Morgunblaðið - 15.03.1960, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 15. marz 1960
Genfarráðstefnan 1958 rifjuð upp
Forgangsréttur strandríkis
til fribunaraðgerða „utan við" sjálfa landhelgina var
viðurkenndur
GENFARRÁÐSTEFNAN
um réttarreglur á hafinu,
sem hefst 17. marz nk., á
að fjalla aðeins um einn
þátt réttarreglnanna — víð
áttu landhelgi og viðbótar-
fiskveiðisvæða. Um land-
helgismálið urðu mestar
deilurnar á síðustu Genfar-
ráðstefnu 1958 og við þetta
mál eru mestu hagsmunir
íslendinga bundnir.
íslendingar fóru þrjár
leiðir á Genfarráðstefn-
unni síðustu til að reyna að
tryggja sér sem mest yfir-
ráð fiskimiðanna kringum
landið og verndun fisk-
stofnanna og er nauðsyn-
legt fyrir þá sem vilja
kynnast þessum málum og
fylgjast með þeim, að gera
sér grein fyrir mismunin-
um á þessu:
Landgrunn
f fyrsta lagi studdu fslend-
ingar tiilögu Burma að fá því
framgengt í landgrunnsnefnd
ráðstefnunnar, að sama skyldi
gilda um dýralífið á botni hafs
ins og í sjónum fyrir ofan
hann ,eins og um verðmæti
þau, sem í botninum finnast,
að strandríki skyldi hafa
einkarétt til að nýta það á
landgrunni sínu. Jón Jónsson
fiskifræðingur var málsvari
íslands í þessari nefnd og
leiddi margvísleg rök að því
hve fiskurinn í sjónum væri
háður botninum og að veiðar
færu að mestu leyti fram við
botninn eða á honum. Hefðu
þessi sjónarmið náð fram að
ganga, hefðum við ekkert
þurft að deila meira við Breta
um stærð landhelgi. En því
miður voru þessar kröfur ís-
lendinga vonlausar frá byrjun
og nutu lítils stuðnings. Hlutu
þær aðeins 11 atkv. á þing-
inu. Hinsvegar var samþykkt
að strandríki hefði einkarétt
til vinnslu á olíu og kolum í
landgrunninu — og á skel-
fiski, sem lægi á botninum.
Lengra voru fulltrúar ekki
reiðubúnir að ganga.
Landhelgi
í öðru lagi leituðust fslend-
ingar að sjálfsögðu við að fá
viðurkenningu fyrir sem allra
stærstri fiskveiðilandhelgi,
bæði að draga mætti grunn-
línu þvert fyrir sem breiðasta
flóa, að taka mætti sérstakt
tillit til þess ef strandríki
hefur mikilla hagsmuna að
gæta af fiskveiðum og yfir-
höfuð að fá viðurkennda sem
mesta víðáttu fiskveiðiland-
helginnar, þar sem strandríki
hefði einkarétt til fiskveiða.
Almennt virtist litið svo á,
að samþykki allra ríkja sem
hagsmuni hefðu að gæta af
fiskveiðum á vissum svæðum
úthafsins þyrfti til að koma,
ef friðunaraðgerðum skyldi
beita þannig utan fiskveiði-
landhelgi og einnig að skip
Fulltrúar fslands á ráðstefnunni 1958. — Talið frá vinstri:
Jón Jónsson, fiskifræðingur, Davíð Ólafsson, fiskimálastjóri,
og Hans G. Andersen, sendiherra.
Um allt þetta stóðu deilurn-
ar í landhelgisnefndinni og
munu standa enn. Mun ég
ræða nánar um það í næstu
grein um þessi mál, en þetta
atriði er mesta hagsmunamál
íslenzku þjóðarinnar.
Friðun utan landhelgi
í þriðja lagi var það mikið
hagsmunamál íslands, að
strandríki fengi sem víðtæk-
astan rétt til að ákveða fiski-
verndun á úthafinu fyrir utan
eiginlega fiskveiðilandhelgi.
Hér verður það þó að athug-
ast, að mikill munur er á slík-
um friðunaraðgerðum á úthaf
inu, sem ætlazt er að komi
jafnt niður á öllum og hins-
vegar einkarétti strandríkis
innan fiskveiðilandhelgi.
strandríkisins yrðu að hlíta
friðunarbanninu eins og skip
frá fjarlægari höfnum. fslend-
ingar reru áð sjálfsögðu að því
öllum árum, að réttur strand-
ríkisins yrði sem allra rýmst-
ur og þá sérstaklega, ef strand
ríkið hefði mjög mikilla hags-
muna að gæta af fiskveiðum.
Baráttan milli Davíðs
og Mr. Wail
Þó ekki fengist fram allur
sá réttur strandríkis, sem Is-
lendingar óskuðu voru sam-
þykktar í þessum efnum mjög
athyglisverðar lagagreinar, er
geta haft mjög mikla þýðingu
fyrir íslendinga í framtíðinni,
ekki sízt þar sem veiðitækni
allri virðist nú fleygja svo
stórkostlega fram, að okkur
virðist stórhætta búin, ef ekki
væri þarna öryggisventill. Sí-
vaxandi ásókn nýrra veiði-
þjófa svo sem Rússa á Norður-
Atlantshafinu gerir þetta enn
mikilvægara.
Fiskifriðunarihálin voru
rædd í hinni svonefndu þriðju
nefnd Genfar-ráðstefnunnar
og var Davíð Ólafsson þar að
jafnaði málsvari Islands.
Mikil barátta stóð þegar frá
byrjun í fiskifriðunarnefnd-
inni um þessi mál og oftast
milli Davíðs Ólafssonar og
hins brezka fiskimálastjóra,
Mr. Wall, sem hélt því fram,
að þörfin fyrir friðunaraðgerð
ir við ísland væri mikið ýkt.
Virtist oft sem Mr. Wall kæm-
ist í bera mótsögn við fyrri
skýrslur brezkra fiskifræð-
inga og var það undarlegt hlut
verk, sem þessi brezki fiski-
fræðingur gegndi þarna, að
berjast beinlínis gegn friðun-
araðgerðum, sem fiskifræðmg
ar um heim allan berjast yfir-
leitt fyrir.
Tillaga fslands
Davíð Ólafsson fékk því í
fyrstu framgengt í fiskifriðun-
arnefndinni að samþykkt var
breytingartillaga sem var á
þessa leið:
„Sérhvert strandríki getnir
gert einhliða ráðstafanir til
friðunar á fiskistofnum eða
öðrum auðæfum hafsins á
hverju því svæði sem Iiggur
að landhelgislínu þess, ef
samningaviðræður í þessu
skyni við önnur ríki, sem hlut
eiga að máli hafa ekki borið
neinn árangur eftir sex mán-
uði. — I*ó gildir þetta því að-
eins:
1) að fyrir hendi sé þörf á
skjótum friðunarráðstöfunum
í ljósi þeirrar þekkingar, sem
menn hafa aflað sér um fiski-
miðin.
2) að ráðstafanir þær sem
gerðar eru séu byggðar á við-
urkenndum vísindalegum nið
urstöðum
3) að þessar ráðstafanir
geri ekki upp á milli inn-
lendra og erlendra fiski-
manna.
Þessar ráðstafanir skulu
vera í gildi þar til gerðir hafa
verið samningar í samræmi
við þær greinar þessarar sam
þykktar sem varða ósamkomu
lag um gildi ákveðinna ráð-
stafana“.
Eins og menn sjá var réttur
strandríkis samkvæmt henni
mjög rúmur, enda barðist Mr.
Wall gegn henni eins og Ijón.
Það var því athyglisverður
sigur fyrir ísland, þegar hún
hlaut samþykki nefndar með
27 atkv. gegn 22, en 8 sátu
hjá. Norðmenn, Danir, Banda-
ríkin og Kanada voru með
henni. En Bretar og Rússar
móti henni.
En því miður stóð sá ávinn-
ingur ekki lengi. Því að
skömmu seinna komu Norð-
menn ,sem fylgt höfðu hinni
tillögunni fram með viðbótar-
tillögu um að réttur strandrík
is yrði verulega skertur með
gerðardómsákvæði og var sú
tillaga samþykkt með 39 at-
kvæðum gegn 2 en 9 sátu hjá.
Úrslit á allsherjar-
fundinum
Þegar málið kom til at-
kvæða á Allsherjarfundi ráð-
stefnunnar, hlaut islenzka til-
lagan meirihluta atkvæða 30
atkv. gegn 21, en 18 sátu hjá,
en hún fékk ekki tilskilinn %
hluta atkvséða, og var þar með
úr sögunni. Þó hefur það veru
lega þýðingu fyrir framtíðar-
þróun þessara mála, að hún
skyldi fá meirihluta atkvæða.
í stað íslenzku tillögunnar
var samþykkt með 67 atkv.
gegn engu en 10 sátu hjá, —
málamiðlunartillaga frá Suð
ur-Afríku, sem gekk miklu
skemmra, en verður þó að
teljast merkileg fyrir þá sök,
að þar er viðurkenndur í
fynsta skipti forgangsréttur
strandríkis til að beita sér fyr-
ir friðunaraðgerðum á haf-
svæðum utan við fiskveiðiland
helgi þess. Var sérstaklega at-
hyglisvert, að tillagan var
samþykkt með miklu atkvæða
magni mótatkvæðalaust.
Þessi mál, fiskiverndarmál-
in voru ptrædd að sinni á ráð
stefnunni 1958 og verða ekki
til umræðu á hinni væntan-
legu Genfarráðstefnu, sem
hefst á fimmtudaginn.
í næstu grein mun ég síðan
ræða deilurnar um sjálf land-
helgismálin.
— Þ. Th.

'1ðr -£r
WAtL550f/

* v- 3?

550M
I L k*
Vegna mikillar aðsóknar vérður enn ein skemmtun í kvöld kl. 23,15-
Aðgöngumiðasala í Austurbæjarbíói.
Aðeins þetta eina sinn
KARLAKÓRINN FÓSTBRÆÐUR