Morgunblaðið - 24.03.1960, Blaðsíða 3

000 00-0 %•<** ■* $ *■*■*+# 0 * *-0* 0 00'0-00\<0>000!M-0;0!'’0S&0,0^*,:f'-\
Fimmtudagur 24. marz 1960
MORGUISBLAÐIÐ
3

Dýrmætt gljá-
efni úr síldar-
hreistri
AAGE Schiöth á Siglu-
firði hefur í næstum tíu ár
starfað að rannsóknum og
tilraunum með síldar-
hreistur og hefur nú loks
tekizt að vinna úr því dýr-
mæta útflutningsvöru, —
gljáefnið gúanín.
Þessar tilraunir hafa verið
bæði fjár- og tímafrekar, og
oft kostað óhemju starf og
þolinmæði. Aage Schiöth var
hér í bænum um helgina og
svaraði þá spurningum Morg-
unblaðsins um vinnslu þessa.
— Ég las um það í norskum
blöðum fyrir allmörgum ár-
um, að hægt væri að fram-
leiða gljáperlur úr síldar-
hreistri. Þetta vakti forvitni
mina, og ég tók mér ferð á
hendur til þess að kynnast
þessari framleiðslu. En hér
kom ég alls staðar að luktum
dyrum. Enginn kunnáttumað-
ur vildi láta mér nokkrar upp
lýsingar í té ,sem að gagni
mættu koma. Hér var um efna
fræðileg leyndarmál að ræða,
sem vandlega var gætt og vak
að yfir.
»» Hóf sjálfur tilraunir
Ég tók að föndra við síldar-
hreistrið heima hjá mér í
Siglufirði, en það kom brátt
í Ijós, að ég hafði reist mér
hurðarás um öxl. Ég komst
þó að þeirri niðurstöðu, að á
síldarhreistrinu eru örsmáir
kristallar, sem brjóta ljósið
á svipaðan hátt og silfurberg,
og það eru þessir kristallar,
)±0 00 0 lf "0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
sem notaðir eru í margskonar
dýrmætar gljávörur.
Þetta efni heitir „gúanín“,
og kemur fyrir víðsvegar í
náttúrunni, en enn sem komi-
ið er mun auðveldast að vinna
það úr hreistri fiska, aðallega
hreistri síldar og laxa, þess-
ara fallegu, silfurgljáandi
fiska. Þessu kunna að valda
svipaðir lifnaðarhættir eða
umhverfi í hafinu þann tíma,
sem þeir halda sig, þegar þeir
ganga ekki upp á grunnmið
eða í ár og vötn.
><a, Vandasamar tilraunir
til vinnslu. —
— Áður en hægt væri að
gera sér vonir um að efna til
arðbærrar vinnslu á gúaníni,
þurfti auðvitað að gera all-
umfangsmiklar tilraunir til
vinnslu í smáum stíl. Vinnslu-
vélar eru ákaflega dýrar, og
það er ekki aftur tekið, ef
vinnslan fer í handaskolum.
Varð ég því um langan tíma
að fara með löndum. Ég gat
hvergi aflað öruggs fróðleiks
hjá öðrum. Ekkert hefur ver-
ið um þetta efni ritað, og yf-
irleitt var ekkert við að styðj-
ast, annað en eigin reynslu.
Ég varð sem sagt að finna
aðferðina upp, þ.e. gera sjálf-
ur allar tilraunir og læra af
öllum mistökum, en jafnframt
gat ég þá glatt mig við það,
þegar árangur náðist.
Samstarf við Harald
Böðvarsson & Co.
— Það var mér ómetanleg-
ur stuðningur, þegar mér
bauðst samstarf við feðgana
Harald Böðvarsson og Stur-
laug son hans á Akranesi. Þeir
höfðu sjálfir látið gera svipað-
ar tilraunir en voru ekki á-
nægðir. Með þvi að taka hönd-
um saman ,höfðu báðir betri
von um árangur. Ég tel að ég
hefði orðið að hætta við starf
ið, ef stuðningur þeirra hefði
ekki fengizt.
— Nú hafa erlendar verk-
smiðjur boðið okkur sæmilegt
verð fyrir það efni, sem við
getum framleitt, og árangur-
inn er sá, að síldarhreistur,
sem áður var gagnslaust efni
og verðlaust, getur nú orðið
að verðmætri útflutningsvéru.
>n» Fleira fæst úr hreistrinu
—Þá má líka geta þess, að
fleira er hægt að vinna úr
síldarhreistri og raunar öllu
öðru hreistri, en það er efni,
sem næg eftirspurn er eftir
og telja má talsvert verðmætt,
nefnilega slökkvikvoða. Þetta
efni er notað til þess að
slökkva eld í íbúðum manna,
í skipum, flugvélum og víðar.
Þarna er lifandi dæmi þess,
hvernig við Islendingar fleygj
um mikilsverðum hráefnum
ónotuðum. Hér þarf sannar-
lega að breyta um stefnu,
halda öllu nýtilegu til haga,
smáu og stóru.
Talið berst nú að öðrum á-
hugamálum Schiöths. Hann
vill auk þess stofna til fiski-
ræktar í stórum stíl, og hér
telur hann sinn gamla góða
Siglufjörð vera tilvalda mið-
stöð, ekki sízt þegar öruggt
vegasamband er komið á við
Fljótin í Skagafirði, þessa
fögru og frjósömu sveit.
— Við eigum að hætta að
karpa um andstæðurnar milli
sveita og sjávarsíðu og efna til
samstarfs, jafnvel samkeppni
þeirra í milli, og sannarlega
getur fiskiræktin orðið þar
snar þáttur. Einmitt á svæð-
inu umhverfis Siglufjörð, eru
einhverjar beztu aðstæður á
landinu til stórkostlegrar fiski
ræktar. Ég á við Ólafsfjarðar
vatn, Héðinsfjarðarvatn,
Höfðavatn og Hópsvatn, og
síðast en ekki sízt Miklavatn.
Þetta vatn hefur um aldarað-
ir verið Fljótamönnum svipuð
gullnáma og Mývatn Þing-
eyingum og Pollurinn Akur-
eyringum.
STAKSTEIKAR
Afleiðing óstjórnarinnar
Öllum íslendingum er það enn-
þá í fersku minni, að þegar
vinstri stjórnin setjtist á valda-
stóla, lýsti hún því yfir að höfuð
verkefni hennar væri að Ieysa
öil efnahagsvandamál þjóðarinn-
ar. Þetta sagðist hún mundu gera
í samráði við verkalýðssamtökin
og samtök framleiðenda í land-
inu.
Allir muna líka, hvernig vinstri
stjórnin efndi þetta loforð sitt.
Allt valdatímabil hennar mót-
aðist af hraðvaxandi dýrtíð og
verðbólgu. Hagur framleiðslunn
ar þrengdist stöðugt, hallarekst
urinn varð geigvænlegri með
hverjum mánuðinum, sem leið,
lánstraust þjóðarinnar þvarr og
gengi íslenzkrar krónu hríðféll.
Þetta er í örfáum dráttum saga
þess ólánstímabils, er vinstri
stjórnin fór með völd í landinu.
Niðurstaðan varð svo sú, að þessi
stjórn hrökklaðist frá völdum
eftir að kjörtímabil hennar var
rúmlega hálfnað. Þá gafst hún
upp, hljóp frá öllu sukkinu, þeg
ar þjóðin var að því komin að
„ganga fram af brúninni‘“, eins
og gefnahagsmálasérfræðingur
hennar orðaði það svo réttilega.
'0 0 0 0 0 0 0>0'0000'0'000 00-0-0t0\0}000-0-0 0 0 0-
0 00 0 0
0 0
Sýning Valtýs Péturssonar
Sýning Valtýs Péturssonar í Listamannaskálanum hefir stað-
ið síðan um helgi. Aðsókn hefir verið mjög góð og seldust
10 málverk þegar fyrstu dagana. Myndin hér að ofan er af
e—u mósaikmálverki listamannsins.
Hámarksflughraði
Electra-véla takmarkaður
— Er smiðagalli orsök slysanna?
NORSKA blaðið Aftenposten
skýrír frá því, samkvæmt frétt
frá T)P-fréttastofunni, að lofl
ferðayfirvöld Bandaríkjanna hafi
gefið fyrirmæli um, að engin far
þegaflugvél af gerðinni „Electra"
megi fljúga hraðar en 500 km á
klst. — en hámarkshraði sá, sem
vélar af þessari gerð geta náð,
mun vera um það bil 725 km á
klst. Hagkvæmasti flughraði véla
þessara mun hins vegar vera
kringum 650 km/klst.
★
Rannsókn fer nú fram á á síð-
asta „Electra-slysinu", sem varð
í Indiana i Bandaríkjunum sl.
fimmtudag, en þá fórust 63 menn
er Electra-vél sprakk í loft upp á
flugi. — Aður hafa orðið tvö
slys með Electra-vél, hið fyrra,
er flugvél af þessari gerð hrap-
aði í EastRiver við New York
hinn 3. febr. 1950, en þá fórust
65 menn. Hið síðara varð 20. sept.
sl. haust, en þá varð sprenging
í Electravél, sem var á flugi yfir
Buffalo í Texas. Þar týndu 24
menn lífi.
Fyrrgreindar takmarkanir, að
því er varðar hámarkshraða, bera
v.itt um, að eitthvað liggi að baki
þeirn fregnum. sem áður hafa bor
izt um það, að smíðagalli á vélun
um hafi valdið fyrrgreindum slys
um. Rannsóxn fer nú fram á því,
hvori skemrndarverk kann að
hafa verið orsök síðasta „Electra
stys?ins“ — við Tell City í Indi-
ana.
Electravélarnar hafa verið
reyndar síöan 1955 — og árið
1958 fengu þær flugleyfi frá við-
komandi yfirvöldutn í Bandaríkj
unum. — Nú hefir, samkvæmt
fyrrgreindum fréttum, hámarks-
flughraði þeirra verið takmark-
aður — og sumar heimildir segja
jafnvel, að bannað verði að fljúga
Electra-vélum, á meðan ýtarleg
rannsókn fer fram á flughæfni
þeirra.
Þess má geta, að nú þegar hafa
yfir 20 flugfélög víðs vegar um
heim annaðhvort fengið eða
pantað Electra-flugvélar — sam-
tals um 2000 vélar. — Loftleiðir
gerðu á sínum tíma ráð fyrir því
að kaupa slíkar vélar, eins og
kunnugt er.
Súpum seyðið af sukkinu
ÞaS er af þessu einstæSa sukki
og ráðleysi vinstri stjórnarinnar
sem þjóðin sýpur seyðið í dag.
Það var verðbólguflóð hennar,
sem felldi gengi íslenzkrar krónu.
Hin nýja skráning krónunnar nú
er aðeins viðurkenning á stað-
reynd, sem öllum landslýð varð
Ijós haustið 1958, þegar stjórn
Hermanns Jónassonar og félaga
hans gafst upp. Þær verðhækk-
anir, sem nú eru að gerast vegna
hinnar nýju gengisskráningar
eru þess vegna bein afleiðing af
verðbólgustefnu þessarar lán-
lausustu stjórnar, sem setið hef-
ur á íslandi.
Þetta verða íslendingar að hafa
í huga nú, þegar þeir horfast í
augu við stundarerfiðleika, vegna
þeirrar viðreisnarráðstafana, sem
óumflýjanlegar voru. Núverandi
ríkisstjórn hefur aðeins haft
kjark og manndóm til þess að
horfast í augu við raunveruleik-
ann. Hún hefur ekki tekið þann
kost að renna sér fótskriðu und-
an brekkunni, dulbúa hið sjúka
efnahagsástand áfram og telja
þjóðinni trú um að allt sé í lagi.
Hún hefur þvert á móti valið
hinn kostinn ,að leggja á bratb-
ann, hefja viðreisnarstarf, serr.
þjóðarhagur krefst að ekki verði
lengur látið undan fallast.
Nokkrar byrðar
Það væri mjög óskynsamlegt
af núverandi stjórnarflokkum að
ætla sér að telja þjóðinni trú
um það, að hægt sé að heyja
viðreisnarbaráttuna án þess að
almenningur leggi á sig nokkrar
i byrðar. Vitanlega þýðir hin
nýja gengisskráning hækkað
verðlag á fjölmörgum nauðsynj-
um landsmanna. Engum dylst
heldur, að vaxtahækkunin hefur
í för með sér ýmis konar erfið-
leika fyrir þá, sem þurftu á lán-
um að halda til margskonar fram
kvæmda. En þessa erfiðleika
kemst þjóðin ekki hjá því að
taka á sig í bili, meðan hún er
að koma efnahagslífi sínu á heil
brigðan grundvöll. Þetta verður
að segja þjóðinni. Það verður að
vera hægt að tala við íslendinga
eins og vitiborið og raunsætt
fólk. Ella er vonlaust verk að
berjast fyrir efnahagslegu og
pólitísku sjálfstæði þessarar
þjóðar.