Morgunblaðið - 10.11.1959, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 10. nóv. 1959
MORCVNfíLAÐlÐ
13
A Oktdberhátíð
EINS og mörgum er kunnugt,
hafa Þjóðverjar áunnið sér orð-
stír um víða veröld á tvennum
vettvangi; við teikniborð verk-
fræðinganna — og á bjórstofunni.
Ég þurfti ekki að vera lengi í
Þýzkalandi til þess að komast að
raun um, að hvorugt var orðum
aukið. Það er sannarlega hverj-
um útlendingi undrunarefr.i,
hversu geysilegt afrek Þjóðverjar
hafa unnið á sviði endurreisnar
lands síns úr rústum þess fyrir
15 árum, ekki sízt þegar tekið
er tillit til þess, að þeir eru ekki
síður stórhuga við bjórdrykkj-
una. Hefði þó mátt ætla, að slíkt
ætti ekki „par vel“ saman. En
Þjóðverjar tengja þessa tvo þætti
svo undurljúflega.Þeir segja bara
„Bier macht den Durst erst
schön“, og svo vinna þeir þar til
þá þyrstir, og þá fá þeir sér einn
léttan!
Ölgerð og öldrykkja
Á bökkum árinnar Isar, syðst
í Þýzkalandi, liggur höfuðborg
Bæjaralands, Múnchen. Hefur
hún löngum þótt flestum öðrum
borgum landsins merkari á sviði
ölgerðar — og öldrykkju. Orðið
Múnchen er náskylt orðinu munk
ur. Þar var og endur fyrir löngu
munkaklaustur, og enn er merki
Það er spilað
reiðar og skotkeppni svo að segja
reglulega til 1786, er síðustu kapp
reiðar voru háðar. Liðu þá nokk-
ur ár án þess, að nokkur hátíða-
höld ættu sér stað, og því undu
Bæjarabúar, er voru orðnir van-
ir árlegum stórgleðskap, heldur
illa. Svo leið og beið til ársins
1810. Þá átti krónprins Bæjara-
lands, Lúðvík nokkur Maxson, að
ganga í heilagt hjónaband við
Teresíu, prinsípessu frá Saxlandi.
Nokkrir framámenn á sviði kapp-
reiða notuðu nú tækifærið og
sögðu, að nú eða aldrei væri á-
stæða til þess að halda viðhafnar-
miklar kappreiðar og svellandi
hátíðahöld í Múnchen, svo að sem
mestur ljómi mætti falla á gifting
una. Kóhgur og krónprins féllust
þegar í' stað á hugmyndina, og
þar með var allt klappað og klárt.
Þann 12. október átti brúðkaupið
sér stað, og þar með hófust há-
txðahöldin með dynjandi látum:
músik, götudansi, hirðdansleikj-
um og kabarettum, til 17 október,
en þá náði hátíðin hámarki sinu
með kappreiðunum. Fyrst var
marsérað í hinni skrautlegustu
skrúðgöngu, sem konungsfjöl-
Borgarstjórinn tappar af tunnunni.
ur var Teresíuvöllur eftir brúður- lokinni vaeri allt rifið niður og
inni á hinni fyrstu Októberhátíð,
og nú er ekki lengur sagt „að
fara á Októberhátíðina*1 heldur
einfaldlega „að fara á völlinn",
„auf die Wiese gehen“.
með Þjóðverjum
þær háðar með mikilli viðhöfn
og hátíðahöldum. í Bæjaralandi
voru slíkar kappreiðar fyrst háð-
ar árið 1437. Frá 1448 voru i
Múnchen ár hvert haldnar kapp-
reiðar allt til ársins 1686. Voru
þær nefndar „Skarlatskappreið-
arnar“ vegna þess, að sigurveg-
arinn hlaut í verðlaun 26 álna
skarlatsstranga. 1686—1690 var
háð „eðalleg skotkeppni" í stað
kappreiðanna, en frá 1692 voru
til skiptis ár hvert haldnar kapp-
skyldan og öll hirðin tók þátt í
til þess að sýna tignarmerkin sín
og sparifötin, ásamt lífverðinum
og alls kyns her- og hornaflokk-
um. Á vellinum voru loks hinar
merku kappreiðar háðar, og þar
með lauk hinni fyrstu Október-
hátíð, sem síðan hefur verið hald-
inu ár hvert að nokkrum undan-
skildum, þá er drepsóttir og styrj-
aldir hafa herjað landið. Alltaf
hefur hún átt sér stað á hinum
sama 30 hektara velli, sem nefnd-
Októberhátíffin
Aðalstoðir Októberhátíðarinn-
voru alveg til fyrri heimsstyrjald
ar kappreiðarnar, sem smám sam
an juku töluna á hverri hátíð, svo
og landbúnaðarsýning og gripa-
sýningar samfara stórfelldum
haustmarkaði, þar sem bændur
pranguðu án afláts og reyndu að
pretta hver annan á sem sví-
virðilegastan hátt. Alltaf jókst
viðhöfnin, og ekki var verið að
súta það, þótt strax að hátíðinni
fært á brautu, svo að völlurinn
stóð eftir auður og yfirgefinn
fram til næstu hátíðar, sem að
jafnaði var enn fjölbreyttari en
sú undanfarandi. Árið 1819 tók
Múnchenarbær að sér að annast
hátíðina. 1828 var hún framlengd
úr 1 viku í 2 vikur, og er svo enn
í dag. Árið 1850 var merkisár í
sögu Októberhátíðarinnar. Þá var
reist á hæð einni við Teresíu-
völl gyðjustyttan Bavaría.
Er hún svo stór, að 7 manns geta
spássérað um í höfðinu á henni.
Hefur hún síðan staðið þarna
fram á þennan dag og horft með
ótrúlegu jafnaðargeði yfir vell-
ina. Kynni hún eflaust frá hinu
og þessu að segja.
Eftir fyrri heimsstyrjöldina
hurfu kappreiðarnar í bili af dag-
skrá hátíðarinnar og voru ekki
tekin í hana aftur fyrr en með
tilkomu Þriðja ríkisins. Eftir
seinni styrjöldina hurfu bæði
kappreiðar og prangaramarkað-
Framh. á bls. 14.
söguhetjunnar á löndum og þjóð-
um, einkum Spánverjum og
Grikkjum, er athyglisverð.
1 fjórða kafla vinnur höfundur
ýms störf, svo sem í silfurbergs-
námunni á Helgustöðum, og segir
skilmerkilega frá því öllu. En
fimmti kafli nefnist: „Upphaf
strandgæzlunnar". Þar er greina-
góð frásögn af strandgæzlu Dana
framan af öldinni eða tvo fyrstu
tugi hennar, meðan þeir voru
einir um að verja landhelgina
hér. Er þessi kafli hinn fróðleg-
asti og skal ekki fleira af honum
sagt, en menn hvattir til að lesa
bókina og kynnast þessum merki
lega hluta úr nútímasögu íslend-
inga. — Æviferill söguhetjunn-
ar er síðan rakinn áfram í bók-
inn og hvarvetna vel á frásögn
haldið. í níunda kaflanum hefst
„Tólf mílna stríðið“. Er þar sagt
frá þessum merkilega sjóhernaði
okkar af nákvæmni og hrein-
skilni og fjallar allur seinasti
hluti bókarinnar um hann. Lýkur
þeim kafla með grein sem heitir:
„Bretar á undanhaldi", og segir
þar m.a. svo:
„Bretar hafa tíðum orðið sigur-
vegarar í styrjöldum — og það
eiga þeir fyrst og fremst að
þakka flota sínum. Sjóherinn hef
ur löngum verið aðall þeirra,
stolt og höfuðstyrkur.
Þessum fræga flota er nú stefnt
að ströndum íslands; stálgráir
hafgammar með gapandi fall-
byssukjafta þeytast um bátamið-
in og beina byssum sínum að ís-
lenzku varðskipunum, þá er þau
leitast við að vinna af hendi
skyldustörf sín við gæzlu land-
helginnar.
En þó að brezka heimsveldið
hafi þann fyrsta september 1958
sent hingáð herskip til verndar
veiðiþjófum sínum, munu vel
flestir íslendingar — og raunar
fleiri þjóðir — samdóma um það,
að í þessu stríði muni skapanora
irnar dæma Bretum ósigur".
Mæli hann manna heilastur!
Bók þessi er hressandi lestrar-
efni, söguhetjan karlmenni, sem
gott og gaman er að kynnast, en
þeim sem ritar frásögnina hefur
lipurlega tekizt.
Kristmann Guðmundsson skrifar um
.... drukkið ....
borgarinnar lítill munkastrákur,
„Múnchner Kindl“, sem heldur á
biblíu í annarri hendi. Oft hefur
samt svo brugðið við, að heilög
ritning í höndum teiknaranna
hefur breytzt í ölkrús fleytifulla
af freyðandi öli. f Múnchen er ár-
lega haldin mikil gleðihátíð, Októ
berhátíðin, sem jafnframt á sér
engan líka í Evrópu. Þrátt fyrir
nafn sitt, hefst hátíðin um miðjan
september, og henni lýkur, þegar
liðnir eru aðeins fáir dagar af
október. Nafnið er frá því, er há-
tíðin á 19. öld var haldin í októ-
ber, en sjálf á hún sér dýpri ræt-
ur, og má rekja uppruna hennar
allt til 15. aldar. Á þeim tímum
voru kappreiðar í miklum háveg-
um hafðar um alla álfuna, jafnt
meðal aðals sem almúga, og voru
Á stjórnpallinum,
Saga Eiríks skipherra
Kristóferssonar,
skráff eftir frásögn hans,
af Ingólfi Kristjánssyni,
Kvöldvökuútgáfan.
VIÐ eigum í stríði við Englend-
inga, eins og kunnugt er. Og einn
af herforingjum okkar heitir
Eiríkur Kristófersson. Á þessu
ári eru liðin þrjátíu ár síðan
hann hóf starf sitt í landhelgis-
gæzlunni. En alls hefur hann ver-
ið við sjómennsku í fimmtíu og
tvö ár, og hóf hana á fimmtánda
aldursári. Varðskipinu Þór hefur
hann stjórnað síðan það var
byggt árið 1951. í átökunum við
Englendinga hefur hann getið sér
hið bezta orð, svo sem alþjóð
veit, og viðbrögð hans ýms verið
talin til frétta út um hinn stóra
heim í útvarpi og blöðum. Það er
gleðiefni að ævisaga þessarar sjó
hetju okkar er nú á þrykk út
gengin og mætti segja mér að
mörgum yrði forvitni á að kynn-
ast uppruna hans og lífskjörum
frá æsku til manndómsára.
„Ég er afkomandi bænda og
sjómanna við Breiðafjörð", segir
hann „og á Vestfjörðum langt
fram í ættir, og faðir minn stund-
aði lengi sjó jafnhliða búskapn-
um. Ég veit þó ekki hvort bein-
línis er hægt að segja hvort sjó-
mennskan hafi verið mér í blóð
borin ég hafði varla komið á sjó
fyrr en ég varð fjórtán ára því
að útræði vár ekki stundað heim-
anað. En á fimmtánda ári fór ég
á skútu á Patreksfirði og má
heita að ég hafi verið á „floti“
upp frá því, eða í fimmtíu og tvö
ár samfleytt. • Alltaf hefur mér
fallið vel á sjónum, aldrei fundið
til sjóveiki og veit ekki nema af
afspurn hvernig hún er. Þó ég
ætti nú að velja m ér ævistarf
á ný, mundi ég hiklaust kjósa
sjóinn“.
Fyrsti kafli bókarinnar heitir:
í Heimahögum, og fjallar eins og
nafnið bendir til um ætt og upp-
runa söguhetjunnar, heimilis-
hætti foreldra hans, húsaskipun
á bænum, ýms ævintýri æskunn-
ar, og svo nokkrar einkennilegar
ar og kynnist kynlegum kvistum
er þá spruttu úr jörðu vestra þar,
en einnig ýmsum útlendingum,
sem gera sig heimakomna meðal
hins fátæka fólks í sjávarsveitun-
um. Að lokum leikur hann á
kaupmanninn til þess að fá pen-
inga fyrir rjúpur sínar, sem kaup
manninum að vonum er illa við
að borga í reiðufé. Frásögnin er
fjörug og létt, og þannig er hún
alla bókina á enda. í næsta kafla,
er nefnist: „Á skútum“, segir
hann frá fyrstu ferðum sínum á
sjó og er þessi kafli hinn skemmti
legasti, gaman og alvara hæfi-
lega blandað en þó með veruleika
sniði eins og vera ber í slíkri
sögu. Þáð kemur ýmislegt fyrir,
strákurinn fellur útbyrðis eitt
sinn og er mjótt á munum að
hann komist upp aftur, en sem
betur fer varð ekki íslenzki flot-
inn fyrir þeirri óheppni að missa
hann þá. Nokkuð er sagt frá
skútulífi og ýmsu skemmtilegu,
sem kemur fyrir söguhetjuna.
Árið 1916 fer Eiríkur í stýri-
mannaskólann og gerist skip-
stjóri árið eftir, tuttugu og
fjögra ára gamall.
Eiríkur Kristófersson
manneskjur, sem hann minnist
frá þeim tima. Strákurinn fer á
sjó þegar hann er átta 4ra, en
situr snnars hjá fráfærnarollun-
um eins og þá gerðist. Eitt sinn
gerir hann gys að dánum manni,
er vitjar hans um nóttina og klíp-
ur í tána á honum, — skemmti-
leg frásögn, því næst gengur
hann á roðskóm til Patreksfjarð-
Segir nú enn frá sjómannslífi
á lipran og skemmtilegan hátt
svo að lesandanum leiðist aldrei.
f þriðja kafla, sem nefndur er:
„Farmennskuárin“, segir frá
stýrimannaskólanum eins og
hann var þá, en síðan frá milli-
landaferðum. Fyrsta för Eiríks,
eftir að hann lauk prófi, var farin
til Spánar og má sjá á frásögn-
inni að honum hefur þótt hún
ævintýraleg. Sagt er frá sigling-
um, greitt og skemmtilega, og
býst ég við að flestir munu hafa
skemmtan af þeirri ágætu
kröníku frá þeim tímúm sem nú
eru að falla í gleymsku. Lýsing