Morgunblaðið - 08.05.1960, Blaðsíða 3

Sunnudagur 8. maí 1960
MORGUWBLAÐIÐ
3

ÞEGAR ég var orðinn þekkt- |||
ur höfundur, sögðu menn \ íð
mig: ,,I>ú verður að leggja peji |||
inga í bankann'. Það m i n
skynsamt fólk. En ég hef ald- §§§
rei getað skilið nauðsyn þess |§§
að gera eða gera ekki það, si m
menn gera eða gera ekki. El'
get vel skilið, að ég skaprauni |§
fólki, en ég get ekkert gert
við því.
Þegar ég var lítil, átti ég
marga vini í skólanum, en ég
var ekki hamingjusöm þar. Ef §|
til vill var ég r>f tilfinninga-
næm eða of þjáð af minni-
máttarkennd. Ég stamaði 1
hræðilega; mér hefir nærri 1
því tekizt að sigrast á því, en i|
ég tók það mjög nærri mér þá.
Þar við bættist, að mamma
neyddi mig til að ganga með i
hatt. Ég var með fléttur, sem
allir toguðu í, og gekk í sokk-
um, þó að allir aðrir væru í
leistum .... hvílík ógæfa! Og
ekki bætti það úr skák, að
ég fékk alltaf góðar einkunn-
ir, var alltaf hæst í bekknum,
og þess vegna var gert gys að
mér — árum saman.
Við fluttum frá Lyon og
settumst að í París, þegar
stríðinu var lokið. Og dag
nokkurn, þegar ég var 12 ára,
höfðu nokkrar telpur boðið
mér heim. Þær stríddu mér
allan daginn. Telpur geta ver-
ið grimmar. Ég fór grátand'
heim.

ekki meö
Hindúa til Indlands
En næsta dag tók ég til
minna ráða. Ég klippti hárið
á mér og fór í leista, og upp
frá þeim degi var ég í sókn.
Ég man, að ég greip fyrsta
tækifæri, sem ég fékk til að
króa eina bekkjarsystur mína
úti í horni og segja við hana:
„Þú ert bara lítill ógreiddur
bjáni“, eða eitthvað þess hátt-
ar.
Upp frá þessum degi breytt-
ist allt. Ég var ekki lengur í
vörn. En samt leið mér alltaf
bezt heima. Ég lék mér og las
mikið, mjög mikið, allt, sem
ég gat náð í. Það var lítið eftir
lit með lestrarefninu á heim-
ilinu, og ég las rómantísku
höfundana, og síðan tók ég til
við Camus.
Ekki rétt
Það einkennlega er, að fólk
er alltaf að stagast ó því, að
ég haf verið alin upp á vel
efnuðu borgaralegu heimili,
en 18 ára að aldri hafi ég sagt
skilið við þetta allt og farið
mína leið.
Þetta er ekki rétt. Breyting-
in varð á mér smám saman
og svo að lítið bar á. Þegar ég
var á aldrinum 14—16 ára lék
ég knattleik. Mér var vísað úr
menntaskóla. Ég ráfaði um göt
urnar, las og virti fyrir mér
lífið. Þegar ég var 14 eða 15
ára, byrjaði ég að skrifa. Það
var bara smávegis — stuttar
skáldsögur og angurvær og
háspekileg kvæði, og sitt af
hverju. Ég skrifaði mjög
hratt, og þetta var mjög
lélegt. Ég fleygði því öllu.
Ég hafði líka áhuga á tón-
list, sígildri tónlist og jassi.
Ég var 16 ára, þegar ég fór að
sækja dansstaðina við Saint-
Germain-des-Prés. Við fórum
þangað síðdegis á fimmtudög-
um, laugardögum og sunnu-
dögiim til að dansa. Það var
skemmtilegt. Svo flvttum við
okkur heim með strætisvagn-
inum til að vera ekki skamm-
aðar fyrir að koma of seint.
Við komum venjulega heim
tveimur klukkustundum of
seint. Fyrir hvem dans, sem
við stálumst til að dansa, gát-
um við átt von á meiri skömm
um.
Og ég hefi aldrei getað þol-
að deilur. Ég hefi aldrei getað
verið gröm við neinn, ekki
heldur við sjálfa mig. Mér
leiðist það. Ef menn reyna að
stofna til rifrildis, þoli ég það
ekki. Ég leysi málið á mjög
einfaldan hátt: ég forða mér
strax.
Fólk nógu gott
Sama er að segja um fólk,
sem vill gera betri mann úr
mér. Það gerir mig alveg ör-
vita. Fólk er eins og það er,
og það er alveg nógu gott.
Ég get vel hugsað mér, að
einhver, sem ég elska, breyti
lífi mínu eða einhverjir stór-
kostlegir atburðir. En að
breyta sjálfri mér mikið, af
eigin hvötum, nei.
Til þessa er það einkum
þrennt, sem hefir haft djúp
áhrif á mig — vinsældir bók-
anna minna, bílslysið fræga
og hjónabandið.
Þá er það persónulegt frelsi.
Ég skrifa ekki fyrir sjálfa mig
Að sjálfsögðu hafa þeir
peningar, sem ég hefi fengið
fyrir bækurnar mínar, breytt
lifnaðarháttum mínum.
Þegar ég skrifa, vinn ég á
hverjum degi. Stundum að-
eins hálfa klukkustund, ef
mér gengur ekki vel. Stund-
um fimm, sex eða sjö klukku-
stundir, ef allt leikur í lyndi.
En aldrei er hægt að gera eins
vel og maður óskar sér. Ég
þekki nokkrar mjög góðar
bækur, og ég myndi gefa allt
til að geta skrifað eitthvað í
líkingu við þær.
Það er mikið alvörumál að
skrifa. Ég skrifa aldrei góða
bók fyrir sjálfa mig. Ég get
aðeins gert mér vonir um, að
lesandinn heyri rödd mína og
finni að baki hennar — mann-
lega sál. Þetta skiptir mestu
máli —. Þetta og starfið og
löngunin til að leysa það enn
betur af hendi.
Ekki of kröfuharðir
Gagnvart vinum mínum er
ég sú sama og ég hefi alltaf
verið. Ég fer aðeins fram á,
að þeir séu alúðlegir og ekki
of kröfuharðir. Ég minnist
þess ekki að hafa nokkru
sinni deilt við neinn þeirra. Efj
ég gét hringt á síðustu stundu
og afþakkað boð til hádegis-
verðar eða miðdegisverðar, án'
þess að nokkur leiðindi verði
út.af því, veit ég, að sá, sem|
á hlut að máli, er vinur minn.
Ég veit, að þetta er sjaldgæft,
en sannleikurinn er sá, að all-
ir vinir mínir eru mjög skiln-
ingsgóðir og lofa mér óátalið
að gera það, sem ég vil helzt.
Þeir dæma mig ekki og reyna
ekki að telja mig á að lifa
öðru vísi en mér er eiginlegt.
Ef til vill á þetta sínar or-
sakir: Ég laða að mér hina
veiklunduðu, þó að ég laðist
sjálf að þeim, sem eru vilja-
sterkir. Þetta gengur ágæt-
lega. Og ég skil það mjög vel,
þegar vinir hverfa á brott um
tíma og segja: „Jæja, bless, ég
ætla að fara í ferðalag. Ég
skrifa þér.“ Það skiptir engu
máli, hvort þeir skrifa eða
ekki. Tíminn líður, og dag
nokkurn koma þeir aftur.
Ekkert hefir breytzt. Við
þekkjumst svo vel, og okkur
fellur jafnvel og áður.
Það mætti halda, að þetta
lýsti ekki öðru en mjög mik-
illi eigingirni. En ég held
ekki. Ef vinur minn skrifar
mér eða sendir mér skeyti:
„Komdu strax, ég þarfnast
Éramh. á bls. 23.
Si. Jón Auðuns dómprófastur:
Örðugt að trúa
„ÞIÐ eruð að safna fé fyrir jarð-
skjálftafólkið í Agadir, og það er
gott. En það eru einmitt atburðir
eins og þessi, sem gera mér erf-
itt að trúa ,erfitt að trúa á al-
máttugan og miskunnsaman
Guð“, — sagði maður við mig á
götu í vetur. Ég hugsa, að hann
hafi getað mælt fyrir margra
Hvernig getum vér trúað á al-
mætti og algæzku Guðs, er vér
sjáum eina jarðskjálftanótt
granda þúsundum manna og
baka þúsundum annarra ævi
langa sorg? Hljótum vér ekki að
sleppa öðru tveggja, trúnni á al-
mætti eða trúnni á algæzku Guðs,
er vér horfum á það ofurmagn
böls og harma, sem mannlífið er
þrungið af? Verður ekki örðugt
að trúa, þegar vér sjáum, hve
voðalegar og tíðar eru þjáningar
saklausra, þegar barnið er slegið
böli, sem það verður bótalaust
alla ævi að bera?
Vér teljum íkveikju glæp, en
elding himinsins brennir að ó-
sekju byggð og borgir. Eitt
mannsmorð teljum vér glæp og
Ivoðaverk, en ein óveðursnótt
grandar þúsundum. Náttúran
vinnur í stórum stíl verk, sem
■siðað þjó§félag sendir menn í
Leikrit Francoise Sagan,
Höll í Svíþjóð — fyrsta tilraun
in hennar til samningar leik-
rits — er nú sýnt í París við
góðar viðtökur. Jean Anouilh
sagði við skáldkonuna eftir
írumsýningu: „Þetta leikrit
hefði ég viljað skrifa“.
1 höll langt úti á landi á
Sviþjóð ræður ríkjum kona af
Falkensteinættinni, sem krefst
þess að menn gangi þar klædd
ir alveg eins og Falkenstein-
arnir alltaf hafa gert, sem
sagt i 18. aldar búiiingum.
Bróðir hennar hefur kvænzt
stúlku úr borginni, og bróðir
stúlkunnar, skemmtil. auðnu-
leysingi, komið með henni
þangað. Bóndinn hefur að vísw
verið kvæntur áður, en þar
sem Falkensteinarnir skilja
ekki, er konan bara áfram í
höllinni eftir að hann kvænist
annarri. Allt er þetta í fínu
lagi, þangað til frændi hans
einn ,ungur og laglegur, kem-
ur í heimsókn og verður ást-
fanginn af seinni konunni. Og
til að kóróna þetta eru þau
svo lokuð frá umheiminum
vegna ófærðar og snjókomu.
fangelsi fyrir að vinna í smáu.
Það er auðvelt að leysa málið
með tvíhyggju: trú á tvo máttuga
guði. En hinni skilyrðislausu,
kristnu trú á einn almáttugan
Guð verða þessar staðreyndir tíð
um ofurefli.
Er bölið af hinu illa? Eru erf-
iðleikarnir, sorgin, þjáningin
vottur vonzku máttarvaldanna
og grimmdar?
Er ekki öll þessi barátta nauð-
synleg? Allur vöxtur verður fyr-
ir baráttu, baráttu í einhverri
mynd, og er þá ekki það, sem
þú kallar böl, uppeldisráðstöfuri
hans, sem býr yfir gæzku og
vísdómi alheimsins? Baráttan við
erfiðleikana hefir reynzt máttug-
asta lyftistöngin undir framsókn
mannsins á öllum sviðum. Eiga
þá erfiðleikarnir að svipta oss
trúnni á Guð og vekja oss efa-
semdir um gæzku hans, vísdóm
og mátt?
Heimskautafarinn McMillan
þoldi með félögum sínum ægi-
legar þjáningar í heilt ár. f öll-
um sínum æðisgengna hrika-
leik hömuðust náttúruöflin gegn
þessum varnarlausu mönnum.
Daglega stóðu þeir andspænis
djöfullegum tortímingaröflum og
ógnum dauðans. Þegar þeir voru
komnir heilir heim úr þessari
voðaför, sagði McMillan: „Þetta
hefir verið dýrlegasta ár ævi
minnar. „Þegar erfiðleikunum er
þannig tekið, verða þeir oss ekki
böl, heldur skóli til að þjálfa
hetjulund, eldur til að stæla
hjartans og viljans stál.
Ef menn trúa þeirri fáránlegu
hugmynd, að með bölinu sé reið-
ur Guð að refsa mönnúm, og að
hann vilji þjáningar mannanna í
þeim skilningi, er erfitt að trúa
á miskunn hans og mátt. En Guð
vill ekki þessar þjáningar. Hitt
er annað mál, að hann hefir sett
þig inn í heim, þar sem voðalegir
hlutir geta gerzt og þar sem þú
ert umkringdur hættum á alla
vegu.
Hvernig gæti hann annars alið
oss upp? Yrðum vér ekki ávallt
sömu börnin, sömu fáráðlingarn-
ir, ef vér hefðum ekki allar þess-
ar ógnir og hættur við að etja?
Hver væri orðin framsókn mann
kynsins, ef það lifði enn Edens-
tilveru sakleysingjans og hefði
aldrei komizt í kynni við synd-
ina, sorgina, andstreymið? Barn-
ið myndi auðvitað aldrei fara sér
að voða, ei manninum væri hald
ið í vöggunni ævilangt. En væri
slík tilvera eftirsóknarverð?
Ef enginn hefði hætt sér út
á hafið hefði aldrei orðið sjóslys,
enginn drukknað á sjó. Ef enginn
hefði hætt sér upp í loftið væru
flugslys óþekkt. Myndum vér í
alvöru óska eftir því?
Um hin margslungnu, undar-
legu örlög ógæfumannsins Stark-
aðar, sem Gautrekssaga greinir
frá, segir Einar Benediktsson.:
„að bölið, sem aldrei fékk upp-
reisn á jörð,
var auðlegð á vöxtum í guð-
anna ríki“.
Með eilífðina í baksýn verðum
vér að skoða þjáninguna. Þá
fyrst lærum vér að skilja upp-
eldisgildi hennar. Hefir nokkur
sá maður verið til, sem efar til-
veru almáttugs og algóðs Guðs
vegna bölsins í heiminum, ef
hann trúir í alvöru því, að jarð-
lífið sé áfangi á óendanlega miklu
lengri leið? Þetta er ekki flótti
frá staðreyndum, ekki ímyndað
skjól fyrir sigraða menn til að
flýja í- Þetta er lífslögmál, sem
enginn fær umflúið. Meðan þú
átt ekki þá sannfæringu dæmir
þú um böl þitt jafnt og gleði
eins og blindur maður dæmir
um lit.