Morgunblaðið - 27.05.1959, Síða 13

~ "ðviEudagur 27. maí 1959
MORCTJIVBLAÐIÐ
13

tííið rit en fróðlegt
„3 ónsmessunótt.1*
Gunnlaugur Scheving sýnir
ÞEGAR Gunnlaugur Scheving
heldur einkasýningu, eru það
mikil tíðindi. Hann hefur ekki
haldið sýningu á nýjum verkum
í lengri tíma, en fyrir fimm ár-
um var haldin yfirlitssýning á
verkum Gunnlaugs í tilefni af
fimmtugsafmæli listamannsins.
Gunnlaugur Scheving leggur
mikla vinnu í verk sín, og það
tekur hann langan tíma að full-
gera hvert einstakt listaverk.
Enda er það mjög fjarri slíkum
manni sem Gunnlaugi Scheving
að kasta til höndum við list sína,
eða á annan hátt að sleppa auð-
veldlega frá viðfangsefnum sín-
um. Honum er það eðlilegt að
glíma sterklega við myndbygg-
ingu, og árangurinn verður sann-
færandi og monumental. Hin
stóru verk þessa málara eru flest
á þann hátt, að bygging verksins
virðist honum fyrir öllu, bæði
hvað liti og form snertir. Fyrir-
myndin er aðeins notuð til að
koma sjálfu verkinu á stað og
hvergi látin ráða of miklu um
endanlegt útlit listaverksins.
Myndrænn skilningur Gunn-
laugs Schevings er það sem fyrst
og fremst gefur verkum hans
þann persónulega blæ og þá
stíliseringu, sem svo mjög ein-
kennir þau áhrif, er list Gunn-
laugs Schevings geislar frá sér.
XJm efnisval fyrirmynda þeirra,
er kærastar eru Gunnlaugi
Scheving, verð ég ekki langorð-
ur. Það er alkunna, hver við-
fangsefni eru hugljúfust lista-
manninum, en sérlega eru það
myndir hans frá lífinu við fisk-
veiðar, sem ég ætla að minnast
smávegis á. Þetta viðfangsefni
hefur Gunnlaugur Scheving val-
ið sér um langt árabil. Hve kært
honum er þetta viðfangsefni,
held ég, að liggi aðallega í því,
hve mikla möguleika hann finn-
ur í fyrirmyndinni. Skip á sjó,
með öllu því innanborðs, sem
fiskveiðar útheimta, hafið sjálft,
hreyfing þess og skipsins. Um-
hverfið allt, ásamt átökum ljóss
og skugga. Heimur í hnotskurn,
takmarkaður, en samt fullur af
lífi og eilífri hreyfingu. Allt
þetta getur orðið að miklu ævin-
týri í höndum góðs listamanns,
eins og Gunnlaugs Schevings.
Hann kann manna bezt að not-
færa sér slíkan heim og byggja
um hann listaverk, sem túlkar
mátt og reynslu listamannsins.
Andstæða við þessar fyrirmyndir
eru verk þau, er hann hefur gert
yfir líf manneskjunnar og hús-
dýrsins. Þar eru það töfrar hins
kyrrláta, rólega lífs, sem Gunn-
laugur Scheving túlkar. Og það
er mikill munur á, hvernig lista-
maðurinn tjáir þessa tvo heima.
fyrir, hvernig hann notfærir sér
litatóna einmitt í þessu augna-
miði, en við skulum ekki fara
lengra að sinni.
Sýningin, sem Gunnlaugur
Scheving heldur nú í Lista-
mannaskálanum, er mikil að
vöxtum, þótt ekki séu sýnd
nema 19 listaverk. Flest eru
þessi verk með því stærsta, sem
málað hefur verið hérlendis, og
sýna þau vel, með hvaða elju
listamaðurinn hefur unnið að
undanförnu, sem og jafnan áður.
Það er jafnvel ótrúlegt, að þessi
miklu verk skuli öll hafa orðið
til á seinustu sex árum. Gunn-
laugur Scheving hefur ekki legið
á liði sínu, og honum hefur tek-
izt með miklum sóma að ljúka
þeim verkefnum, er hann hefur
færzt í fang. Arangur listamanns-
ins er bæði mikill og merkur.
Hann kemur jafnvel á óvart í
sumum þeim verkum, er hann
sýnir, þrátt fyrir þá staðreynd,
að hann er fastur fyrir og sterkt
mótaður sem listamaður.
Málverkið Sumarkvöid, no. 11,
er eitt af beztu verkum, sem ég
hef enn séð frá hendi Gunnlaugs
Schevings. Það er byggt á mjög
fínan hátt í litnum og hefur seið-
andi kraft, klassískt í eðli sínu
og þrungið einu af þeim kyrlátu
augnablikum, sem eru alltof fá
í lífi mannsins. Skynjun lista-
mannsins á tilverunni, því sem
svo margir leita að, en svo fáir
finna. Nótt á sjó, no. 4, er lista-
verk, byggt í stórum brotum,
litsterkt, og maður getur ekki
gleymt því verki. Áhrif þess ná
sterkum tökum og færa áhorf-
andann inn í þann heim, sem
verkið er ofið um. Sama er að
segja um Skammdegisnótt, nr. 6.
Þar stíliserar listamaðurinn á
skemmtilegan hátt og byggir
verkið af miklum skilningi. Lit-
urinn er ferskur og hljómmikill.
Teikningin er hnitmiðuð með
sterkum, breiðum línum, sem
auka styrk þessa verks svo
heildarsvipur listaverksins fær
magnaðan svip.
Ég læt nægja að minnast hér
aðeins á þessi þrjú verk á sýn-
ingu Gunnlaugs Schevings. En
lengi mætti tala um þessi verlc
og taka fleiri fyrir. Það yrði ein-
faldlega of langt mál í stutta
grein. Það er annars óþarfi að
orðlengja um þessa sýningu.
Gunnlaugur Scheving er að allra
áliti einn af okkar fremstu lista-
mönnum, og það álit er ekki
gripið úr lausu lofti, sem bezt
má sjá af þessum seinustu verk-
um listamannsins.
Áður hefur Gunnlaugur Schev-
ing ekki sýnt svo mörg stórverk
á einni og sömu sýningu. Von-
Hægt væri einnig að færa rök j andi láta ekki margir þessa sýn-
ingu fram hjá sér fara. Það væri
leiðinlegur sofandaháttur þeirra,
sem trúa því og vilja viðurkenna,
að til er myndlistarmenning á ís-
landi. Ég þakka svo Gunnlaugi
Scheving fyrir þessa miklu sýn-
ingu og vonast til, að hann eigi
eftir að gleðja okkur oftar með
slíku fyrirtæki.
Valtýr Pétursson.
NÝLEGA er komið út á vegum
Atvinnudeildar Háskólans rit
eftir Guðmund Kjartansson jarð
fræðing: „Jarðmyndanir í Holt-
um og nágrenni“, (Rit Landbún-
aðardeildar, B-flokkur — Nr. 11).
Þetta er vísindarit, en hefur þann
kost að vera ritað þannig, að all-
ur almenningur geti notið þess
og lesið sér til skemmtunar og
fróðleiks, eins og flest annað, sem
þessi ágæti rithöfundur og vis-
indamaður skrifar.
Hann rekur í riti þessu sögu-
þætti um jarðfræði áðurnefnds
svæðis, sem hann hefur rann-
sakað öllum öðrum becur. Með
fram er sú rannsókn gerð vegna
væntanlegrar virkjunar Þjórsár.
Ef hún kemst í framkvæmd, þarf
fyrirfram að vera vitað v.m land
gæði og þéttleika berggrunns-
ins, sem undir er, svo að vatnið
„leki ekki niður“, ef því er gerð-
ur nýr farvegur. En í sambandi
við þá rannsókn gerir höf. grein
fyrir myndunarsögu jarðmyndan
anna, allt frá því að berggrunn-
urinn fór að hyljast jökulruðn-
ingi og meira að segja getur hann
frætt lesandann um mómyndan-
ir, sem eru 8000—9000 ára gaml-
ar og fundist hafa undir Þjórs-
árhrauninu svonefnda, sem þek-
ur mikinn hluta Skeiða og Flóa
og geira vestan af Landsveit-
inni.
Einkar fróðlegt er að lesa um
ísaldarmenjarnar og um hækV»
un og lækkun suðurláglendisms.
Öruggar sjávarmenjar hefur höf.
fundið inni í landi, á stöðum
sem nú liggja 110 metra yfir sjó.
Þá var allt flatlendið i Suður-
landi undir sjó og ýmsar teg-
undir skelja og kuðunga hafa
fundizt á stöðum nálægt þjóð-
veginum austur um Holtin, svo
sem við Rauðalæk og Ægisíðu-
foss. Höf. rekur jökulmyndan-
irnar af ruðningnum, sem jökl-
arnir hafa ýtt á undan sér og
styðst þar ekki sízc við Búða-
röðina svonefndu á norðurbakka
Þjórsár, skammt frá Búðafossi.
Stefnu skriðjöklahreyfinganna
les hann af rákunum sem mark-
ast hafa í fasta klöpp af grjóti,
sem ísinn hefur borið með sér.
Þannig rekur hann stórfenglega
sögu Su,urlands, sem segir frá
því, er jökullinn náði lengra
suður en Hekluhraun hin elztu
ná nú, og þegar sjór gekk alla
leið upp í mið Holt og alla leið
upp í Gnúpverjahrepp.
Merkileg er sú saga og girni-
leg til fróðleiks. Mér kæmi ekki
á óvart þó margir og þó einkum
þeir, sem staðháttum eru kunn-
ugir austan og vestan Þjórsár,
læsu þetta kver sér til óbland-
innar ánægju, því framsetning
öll er svo ljós.
SK.
Nokkur hluti nemenda Skátaskólans
Fjölbreyft sumar-
starf skáta
SUMARSTARF skáta mun verða í ýmsum skátafræðum. Tjald-
Hitaborð óskast
strax. Upplýsingar í síma 20, Selfossi
mjög fjölbreytt að þessu sinni,
og eru helztu þættirnir í sum-
aarstarfinu þessir:
1. Kvenskátaskólinn að Úlf-
ljótsvatni tekur til starfa 25.
júní og verður starfræktur í 8
vikur. Eins og áður hefur verið
auglýst, er hægt að sækja um
dvöl þar, frá 1 viku allt að 8
vikum, og er dagskráin miðuð
við 8—13 ára aldur, þ. e. a. s.
Ljósálfa 8—10 ára og Skátastúlk
ur 11—13 ara. Aðalverkefnin eru
auðvitað alls konar skátaíræði,
kennsla í ýmsu, sem að gangi
má koma í daglegu lífi, sóngur
og leikir og þátttaka í daglegum
heimlisstörfum skólans. Skólinn
hefur nú verið starfræktur i 15
ár, eru þær því orðnar æði marg
ar stúlkurnar, sem þaðan eiga
góðar endurminningar, enda
gengur áhuginn fyrir Úlfljóts-
vatni í erfðir þannig að óðum
eykst dvöl barna þeirra, sem
fyrst sóttu skátaskólann,
2. Sumarbúðir skáta við Úlf-
ljátsvatn. Skátum víðs vegar að
af landinu gefst kostur á að
dvelja vikutíma í Sumarbúðum
skátanna við Úlfljótsvatn. Búið
verður í tjöldum, og verður hver
flokkur að annast sína matseid
sjálfur. Auk þess verður kennsla
búðir stúknanna verða við Foss
á, en tjáldbúðir drengjanna 1
Borgarvík. Eru þetta tveir hinna
fegurstu staða við Úlfljótsvatn.
3. Landsmót skáta 1959 verð-
ur að þessu sinni í Vaglaskógi,
og eru það Akureyrarskátar, sem
undirbúa það og hafa af því all-
an veg og vanda. Mótið verður
frá 3.—7. júlí, og verður sein-
asta deginum varið til þess að
fara hringferð um Akureyri og
Eyjafjörð og endað með stórum
varðeldi á Akureyri um kvöld-
ið. Búizt er við skátum frá Norð
urlöndum auk enskra og amer-
ískra skáta. Þátttakendum verð-
ur skipt í flokka, og verður reynt
að blanda þannig í flokkana, að
sem flestir fái tækifæri til þess
að kynnast. Hver flokkur annast
sína eigin matseld, og verður
lögð áherzla á að læra að búa til
mismunandi eldstæði og notfæra
ser yfirleitt, það sem siaðurinn
hefur upp á að bjóða. Að mótinu
ltknu, gefst skátum kostur á ýms
um feralögum Norðamands.
4. Foringjaskóli mun verða
haldinn í haust, ef næg þátttaka
fæst. í öllu æskulýðsstarfi og þá
ekki hvað sízt skátastarfi, þar
sem svo mjög er lögð áherzla á
persónuþroska hvers eintsaklings
er mjög áríðandi, að þeir sem
taka að sér að verða forystumenn
hinna ungu, séu starfi sínu vaxn-
ir. Hér á landi eru skátaforingjar
yfirleitt ungir að árum, og tölu-
vert yngri en almennt gerist i
nágrannalöndum okkar. Aðstaða
þeirra er því oft erfið, þrátt fyrir
eldlegan áhuga og löngun til þess
að láta eitthvað gott af sér leiða,
þá vegur það ekki upp á móti
þeim erfiileikum, sem orsakast
af kunnáttuleysi og skorti á lífs
reyr.slu. Foringjaskólar eru þvl
eitt af nauðsynlegustu stoinun-
um skátareglunnar, því þaðan
eiga að koma hornsteinarnir, sem
starfið byggist á.
5.GilwelInámskeið mun verða
haldið hér í fyrsta sinn i sögt*
skátahreyfingarinnar á íslandL
Það er, ef svo má að orði konv
ast, nokkurs konar háskólapróf
í skátafræðum, og ætti því a3
verða mjög mikil hjálp hverjuns
skátaforingja. Námskeið þett*
verður haldið að Úlfljótsvat*
dagana 19.—27. sept. nk. og mu»
aðalritari Norska skátasamband*
ins standa fyrir því, en með hoiv
um munu starfa ýmsir íslenzku*
skátaforingjar. Gilwellpróf skipt
ist í 3 aðalhluta: I. Bréfaskóli I
2 áföngum. 2. vikunámskeið, sera
er verklegt nám, er það sá hlutl
prófsins, sem tekinn verður i
Úlfljótsvatni í haust. 3. er aS
starfa sem sveitarforingi í ákveð—
inn tíma undir eftirliti æðri foi»-
ingja.
Skrifstofa B. f. S. er á Lauga-
vegi 39, opin mánud., þriðjucL
og fimmtud. frá kl. 3—6, geíur
hverskonar upplýsingar um skáta
starf.