Alþýðublaðið - 23.10.1929, Síða 2

AfcÞÝÐUBfiAÐIÐ
Barakaráðid vikair Eyjélfi Jéffissfsii
úfbássf]éra frá*

Þar, sem burgeisar hafa með
ur og verzlunarviðskifti, eiga
síarfstæki fjölda f ólks, framleiðslui
jjess og nauðsynjar, og almenn-
ingur neyðist til pess að selja
peim vinnu sína og greiða þeim
skatt af nauðsynjum sínum, þar
er ómögulegt að yerjast arðránj
þeirra og enga tryggingu unt að
lá fyrir pví, að „ágóðinn" sé ekkj
tekinn frá fyrirtækjunum og hon-
um sólundað í hágómlega eyðslu
og pólitískt valdabrölt, glatað
yegna skipulagsleysis og alóparfs
kostnaðar eða fleygtt í misheppn-
að gróðabrall og skaðvænlega
samkepppi.
Hvernig er hægt að verja al-
pýðu, hinn vinnandi lýð, gegn
arðráni burgeisa? Hvernig er
hægt að tryggja verkalýð stór-
iðjunnar, t. d. togaraútgerðarinn-
ár hér, stöðugan afnotarétt fram-
leiðslutækjanna, fulla hlutdeild í
stjórn fyrirtækjanna og koma við
sæmilegri hagsýni í rekstri
þeirra? Hvernig er hægt að
IryggJ3 fyrirtækjunum vissan
hluta afrakstursins til aukningar,
trygginga- og vara-sjóða og fólk-
ihu arðinn af vinnu sinni, full-
virði afurða sinna og kostnaðar-
verð á nauðsynjum?
Þetta eru spurningar, sem hver
hugsandi maður verður að svara.
Jafnaðarmenn hafa svarað
þeim. Svar þeirra er petta: Með
pví að þjóðnýta pessi fyrirtæki.
Nu geta eigendurnir, pegar vel
árar, stungið ágóðanum í sinn
vasa og látið svo fyrirtækin fara
á höfuðið pegar illa árar. Töpin
lenda á almenningi. Lágt kaup,
háir vextir, dýrtíð, hátollar, húsa-
íeiguokur — alt er petta arðrán
frá alpýðu, arðrán burgeisa.
Magnús Jónsson guðfræðikenn-
ari bannfærir alla pjóðnýtingu.
Hún er öllum til bölvunar, en pó
verst fyrir verkamenn, að pví er
hann segir. En rök hans fyrir
pessari fullyrðingu eru í bág-
asta lagi. Þau eru þessi:
Verzlunareinokun danskra
kaupmanna hér á landi var þjóð-
nýting. Hún varð landsmönnum
til bölvunar. Þar af leiðir að öll
pjóðnýting hlýtur að verða til
bölvunar.
Slík rök eru ekki svara verð.
Allir vita, að kaupmannaeinok-
unin danska átti ekkert skylt við
þjóðnýtingu. Ef ræða skal um
þjóðnýtingu verzlunar væri nær
að tala um Landsverzlunina, sem
sétt vaT á stofn á stríðsárúnuih
og barg landsmönnum frá skorti
og hörmungum, pegar frjáfs sam-
keþpni og framtak stórkaup-
mannáhna gafst upp; Voru pó
margir agnúar á Landsverzlun-
inni og par ekki gætt ýmsra
ffumatriða þjóðnýtingar.
Næsta röksemd kennimannsins
er péssi:
Á bankaráðsfundinum í fyrra
dag, sem sagt var frá hér í blað-
ólfur Jónsson útbússtjóri skyldi
fara frá bankastjórn nú þegar,
Mun einn aðalbankastjóranna,
„Þjóðnýting landbúnaðarins í
Riísslandi hefir stórkostlega dreg-
ið úr framleiðslunni.“
Landbúnaðurinn í Rússlandi er
ekki þjóðnýttur. Samvinnubú og
ríkisbú eru samtals að eins ör-
lítill hundraðshluti af landbún-
aði Rússa. Hitt er alt búskapur
einstakra manna. Stóriðjan í
Rússlandi er aftur á móti að
mestu þjóðnýtt, en framleiðslunni
hrakar par ekki ár frá ári, eins
og M. J. segir, heldur eykst hún
hröðum skrefum.
Það skal óságt látið, hvort
kennimaðurinn er svona ófróður
um það, sem hann þykist vilja
ffræða almenning um, eða hann
hefir sagt vísvitandi ósatt um
þetta, eins og um tölu jafnaðar-
manna á pingi Breta, er hann
„fræðir“ lesendur „Stefnis“ á pví,
að þeir séu færri en íhaldsping-
mennirnir.
Niðurstaðan af hugleiðingum
M. J. um „pjóðnýtingu" dönsku
einokunarkaupmenskunnar og
landbúnaðarins í Rússlandi verð-
ur svo þessi:
„Þjóðnýtt fyrirtœki fara annaðr
livort um koll á ótrúmensku
leiguliðanna [p. e. verkamann-
anna] eða pau tœrast upp vegna
varúðar leiguliðanna.“
Harður dómur er þetta. Og
dómurinn bítnar á sjálfum dóm-
aranum. Hann er „leiguliði" pjóð-
nýtts fyrirtækis, háskólans. Er
„ótrúmenska" hans og starfs-
bræðra hans að setjá skólann
„um koll“? Og hvers vegna frið-
ar ekki guðfræðikennarinn sam-
vizku sína með pví að hætta að
vera „leiguliði", fara frá háskól-
anum, setja upp einkaskóla og
græða par á „trúmenskunni", sem
hann telur að ekki notist við há-
skólann.
Magnús ætlar að sitja kyr. Það
er óhætt um pað. Þetta er að
eins hugsunarlaust orðaskvaldur,
sem er orðið honum svo tamt,
að hann gleymir pví, hvað OTðln
pýða.
Ef fleipur guðfræðikennarans
um ótrúmensku „leiguliðanna“
hefði við nokkur rök að styðjast,
væri ekki einasta öll opinber
starfsemi, heldur líka mestur
hluti atvinnureksturs hér og ann-
ars staðar dauðadæmdur, eða
öllu heldur, löngu fallinn í rústir.
Mikill meiri hluti vinnandi
fólks hér á landi verður að selja
öðrum vinnu sína, er „leigulið-
Kristján Karlsson, fara austur á
Seyðisfjörð í bili, en síðan mun
settur þar útbússtjóri til bráða-
birgða. Síðar kemur til kasta
bankaráðsins að ráða útbússtjóra.
Um 80% af vinnandi fólki hér
Vinna í pjónustu annara. Óhugs-
andi er, að allir geti orðið sjálf-
stæðir atvinnurekendur. Guð-
fræðikennarinn getur ekki breytt
rás tímans og próunarinnar.
Framleiðslutækin eru orðin svo
dýr, að pað er á fárra færi að
eignast þau. Störfin eru oft unn-
in af hundruðum manna í félagi
með sameiginlegum tækjum, sem
enginn peirra á neitt í.
Þar sem svo stendur á er ekki
um það að ræða, hvort hagfeld-
ara sé, að menn séu „sjálfstæðir
atvinnurekendur“ upp á gamla
móðinn eða verkamenn, heldur
hitt, hvort hagfeldara sé fyrir þá
og pjóðfélagið, að peir séu
Ueiguliöar" nokkurra burgeisa,
sem reka fyrirtækin til þess að
græða á þeim og telja vinnuna
kostnaðarlið eins og kol og salt,
eða verkamenn stærri eða smærri
félagsheilda, sem peir sjálfir eru
meðlimir í og reka fyrirtækin til
þess að fullnægja þörfum fólks-
ins, sem vinnur við pau og nýtur
peirra.
Tilgangur starfseminnar er
fullnæging parfanna. Með þjóð-
nýttri starfsemi og sameiginleg-
um eignarumráðum er hægt að
fullnægja sameiginlegum þörfum
'félagsheildarinnar á ódýrastan og
hagfeldastan hátt.
Reynslan hefir kent pjóðunum
þetta. Þess vegna annast það op-
ínbera víðast um fræðslumál,
heilbrigðismál, löggæzlu, póst-
mál, samgöngubætur o. fl. o. fl.,
bryggjur, síma, sjúkrahús, skóla,
vatnsveitur, hafnir, rafmagns-
stöðvar, og rekur pessi fyrirtæki.
Þjóðfélög, bæja- og sveita-félög
hafa fyrir löngu séð, að það var
í alla staði hagfeldara, að pau
sjálf sem félagsheildir sæu um
fullnægingu þessara sameiginlegu
þarfa fólksins, en létu ekki ein-
staklinga reka pessa starfsemi í
gróðaskyni, með margföldum
kostnaði. Þótt mikið vanti á, að
pessi fyrirtæki mörg hver séu
rekin samkvæmt kröfum jafnað-
armanna um þjóðnýttan rekstur,
hafa þau samt glögglega sannað
yfirburði sína.
Um pá þjöðnýtingu, sem komin
er á og náð hefi’r að festast, er
yfirleitt ekki deilt. Jafnvel guð-
fræðikennarinn mun ekki halda
því fram: í alvöru, að hið opin-
bera eigi að afhenda einstakling-
um skóla, sjúkrahús, hafnir,
vatnsveitur, raforkuleiðslur o. p.
mun hann heldur vilja afhenda
þeim vegina og brýrnar og leyfa
peim að skamta sér vegagjald
og brúartolla af vegfarendum.
Méð ári hverju taka félags-
heildirnar að sér að sjá um full-
nægingu fleiri og fleiri af sam-
eiginlegum pörfum. Félagsleg
menning þjóðanna er nú orðið
einna oftast metin eftir pví á hve
hátt stig pjóðnýtingin er komin
hjá þeim. Fleiri og fleiri viður-
kenna yfirburði hennar yfir rekst-
ur einstaklinga. Hún ein getur
sameinað kosti stórrekstursins og
hins smáa og sneitt hjá göllum
beggja. Við pjóðnýtt framleiðslu-
störf eru starfsmennirnir hvort
tveggja í senn: Verkamenn og
stjörnendur. Sé utanríkisverzlun-
in pjóðnýtt eru viðskiftamennirn-
ir allir, kaupendur og seljendur,
peir eigenlegu stjórnendur; hún
verður pá rekin til hagsmuna fyr-
ir pá, en ekki til pess að veita
fáeinum mönnum gróða.
Jafnaðarstefnan verður ráð-
andi í heiminum: Þjóðnýting;
sameign og samvinna, tekur við
af gróðabralli samkeppnis- og
sérhyggju-manna. Við þessu
verður ekki spornað. Jafnvel auð-
valdið vinnur blindandi og óvilj-
andi að pví, að svo verði.
Spurningin er að eins pessi:
Hvenær og á hvern hátt verður
þetta?
Jéift Bsfieh
Jón Bach er 55 ára í dag. Hann
var fyrsti formaður Sjómannafé-
lags Reykjavíkur og hefir oftast
verið í stjórn pess. Hefir hann
gegnt margs konar störfum fyrir
félagið og mörgum peirra vanda-
sömum. M. a. hefir hann marg-
sinnis verið í kaupsamninga-
nefndum pess. Hann hefir jafnan
verið í Fulltrúaráði alþýðufélag-
anna í Reykjavík frá stoínun
þess. Hann hefir astíð kappkost-
að að vin.na sjómannastéttinni og
samtökum verkalýðsins alt það
gagn, sem honum hefir verið unt.
— AlþýðublaðiÖ óskar , honum
hamingju.
Signe Liljequst.
Hljómleikarnir i fyrrakvöld,
Það var hugur og eftirvænting
í vinum frú Signe Liljequist í
fyrrakvöld, enda skal pað tekið
fram, að söngur hennar var á-
gætur. Rödd hennar var fegurri
en nokkru sinni áður. Alls staðar
hljómuðu eðlisgáfur og tónment
söngkonunnar gegn um lögin.
Öllu var tekið með fögnuði og
væri að bera í bakkafullan læk-
inn aÖ reyna her að auka á
þakkláeti vort, er á heyrðum.
Söngskráin var fjölbreytt og við
allra hæfi. Einna mestan fögnuð
vakti ljómandi fagurt lag, „Vor-
ar“ á Magnúsar-máli. Hér I
Reykjavík eiga heima yfir 25 þús.
manns, fjórðungur landsmanna.
h. til þess að peir svo reki þetta
fyrir sig í gróðaskyni. Og ekki
höndum stórfeldan atvinnurekst-
jnu í gær, vár ákveðið, að Eyj-