi illa að
fá karlmennina til að borða græn-
meti.
Ekki var þó lengi til setunnar
boðið. Bóndi birtist í dyrunum.
Kvaðst hann vera kominn til að
sækja sína frú, það væri kominn
gestur. Skömmu seinna heyrðist
ferlegt öskur framan úr anddyr-
inu. Var þar kominn þriggja ára
snáði, sem hafði paufazt í myrkr
inu meira en kílómetersleið frá
Ferstiklu í leit að mömmu. En
svo vel uppalin var pilturinn að
hann var að bauka við að fara úr
stígvélunum, áður en hann kæmi
inn, þrátt fyrir allt þetta mót-
læti.
Úr þessu leystist samkoman
fljótlega upp.
E. Pá.