Morgunblaðið - 28.04.1960, Síða 10

10
MORCllTSTil 4ÐIÐ
Fimmtiirtaerur 28. apríl 1960
Árni G. Eylands:
Rogalandsbréf
um Hvanneyrar-
bréf
HIÐ góða bréf Gunnars á Hvann
eyri í Morgunblaðinu 24. marz er
mikill fengur fyrir búnaðarhá-
skólamálið. Gunnar lyftir að
verulegu leyti hulu þeirri sem
hefir verið yfir einum megin
þætti þess máls, og sem erfitt
hefir verið að átta sig á. Sá þátt-
ur er spurningin um flutning
Búnaðardeildarinnar (Búnaðar-
deildar atvinnudeildar háskól-
ans) frá Reykjavík upp að Hvann
eyri, til þess að sú starfsemi sem
nú fer fram á vegum deildarinn-
ar, og síaukin rannsóknarstarf-
semi á sviði búfræða megi verða
unnin þar í tengslum við kennslu
stofnunina, sem um skeið var
nefnd Framhaldsdeild, nú Há-
skóladeild og sem stefnt er að og
framsett lagafrumvarp um að
gera að fullkomnum Búnaðarhá-
skóla. Mjög fullkomnum ef
marka má af samþykkt þeirri er
Búnaðarþing gerði um þá hluti.
Sú samþykkt er tvíþætt og er rétt
mætt að rifja hana upp hér áður
en fleira er sagt um þetta mál.
„Að kennsla í búsvísindum
verði efld og aukin, frá því, sem
nú er, og að henni verði komið
í það horf, sem bezt gerist á Norð
urlöndum og í Bretlandi".
„Að stofnaður verði fullkomin
búnaðarháskóli hérlendis og
hann staðsettur á Hvanneyri".
Þetta eru háreistar tillögur og
samþykktir, svo að í hugum
margra mun gægjast fram hin
gamla sétning — veldur þú
þessu Jón? Enda má sannarlega
vel við una þótt einhver frá-
dráttur yrði á því „sem bezt
gerist á Norðurlöndum og í Bret-
landi“.
Meginkjarni háskólanámsins
Ég nefni að Gunnar lyfti hulu
af einum meginþætti háskóla-
málsins — flutningi Búnaðar-
deijdarinnar. Hér er í rauninni of
lítið sagt, samstarf og samruni
þeirrar æðri búnaðarmenntunar
sem haldið er uppi á landi liér og
þeirrar rannsóknastarfsemi á
sviði búnaðar sem unnin er og
verður, er meginkjarni búnaðar-
háskólamálsins. Þess vegna er
það mjög slysalegt að mínum
dómi hvernig hefir verið á því
máli haldið, einhliða sem skóla-
máli og kennslu, án þess að líta
til hins, rannsóknastarfseminnar.
Þannig vantar t. d. alveg botninn
í tillögur Búnaðarþings í málinu,
er þingið minnist ekki einu orði
á rannsóknastarfsemina.
Gunnar á Hvanneyri gengst við
því sem vænta mátti að hann hafi
fyrstur manna komið fram með
þá tillögu að flytja Búnaðardeild-
ina á gras — að Hvanneyri, 1948,
og samlaga hana framhaldsnám-
inu í búnaði, sem þá var í upp-
siglingu og byrjun. Hann bendir
(mér) á að það sé tiltölulega auð
veldt að rita „sæmilegar blaða-
greinar um mál“ og að af þeim
sé nóg, minna um hitt, farsælleg-
ar framkvæmdir. Mér skilst að
Gunnar hafi af þeim ástæðum
tekio þann kostinn sem betri var
__ ag taka þátt í umræðum um
málið og vinna „að þróun þess
eftir föngum". Jafnframt gefur
hann fyllilega í skyn að skrif
mín um þetta mál hafi aftrað hon
um frá því að vera að skrifa um
það, svo og það „að málið er mjög
viðkvæmt sumum mönnum og
vandmeðfarið". Hér hefir þá orð-
ið verkaskipting skilst mér og
er ef til vill ekki nema gott um
það að segja, ég hefi skrifað um
málið hiklaust þó það sé „við-
kvæmt“. Gunnar hefir rætt um
það og unnið að því. í því sam-
bandi vil ég aðeins geta þess að
ég hefi ekki átt annara kosta völ
við að styðja hina ágætu hug-
mynd Gunnars Bjarnasonar —
að flytja Búnaðardeildina að
Hvanneyri — en að ræða málið
í útvarpi og að skrifa um það.
Ég hefi að eðlilegum ástæðum
t. d. ekki átt þess kost að ræða
málið á fundum Félags ísl. bú
fræðikandidata eins og Gunnar,
en umræður um málið á þeim
vettvangi eru auðvitað mjög mik-
lsverðar. Ég hefi verið svo hepp-
inn að fá rúm fyrir tvær nokkuð
viðamiklar greinar um bún-
aðarháskólamálið í öðru virðu-
legasta búnaðartímariti lands-
ins. Þar hef ég reynt að
rökstyðja réttmæti hinnar um-
ræddu hugmyndar Gunnars eftir
því sem geta mín og þekk-
ing leyfir. Greinar þessar fékk ég
sérprentaðar og dreifði þeim
nokkuð víða, sendi þær t. d. al-
þingismönnum og búnaðarþrings
mönnum i von um að vekja ein-
hverja þeirra til umhugsunar um
kjarna málsins — samruna og
samstarf hinnar æðri búnaðar-
ke.anslu og búnaðarrannsókna og
að bezt væri þetta allt komið á
Hvanneyri og jafnvel verulegur
hluti af höfuðstöðvum allrar leið
beiningastarfsemi í búnaði.
Aldrei hef ég ætlað mér svo
mikla kosti að mikið munaði um
lðsemd mína í málinu, en hinu
er ekki að leyna að mér hefir þótt
það harla undarlegt er svo hefir
farið fram, að hinir mestu framá
menn í þessu máli hafa hvorugt
gert á undanförnum árum: að
taka undir skrif mín og rök um
ágæti tillagna Gurinars Bjarna-
sonar, né að andmæla þeim.
— Umræðunum um hugmynd
G. B., að flytja Búnaðardeildina
til Hvanneyrar til þess að þar
megi rísa raunhæf fræðastofnun
og kennslustofnun með háskóla-
sniði, er haldð utan við þessa hug
mynd hans! Hugmyndin er snið-
gengin (af öllum(?) öðrum en
mér), og málið rætt eingöngu
sem kennslumál, eins og búnaðar
rannsóknirnar komi málinu ekk-
ert við. Eiga þetta ef til vill að
vera einhver klókindi af því að
málið er „viðkvæmt“? Er mönn-
um ekki ljóst að það er ekki hægt
að koma upp æðri búnaðar-
kennslu á Hvanneyri svo að í
neinu lagi sé nema hún sé studd
mikilli og nýtri rannsóknarstarf-
semi á sama stað? Hvers vegna er
gengið í kringum meginkjarna
málsins eins og köttur gengur í
kringum heitan graut? Er mönn-
um ekk ljóst að Búnaðarháskóli
á Hvanneyri án rannsóknarstarf-
semi stendur á leirfótum og á sér
hvorki tilverurétt né framtíð:
En Gunnar segir að mikið hafi
„verið gert og miklu áorkað“, og
að máli sé „raunverulega unnið“.
Búnaðardeildinni haldið utan við
E svo kemur hið undarlegasta.
Gunnar á Hvanneyri segir að
„staifsemi Búnaðardeildarinnar
nafi verið haldið utan við um-
ræðumar (um búnaðarháskóla-
málið) ennþá af öðrum en
A. G. E.“ Þetta er rétt, en það
er óneitanlega harla undarlegt.
Það vantar ekki nema herzlu
muninn, ekki nema smámuni,
sem sé, „Það þar eina stóra stofu
fyrir efnagreiningar" og að dr.
Halldór Pálsson setjist að á Hesti
og dr. Björn Jóhannesson á
Hvanneyri með lið sitt. Jafnframt
bendir Gunnar á hve vel og mik-
ið sé unnið að tilrauna og rann-
sóknarstörfum á Hvanneyri nú
þegar, það jaðrar við að hann
bjóði til mannjafnaðar við Bún-
aðardeildina í Reykjavík um þá
hluti. — Þetta hvað nú er unnið
að rannsóknum á Hvanneyri er
gleðilegur vottur þess að Hvann-
eyrarmönnum sé ljóst hvers þarf,
mikilla rannsókna til styrktar
hinni æðri búnaðarkennslu, en
Jón Þorvaldsson (fremstur til vinstri) teflir við Michaii Xal
Skipstjdrinn og skákin
I RITI sem kom út fyrir tíu
árum er sagt frá því að ég sé
að skrifa bók um íslenzka skák
menn. Ekki hef ég hugmynd
um hvað gaf höfundinum til-
efni til að segja þessa fjar-
stæðu. Ég er víst að verða þjóð
sagnapersóna. En ef ég hefði
skrifað slíka bók, jafnvel þó
ekki hefði orðið nema drög til
hennar þá hefði þar áreiðan-
lega orðið þáttur Jóns Þor-
valdssonar skipstjóra á
Drangajökli, sem nýlega varð
sextugur.
Ekki veit ég hvenær Jón
lærði að tefla, en fyrir rösk-
um þrjátíu árum var mér sagt
að hann væri sterkasti skák-
maður á flotanum og það hef-
ir hann verið síðan. í taflfélag-
mu sást hann örsjaidan. Þó
vann hann sig upp í meistara-
flokk Taflfélags Reykjavíkur.
Það hefir sjálfsagt verið í land
legu eða sjómannaverkfalli.
Aðstaðan til að iðka skák
sem íþrótt var engin, en þegar
vinnufélagarnir fóru á knæp-
una, leitaði Jón sér að skák-
félaga í landi, eða bauð honum
um borð eftir að hann var orð
inn valdamaður á skipinu Og
ef til vill var einhver maður
á einhverju öðru skipi sem
hafði gaman af að tefla loft-
skeytaskák. Þannig var skák-
in honum skemmtun og dægra
dvöl en þó fyrst og- fremst
andleg nautn. Ég man ekki
eftir neinum skákmanni sem
naut þess að tefla sem hann að
undanskildum Eggert Gilfer.
Jón er giftur Ingibjörgu
Þórðardóttur frá Laugabóli,
sem lætur sér annt um hei.11 og
heiður bónda síns í hvívetna,
eins og allir kunnugir vita.
Eitt sinn hringdi hún til mín,
segir mér að Jón sé að koma
í land, verO. í höfn í tvo til
þrjá daga og ég megi til með
að sjá svo um að hann fái að
tefla við skákmeistara, sem sé
að koma frá útlöndum og ég
hef nú gleymt hver var.
Mér leizt þetta lítilþæg
bón, sagði formanni taflfélags
ins frá þessu og var málið auð
sótt við hann. En seinna komu
til mín tveir valdamiklir
menn og tjáðu mér að þetta
væri ekki hægt. A þessum
tíma tefldi meistarinn aðeins
eitt tíu manna fjöltefli með
klukku, ákveðið væri að senda
gegn honum eins sterkt lið og
unnt væri að fá og Jón hefði
ekki skákstyrk til að fara í
þetta lið Ég spurði hvaða
menn þa r hefðu ákveðið og
þeir sögðu mér það. En ég
þóttist líka vita nokkuð um
skákstyrk þessara manna,
taldi Jón að minnsta kosti jafn
oka sumra þeirra sem til voru
nefndir, að öðru jöfnu bæri að
láta hann sitja fyrir, hann
hafði alltaf greitt skyldur sín
ar til félagsins, en sjaldan get-
að not ð félagsréttinda. Og
hvort sem við ræddum málið
lengur eða skemur, varð það
úr að Jón fékk að tefla. Svo
hófst viðureignin. Ég hafði
ekki aðstöðu til að fylgjast
með Jóni fyrr en flestum skák
unum var lokið. Hann átti þá
mjög þrönga og vandasama
stöðu og umhugsunartíminn á
þrotum. Loks stóð hann einn
uppi. Flestum virtist staða
hans vonlaus ,en aftur og aftur
fann hann eina leikin sem
nægði til að halda velli og
meistarinn sá sig tilneyddan
að bjóða jafntefli. Og ég þótt-
ist sjá þarna manninn sem
sigldi rólega og æðrulaust um
tundurduflasvæði stríðsár-
anna, koma skipi sínu heilu
í höfn og lagði. ótrauður í
næstu för. Honum ægði ekki
heldur að leggja í þá dr. Euwe
og Tal þegar þeir komu og hélt
hlut sínum fyrir báðum.
Að lokum: Allra heilla ósk.
Konráð Árnason.
um leið eru rannsóknimar á
Hvanneyri og uppbygging
þeirra sorglegur vottur um,
að nokkuð skorti á full-
an skilning þess, að það
eigi við hóf að tvískipta
slíkri starfsemi þannig, að Bún-
aðrdeildin haldi við sitt í Reykja
vík og jafnframt sé verið að koma
upp og kosta meira eða minna
hliðstæðar tilraunir á Hvanneyii,
eða að minn?ta kosti tilraunir
sem eðlilegt væri að Búnaðar-
deildin hefði með höndum komin
að Hvanneyri. Slík tvískipting er
eyðslusemi bæði fjármuna og
starfskrafta .Hér er ekkert að
gera nema að höggva á hnútinn
og taka ákvörðun um að flytja
starfsemi Búnaðardeildarinnar
að Hvanneyri.
Mér datt í hug er ég las um
þetta tvennt í grein Gunnars:
Hve miklu hefir verið áorkað og
hve lítils er vant til þess að mál-
ið sé „raunverulega unnið“, það
sem sagt er að Jón Arason hafi
mælt er hann kom heim að Hól-
um úr för að Skálholti og til Við-
eyjar, að nú hefði hann „lagt und
ir sig ísland allt, utan hálfan
annan kotungsson". Samt lá því
miður leið Jóns að Sauðafelli og
á höggstokkinn í Skálholti. Ég er
hræddur um að enn geti leið hins
æðra búnaðarmáls legið á mal-
, bikið í Reykjavík ef svo verður
haldið fram sem verið hefir hing
að til, að halda Búnaðardeildinni
utan við umræðurnar um bún-
aðarháskólamálið og framkvæmd
ir í því. Þess vegna gleður grein^
Gunnars kennara á Hvanneyri í
Morgunbl. 24. marz mig stórlega.
Hann tekur þar upp á hreinskil-
inn og opinskáan hátt þráð sinn
frá 1948, það er mikils vert, þar
sem í hlut á beinn aðili búnaðar-
háskólamálsins. Hitt er minna um
vért þótt mér finnist hann hrósa
um of sigri yfir því sem er gert
og líta með fullmikilli bjartsýni
til þess, að það sem á vantar
komi allt svona í hendi, að „bún
aðarháskólinn okkar (á Hvann-
eyri) verði með tímanum miðstöð
búvísinda og rannsóknarstarf-
semi“. Mér finnst mikið vanta
meðan bæði búnaðarþing og Al-
þingi gengur algerlega framhjá
öðrum meginþætti málsins flutn-
ingi Búnaðardeildarinnar, og
enginn fæst til að ræða það atriði
opinberlega nema ég og Gunnar
Bjarnason. Þar þarf að verða
breyting á.
Nú stendur vel á spori
Róm var ekki byggð á einum
degi og það verður Búnaðarhá-
sKólinn ekki heldur segir Gunn-
ar í lok greinar sinnar. Sammála,
en nú stæði vel á spori að leggja
hornsteininn að því sem koma
skal. Frumvarp til laga um Bún-
aðarháskóla á Hvanneyri er nú
fyrir Alþingi. Hefi ekki séð
það og veit ekki efni þess að
fullu. Tel hins vegar víst að i því
sé ekkert um flutning Búnaðar-
deildarinnar að Hvanneyri. Það
sem glöggir menn á Alþingi
þurfa að gera, er að fella ákvæði
inn í frumvarpið og lögin um
að tilrauna- og rannsóknastarf-
semi sú er Búnaðardeildin hefir
með höndum skuli flutt að Hvann
eyri, í samstarf við Búnaðarhá-
skólann þar, þegar, og jafnóðum
og fjárveitingar til slíks flutn-
mgs og Búnaðarháskólans leyfa-
Slíkt ákvæði í lögunum um
Búnaðarháskólann bæri afar
mikils virði og er hreint og beint
nauðsyn. Með því er höggið á
hnútana sem annars geta harðn-
að svo að erfitt geti orðið að
leysa þá síðar. Þá væri á komandi
árum vandalítið að haga fjárveit
ingum til Búnaðardeildarinnar
með tilliti til væntanlegs flutn-
ings og til skóla og annars á
Hvanneyri með þangaðkomu
deildarinnar fyrir augum. Sam-
tenging framhaldsnámsins — eða
háskólanámsins — eða hvað
menn vilja kalla það og Búnaðar
deiidarinnar er meginkjarni bún-
aðarháskólamálsins. Því má ekki
gleyma.
Jaðri 31. marz 1960
Árni G. Eylands.