Morgunblaðið - 26.05.1960, Síða 6
6
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 26. maí 1960
G arðyrkjufél ag
íslands 75 ára
Revían „Eitt lauf“ hefur nú verið sýnd 20 sinnum ávallt fyrir
fullu húsi. Leikararnir Haraldur Á. Sigurðsson, Karl Guð-
mundsson, Steinunn Bjarnadóttir og Þóra Friðriksdóttir
skemmta gestum revíunnar í ýmsum mjög skemmtilegum hlut-
verkum auk þess sem leikstjórinn, Gunnar Eyjólfsson, rekur
raunir piparsveina og kynnir atriðin í bundnu máli. Sex ungir
söngvarar skemmta með söng og dansi, sem einnig gerir mikla
„Iukku“. Hljómsveit Svavars Gests annast undirleik og leikur
fyrir dansi eftir sýningar. Næstu þrjár sýningar eru í Sjálf-
stæðishúsinu í kvöld, annað kvöld og sunnudagskvöld kl. 8,30.
HINN 26. maí 1960 eru liðin 75
ár frá stofnun félagsins. Þann
dag fyrir þremur aldarfjórðung-
um komu 11 áhugamenn saman
í barnaskólahúsinu í Reykjavík
— stofnuðu félagið „Hið islenzka
garðyrkjufélag" og settu því lög.
Mennirnir voru þessir: Schier-
beck landlæknir, Árni Thorsteins
son landfógeti, Pétur Pétursson
biskup, Magnús Stephensen
assessor, Theódór Jónasson bæj-
arfógeti, Sigurður Melsted presta
skólaforstöðumaður, Steingrímur
Thorsteinsson skólakennari og
skáld, Björn Jónsson ritstjóri og
flutt 5 sinnum í Þjóðleikhúsinu
dagana 4. til 8. júní n.k. Óperu-
söngvarar frá Prag-óperunni
syngja hér öll aðalhlutverkin
sem gestir. Tvö minni hlutverk
eru sungin af íslenzkum söngvur
um, þeim Ævari Kvaran og
Eygló Victorsdóttur. Þjóðleikhús
kórinn fer með hlutverk kórs-
ins og Sinfóníuhljómsveitin leik*
Ur undir stjórn dr. Smetáceks.
Tékkneska tónskáldið Bedrich
Smetana, höfundur „Seldu brúð-
arinnar" var fæddur 1824 og dá-
inn 1884. Stundaði nám í Prag og
l^óf strax á unga aldri tónsmíðar
sínar og hlaut litla viðurkenn-
ingu fyrir þær. 1856 fór hann til
Gautaborgar í Svíþjóð og dvald-
ist þar til ársins 1861. Á þeim ár-
um var hann mjög rómantískt
tónskáld og samdi músik í anda
Lizts.
Um 1862 nær frelsishreyfingin
hámarki hjá Tékkum, þá tekur
þjóðleikhús þeirra til starfa og
stjórnaði Smetana hljómsveitinni
þar um nokkurn tíma. 1866 var
svo „Selda brúðurin' ‘flutt þar í
fyrsta sinn undir stjórn höfund-
ar og hlaut strax ágætar viðtök-
ur. Það má segja að tékknesk
þjóðarsál endurspeglist í þessari
óperu. Uppistaðan eru þjóðlög og
gömul dansstef, meistaralega of-
in saman í eina heild. Leikandi
létt og skemmtilegt, en á bak
Hallgrímur Sveinsson dómkirkju
prestur. Má segja, að höfðingjar
Reykjavíkur, bæði hið andlega og
veraldlega vald, hafi sameinazt
um stofnun félagsíns. Aðalhvata-
maður var Sohierbeck landlækn-
ir og með honum Árni landfó-
geti. Voru þeir landlæknirnn og
landfógetinn mjög samhentir í
því að efla garðræktina og skipa
henni það rúm, er henni ber
meðal áhugamála þjóðarinnar.
Báðir skrifuðu í Garðyrkjuritið
(sem Schierbeck stofnaði ánð
1895) hugvekjur og leiðbeiningar.
Vakti m. a. fyrir Schierbeck að
við leynist þungur tregi.
Síðan hefur þessi ópera Smet-
ana farið sigurför um allan heim
og er talin eitt mesta snilldarverk
allra tíma.
Sala aðgöngumiða hefur staðið
yfir í nokkurn tíma á Listahátíð
ina og er þegar mikið selt á þær
14 sýningar, sem þar verða.
Revkvíska rollu-
menninjt
kallar ESJ skrif til Velvak-
anda um „rollubúskap innan
endimarka bæjarins“. Og er
hann ekki aldeilis hrifinn af
slíku, því eins og hann segir,
garðeigendur, sem leggja fyr-
irhöfn og fjármuni í að prýða
umhverfi húsa sinna, eiga sí-
fellt yfir höfði sér að blettir
þeirra verði teknir í misgrip--
um fyrir beitiland af hinu
„borgaralega sauðfé", sem
þrátt fyrir borgararéttindi sín
hefur ekki lært að gera grein
bæta mataræði manna með því
að stuðla að ræktun og neyziu
grænmetis. Mark og mið félags-
íns hefur frá upphafi verið að
efia garðyrkjuna í landinu. Það
hefur jafnan veitt margvíslegar
leiðbeiningar í garðrækt. A fyrri
árum útvegaði það einnig mat-
jurtafræ o. fl. sem að garðyrkju
lýtur, og gerði tilraunir í mat-
jurtarækt og blómarækt Síðan
haía ýmsir nýir aðilar komið til
sögunnar. Garðyrk j uskólinn,
Sölufélag garðyrkjumanna, Græn
metisverzlun landbúnaðarins, til
raunastöðvarnar, Búnaðarfélag Is
lands, blómaverzlanir o. fl. hafa
tekið við ýmsum verkefnum
gamla garðyrkjufélagsins. En fé-
lagið hefur að verulegu leyti rutt
brautina. Árið 1935, á 50 ára af-
mæli félagsins, rekur Metúsalem
Stefánsson sögu þess 1 Frey og
segir m. a., að ekki hafi að jafn-
aði borið ýkja mikið á Garðyrkju
félaginu, enda hafi það aldrei
haft neitt starfsfé. En þrátt fyrir
þetta muni þó svo fara, við nán-
ari athugun, að flestar þær breyt
ingar, sem orðið hafi í garðyrkju-
málunum s.l. hálfa öld, megi
rekja til félagsins og starfsmanna
þess.
Garðyrkjufélagið hefur starfað
í tveimur áföngum — fyrst til
1901. Þá hætti það starfsemi um
skeið og mun hafa verið litið svo
á, að Búnaðarfélag íslands, sem
stofnað var um þær mundir, tæki
við verkefnum þess. En hinn 1.
desember 1918 hefst starfsemi fé-
lagsins að nýju. Var Einar Helga-
son garðyrkjustjóri síðan lífið og
sálin í félaginu og vann mikil
nytsemdarst.rf. Mun hans lengi
minnzt í íslenzkri garðyrkjusögu.
Eftir lát Einars 1935 var dálitið
hlé á störfum félagsins, en sðan
í ársbyrjun 1937 hefur það starf-
að óslitið og margir nýir áhuga-
menn bætzt í hópinn.
Hin siðari ár hefir félagið hald-
ið uppi hagnýtri fræðslustarf-
semi í garðyrkju með fræðslu-
fundum, útvarpserindum og Garð
yrkjuritinu. Það vill stuðla að
þvi, að settur verði á stofn sem
fyrst grasgarður í Reykjavík, þar
sem ræktaðar verði sem flestar
íslenzkar jurtir og einnig helztu
skrautjurtir, tré og runnar. Gras-
garðurinn verður borginni mikill
menningarauki og mjög til styrkt
ar grasafræðinámi í skólunum.
Garðeigendur geta séð þar hvað
armun á skemmtigarði og af-
réttarlandi hvað reyndar er
ekki undarlegt, þegar eigend-
um þeirra er fyrirmunað að
gera greinarmun á atvinnu-
háttum ,sem henta í sveit og
i stórborg.
• Nóg jarðnæði
Ýmislegt fleira telur ESJ
mæla á móti því, að fé sé leyft
innan takmarka bæjarlands-
ins. Síðan segir hann:
Nú fer því fjarri, að sá
sem þetta ritar, sé að hatast
við sauðfé, sauðfjárbúskap eða
ást manna á því húsdýri, sem
þrífst og valið eftir því tegundir
í garða sina.
Garðyrkjusýningar hafa verið
veigamikill þáttur í starfsemi fé-
lagsins. Alls munu hafa verið
haldnar 16 garðyrkjusýningar
á landi, sú fyrsta 1919. (Sjá Garð-
yrkjuritið 1955—1959). Hefur
Garðyrkjufélagið gengizt fyrir
eða tekið þátt í 8 þessara sýninga,
þ. á. m. þeim stærstu. Ennfremur
var félagið þátttakandi í stóru
norrænu garðyrkjusýningunum í
Kaupmannahöfn 1937 og í Hels-
ingsfors 1949. Garðyrkjusýningin
í Reykjavík haustið 1941 var fjöl-
sóttasta sýning, sem haldin hafði
verið á íslandi til þess tima. Sóttu
íslendingar hafa misþyrmt
meir en nokkurrí annarri
skepnu í hartnær þúsund ár,
nema ef vera skyldi hestinum.
Aðeins þetta: Þeir menn
sem ekki geta hugsað til skiln
aðar við samfélag sauðkind-
arinnar, eiga að leita sér at-
hafnasvæðis fjarri strætum
stórra borga. Það bíða margir
jarðir út um byggðir landsins
þeirra, sem vilja hafa gott og
gagnsamt fé. Aðrir gætu til
dæmis ráðið sig sem beitar-
húsamenn og smala í sveit.
Væri eflaust víða þegið að fá
hana um 22 þúsundir manna.
Ársrit félagsins, Garðyrkjurit-
ið, hefur komið út frá 1895—1901
og síðan flest ár frá og með 1920.
Sum árin hafa verið gefin út sér-
stök leiðbeiningarit í þess stað,
þ. e. Hvannir, Rósir, Matjurta-
bókin, Gróðurhúsabókin og síð-
ast Matjurtabókin 2. útgáfa auk-
in og endurbætt árið 1958. Er þar
lýst ræktun allra helztu mat-
jurta hérlendis og leiðbeint um
áburð og jarðveg, vermireiti og
ræktun ýmissa jurta i þeim, rækt
un berjarunna, varnir gegn jurta
sjúkdómum o.s.frv. Er Matjurta-
bókin hin gagnlegasta handbók
fjárglögga menn til þeirra
starfa. Hitt, að finna fjár-
mennsku sinni útrás i rollu-
haldi innan um íbúðarhverfi,
garðlönd og gildishallir nú-
tímaborgar, er jafn fáránlegt
og ef gamlir skútukarlar og
útgerðarmenn hæfust handa
um saltfiskverkun á Arnar-
hóli og reistu trönur á Aust-
urvelli af einskærri ást á
þorskinum.
• Flugna- og bakteríu
gróðrastíur
Frá heilsufræðilegu sjónar-
miði séð, væri það líka at-
hugandi fyrir bæjaryfirvöld
og borgarlækni, sem gera þær
sjálfsögðu kröfur til húseig-
enda að þeir fjarlægi allt sorp
og annað sem yeldur óholl-
ustu af lóðum sínum, hvort
æskilegt sé að hafa taðhauga,
hlandforir og aðrar slíkar
flugna- og bakteríuairóðrar-
stiur óvarðar í næsta nágrenni
við íbúðarhverfi og barnaleik
velli.
Krafa Reykvíkinga hlýtur
að vera sú, að rolluhald og
reyndar allt ónauðsynlegt
skepnuhald verði bannað
innan takmarka bæjarlands-
ins, en túnlendur þær sem
enn eru óskertar að opnum
almenningssvæðum, eftir því,
sem skjpulag stendur til, þar
sem þær þúsundir smábarna
og unglinga, sem í dag hafa
sandrykaða umferðargötuna
að leikvelli, geti fundið sér
athvarf í grænu grasi.
,Seída brúðurin'
S/nd fimm sinnum
Mikið selt á sýningar Listahátíðarinnar
„SELDA BRÚÐURIN“ verður