Morgunblaðið - 26.05.1960, Blaðsíða 13

FimmtuÆagur 26. maí 1960
MORCVTSBLAÐ1Ð
13
fiskimjöl hefur mjög fallið í
verði á heimsmarkaðnum. í>ess
vegna hefir útgerð Haraldar
Böðvarssonar & Co. dregið úr
hraðfrystingu en beint vinnsl-
unni meira yfir í saltfiskverkun
og skreiðarverkun. Með þessu
vinnst ekki einasta það að fiski-
mjölsframleiðslan minnkar, held
ur skapast möguleikar fyrir
frystihúsið til hraðfrystingar úr-
gangsins, en þannig er hann nú
í hærra verði á heimsmarkaði,
sem refa og minkafóður, heldur
en í formi fiskimjöls. Þegar
fiskúrgangurinn er notaður í
fiskimjöl má vera í honum sem
svarar 15% af slógi, en sé það
meira verður mjölið of feitt.
Aftur á móti þegar fiskúrgang-
urinn er hraðfrystur sem refa-
og minkafóður, má ekkert slóg
vera í honum, aðeins beinin og
það sem þeim fylgir.
Notkun úrgangs til
manneldis
Talið berst nú að notkun fisk-
úrgangsins til manneldis. Stur- er flutt út í kæliskipi.
firði hafa í félagi unnið að til-
raunum með gerð þessa efnis.
Þeir telja sig nú hafa leyst
vandann. Unnið hefir verið að
tilraununum í 10 ár samfleytt
bæði norður á Siglufirði og eins
hér á Akranesi. Ef vel tekst til
með vinnslu þessa efnis mun
verðmæti framleiðslu þess ár-
lega nema nokkrum milljónum
króna.
Næst tökum við okkur göngu-
ferð um fiskiðjuverið. Komum
við niður í fiskmóttökuna og er
þar unnið að flokkun fisksins og
rögun, eins og sjómennirnir
nefna það.
Skammt frá fiskhaugunum er
heljarmikil hakkavél í gangi óg
við hana vinna nokkrir menn.
Það er einmitt hér, sem refa-
fóðrið er framleitt. Beinin og úr-
gangurinn er hökkuð saman og
síðan er kássan tekin og sett í
pönnur ,sem síðan er rennt inn
í frysti og þar verður kássan
að harðfrosinni hellu, sem síðan
Litið inn í hraðfrystihús
Haraldar Boðvarssonar & Co.
á Akranesi
laugur segir, að í Kanada sé
hveiti oft blandað sem svarar
10—15% af fiskimjöli. Þetta er
gert til þess að bæta eggjahvítu-
efnum í hveitið. Þá eru bæði
svil og gall nýtt í verðmæta
framleiðslu. Má þar nefna, að
fyrir fáum árum var úr gallinu
framleitt gigtarmeðal, sem selt
var háu verði. Þá má ekki
gleyma því, að þorskhrognin eru
notuð til framleiðslu á kavíar í
Svíþjóð.
Öllum er okkur ljóst, hve
kinnfiskur og gellur eru ljúfur
og gómsætur matur. Nú er í at-
hugun, hvort ekki má nýta þetta
hvort tveggja betur en gert hef-
ur verið til þessa, en gífurlegt
magn hefur farið í súginn með
því.
Perlur úr síldarhreistri
Á borðinu fyrir framan Stur-
laug Böðvarsson stendur lítið
glas með silfurlituðum vökva.
Vökvi þessi er unninn úr sild-
ar hreistri og er notaður til
perlugerðar. Þetta efni er mjög
verðmætt og fást 5—600 krónur
fyrir hvert kg. þess. Þeir Stur-
laugur og Aage Schiöth á Siglu-
„Svaka gaman"
Við íshúsið eru 13 eða 14 strák-
ar og vinna að því að ferma bíla
með refafóðri ,en einmitt þenn-
an dag er verið að taka það til
útflutnings. Strákarnir eru að
sjá um fermingu. Þeir hafa feng-
ið frí í skólanum til þess að
vinna sér inn ofurlitla vasa-
peninga og leysa jafnframt af
hendi einkar þarft verk, því
verkamenn voru engir ttiltækir
til þess að vinna að útskipun.
— Já þetta er svaka gamaö,
maður. Helmingi meira gaman en
vera í skólanum. Við erum í 1.
bekk C, segja strákarnir er við
leggjum fyrir þá nokkrar spurn
ingar.
Strákarnir hafa frétt að vinna
eigi fram á kvöldið, því upp-
skipun verði ekki lokið á venju
legum hættutíma.
-— Sturlaugur, fáum við ekki
vinnu líka í kvöld?, kalla þeir
á eftir framkvæmdarstjóranum.
— Ha, er það ekki Sturlaug-
ur?
— Jú, jú, strákar mínir, anzar
Sturlaugur Böðvarsson brosandi.
— Þeir hafa ekki á móti því að
fá eftirvinnu. Annars eru ekki
Tekið á móti saltfiskpökkum niðri í lest.
allir strákarnir í gagnfræðaskól-
anum jafn gírugir í vinnu. Þeir
eru orðnir svo miklir skólamenn,
þegar þeir eru komnir upp í 3.
bekk, að þeir nenna því ekki.
Annars má geta þess að strák-
arnir fá gott kaup. 16 ára fá
þeir fullt kaup kr. 20,67, 15 ára
18,58, 14 ára 16,15 og er það
sama kaup og kvenfólkið hefir,
13 ára 14,19 og 12 ára 11,64. —
Strákar um fermingu eru því
ekki lengi að vinna sér fyrir
bókarskruddu eða bíómiða.
Við höldum áfram út í annað
fiskmóttökuhús þar sem unnið
er að aðgerð og aflinn tekinn
til verkunar í salt og skreið.
Við hittum Sigurð Gíslason yfir-
verkstjóra úti við og Sturlaugur
segir honum að strákarnir séu
ólmir í að fá eftirvinnu. Sigurð-
ur segir að stærðin á skreiðar-
fiskinum sé um 70 cm. frá haus,
sem sagt stærri en málfiskur var
að gömlu máli, en hann var 18
tommur eða um 45 cm.
In case of any complaint ..
Eftir hádegið fer ég með leið-
sögn verkstjórar.s í frystihúsinu,
Rafns Péturssonar, um fiskflök-
unarsalina, því nú fýsir mig að
kynnast fráganginum á hinum
margumrædda freðfiski okkar.
Við komum fyrst inn í sal þar
sem stúlkur vinna í röðum við að
hreinsa og pakka flökin. Tryggvi
Björnsson hefir eftirlit með því
starfi. Hann skoðar nákvæmlega
um 3% af framleiðslunni, gerir
„stikkprufur“, sem kallað er.
Skýrsla er svo gerð um þessa
skoðun og athugasemdir bornar
fram við þær stúlkur, sem ekki
hafa vandað verkið nógu vel.
Það er sem sé númer á hverju
vinnuborði, sem sett er í pakk-
ana og því hægt að rekja óvönd-
uð vinnubrögð beint til þess,
sem verkið hefir unnið. Skýrsl-
an sýnir hvað skoðað er. Það
Skólastrákar i vinnu: — Helmingi meira gaman að vinna en vera i skólanum.
er lykt, los í fiski, litur, snyrt-
ing, utanaðkomandi óhreinindi,
bein, ormar, stærð flaka, röng
pökkun. Ég tók eitt dæmi upp
úr skýrslunni, sem sýndi að x
4 pökkum, sem teknir höfðu ver-
ið til skoðunar var eitt bein og
tveir ormar. Ég skoða einn miða
sem látinn er í pakkana. A hon-
um stendur: I case of any
complaint please quote these
serial letters and number: S. H.
Plant 12 og neðst í horninu
stendur talan 9. Þetta er því
kvörtunarmiði fyrir kaupand-
ann. Frystihúsnúmerið er 12 og
borðið þar sem pökkunin hefir
farið fram er nr. 9.
Fyrirkomulag þetta var tekið
upp fyrir einu ári. Það skapar
vissulega aukna vinnu, en jafn-
framt aðhald fyrir frystihúsið
og gefur einkar fróðlegar upp-
lýsingar. Það er mismunandi
hve miklir gallar mega finnast
í pakkningunni og fer það eftir
því hvernig hún er.
Skeramd flök
Ég bið um að fá að sjá greini-
lega gölluð flök, sem sýna t .d.
að fiskurinn hafi verið dauður í
netunum, eða ekki blóðgaður
nógu snemma eftir að hann kom
í bátinn. Það er sent niður í
fiskmóttökuna og sóttir þangað
tveir fiskar í úrkastið og þeir
flakaðir. Annar sýnir greinilega
að fiskurinn hefir verið dauður
í netinu. Það er komið los í flak-
ið við magann og það er rautt
á litinn og sézt það vel við gegn-
umlýsingu. Hitt flakið er stinn-
ara, ekkert los í því, og sýnir
aðeins að fiskurinn hefir verið
blóðgaður of seint eftir að hann
kom upp í bátinn. Að sjálfsögðu
getur líka verið að fiskurinn
hafi verið nýdauður er hann var
dreginn. Loks fæ ég svo að skoða
gallalaust flak og er þar mikill
munur á. Við að sjó þetta hlýtur
öllum að vera ljós hve gífurleg-
ur munur getur verið á því
hvernig fiskurinn er með farinn
í bátunum og hvaða veiðiaðferð
er notuð við öflun hans.
Rafn sýnir mér nú hvernig
unnið er að því að flokka fisk-
inn, sem fara á til frystingar.
í hrúgunni, sem kastað hefir
verið úr, sjáum við margan fisk-
inn kraminn, uggar eru rauðir,
ennfremur kinnar og rauður lit-
ur sést hér og hvar undir roði.
Þessi fiskur er allur ónothæfur
til flökunar. Hann er því tek-
inn til annarar verkunar, mis-
munandi eftir því í hve góðu
standi hann er. Allur fiskur, sem
tvísýnn þykir er tekin frá, því
reynist hann ónothæfur, eftir að
búið er að flaka hann, er ekk-
ert hægt að gera við hann ann-
að en hakka hann í refafóður.
Framh. á bls. 17.
Strákarnir í 3. bekk of
menntaðir til að vinna
F Y R I R gest og gangandi
vekur það nokkra furðu, þeg-
ar komið er inn í anddyri
hraðfrystihúss Haraldar
Böðvarssonar & Co. á Akra-
nesi ,að sjá málverk á veggj-
unum. Það mun sennilega
einsdæmi að anddyri hrað-
frystihúss sé prýtt á þennan
hátt. Eftir að hafa glápt á
Veturliða og rýnt í nokkra
fransmenn, skálmum við upp
á loft og hittum fyrir Stur-
laug Böðvarsson á skrifstofu
Fiskpakkarnir tilbunir til
frystingar.
sinni. Erindið er að skoða
fisk og spjalla um fisk. Efst
í huganum eru þær miklu
umræður, sem að undan-
förnu hafa farið fram um
bátafiskinn og þá fyrst og
fremst netafisk.
Þegar ég kom til Akraness ló
flutningaskip þar við bryggju og
var að lesta refa- og minka-
fóður, sem sent er út hraðfryst
frá fyrirtæki Haraldar Böðvars-
sonar & Co. Ég byrja því á því
að spyrja Sturlaug ofurlítið um
þessa framleiðslu fyrirtækisins.
Nýting úrgangsins
— Það fer að sjálfsögðu nokk-
uð eftir verkunaraðferðum á
hverjum tíma, hve mikill úr-
gangur er úr fiskinum, segir
Sturlaugur. Einnig er mismun-
andi slóg í honum eftir þvi
hvort hann er í loðnu eða ekki.
Getur þetta breytzt frá 12% upp
í 20% af heildarmagni fisksins.
Það er algengt að á loðnutím-
anum, þ. e. a. s. þegar fiskurinn
liggur í smásíld, er slóg mun
meira en venjulega og þarf því
að henda miklu af því, sem nýt-
ist ekki. Þegar fiskur er verk-
aður í salt, er úrgangurinn, bein
og slóg, 25—30%, en þegar fisk-
urinn er hraðfrystur er úrgang-
urinn allt upp í 70—75%. Gefur
því auga leið, að þegar nýta skal
úrganginn, sem er svona stór
hluti af fiskmagninu, verður að
hugleiða, hvaða möguleikar eru
á sölu hans. Yfirleitt er úrgang-
urinn unninn í fiskimjöl og þeg-
ar fiskurinn er tekinn til flök-
unar, verða % þess aflamagns,
sem á land berst, unnið sem
fiskimjöl. Nú er svo komið, að