Morgunblaðið - 02.06.1960, Blaðsíða 8

8
MORCVNBLAÐIÐ
Fimmfudagur 2. júní 1960
Abyrg tílraun fil að skapa þjóðarbú-
skapnum heilbrigðan grundvöll
{ Harðhentur haftabúskapur fram-
s
i undan ef mistekst
Rœða Birgis Kjaran við eldhúsdags-
umrœðurnar
HERRA forseti!
Ég mun á þeim mínútum sem
ég hefí hér til umráða freista að
draga í örfáum meginlínum upp
þá mynd þjóðmálanna, sem nú er
harðast um deilt.
Arfur misvægis og vanskila-
víxill.
Þau efnahagslegu vandamál,
sem núverandi ríkisstjórn tók við
og hefur reynt að finna lausn á
á þessu þingi eiga rætur sínar að
rekja í tvær áttir. Sumpart eru
þau arfur 15 ára misvægis í þjóð-
arbúskapnum og að hluta eru þau
vanskila-víxill frá tímum vinstri
stjórnarinnar. Jafnvægisskortur-
inn hefur að vísu verið á misháu
stigi þennan hálfan annan áratug.
En sömu sjúkdómseinkennin hafa
alltaf verið fyrir hedi. Þau hafa
lýst sér í, að við höfum í stað
stöðugs verðlags búið við stöðuga
verðbólgu.
Þessu hefur verið samfara var-
anlegur greiðsluhalli við útlönd,
meiru hefur verið eytt en aflað
var og þjóðarskútunni fleytt á-
fram með sífelldum erlendum lán
tökum, sem á síðustu árum voru
í æ ríkari mæli bein eyðslulán.
Vanskila-víxill vinstri-stjórnar
innar reyndist við nánari athug-
xm heill vanskilareikningur. Á
þeim reikningi mátti sjá, að á
fimm misserum jukust skatta-
birgðar borgaranna um 1200
milljónir króna, greiðsluhallinn
við útlönd var orðinn 200 millj.
krónur á ári, og á einu ári hækk
aði vísitalan um 34 stig. Með jóla
gjöfinni 1956 og bjargráðunum
1958 var framkvæmd dulbúin
gengisfelling, og gengi krónunn-
ar fellt um 30% og á seinni hluta
ársins 1958 var svo kömið að yfir-
vofði hrein og bein óðaverðbólga,
sem geystist áfram. Vinstri stjóm
in velti byrðunum yfir á framtíð-
ina. Við gjöldum í dag fálms
hennar og ráðleysis.
Hermann og Hannibal sáu
hvað að fór.
Svo óhugnarlegur var vanskila
víxill vinstri-stjórnarinnar orð-
inn, að forseti Alþýðusambands-
ins vildi ekki lengur vera ábekk-
ingur og komst við það tækifæri
svo að orði í „Vinnu“-greininni
Til sölu
mjög ódýrt
Karlmannsfrakkar, karlmanns
föt, kjólar, pils, kvenskór,
barnaskór, dragtir o. fl. Uppl.
í síma 34775, í dag og á morg-
un. —
Gfs/i Einarsson
héraðsdómslögmaður.
Málfiutningsstofa.
Laugavegi 20B. — Simi 19fi31.
ÖRN CLAUSEN
héraðsdómslögmaður
Málf'utningsskrifstofa.
BankastræU 12. — Simi 18499.
frægu: „Nú er flestum orðið ljóst,
að þetta er leiðin til glötunar.
Þessa braut má ekki renna á
enda. Hún liggur fram af hengi-
flugi“. Það var sem sé engin ann-
ar en Hannibal Valdimarsson, er
gaf stefnu vinstri stjórnarinnar,
styrkja-, uppbóta- og haftakerf-
inu með verðbólguvængina nafn
ið, leiðin til glötunar. Það nafn
mun seint gleymast. — Hermann
Jónasson sá hvað fara gerði.
Hann hefur í Tímanum 11. jan.
1959 lýst því, hvað fyrir honum
vakti, þegar hann stikaði út af
fundi Alþýðusambandsins og
snaraði sér úr stjórnarsessinu.
Þar segir: „Ég sakna samstarfs
vintri-flokkanna, en tel þó langt
um betur farið, að því væri slitið
á þessu stigi, þegar með réttu er
hægt að benda á góðan viðskiln-
að, en að setið væri áfram og end
að með strandi að ári liðnu“. —
Hermann Jónasson sá nefnílega
fram á strand. Þess vegna hljópst
hann frá hinu „helsjúka" atvmnu
lífi, sem hann svo nefridi og
kváddi með sínum fleygu orðum:
„Ný verðbólguskriða er skollin
yfir“.
Hannibal hélt að þjóðarbúskap
urinn væri að steypast íyrir
björg, Hermann að verið væri að
sigla honum í strand. Það var
sem sagt öllum Ijóst, að í hreint
óefni var komið í efnahagsmálum
þjóðarinnar og að hafta- og
styrkjakerfið hafði sungið sitt
síðasta. —
Úrræðalaus stjórnarandstaða.
Það varð verkefni minmhluta-
stjórnar Alþýðuflokksins með
stuðningi Sjálfstæðismanna, að
stýra hjá boðanum og stöðva óða
verðbólguna. Það tókst, en var
gert með bráðabirgðaúrræðum,
sem ekki var ætlað að leysa vand
ann varanlega. Það flókna vanda
mál beið stjórnar Ólafs Thors. —
Uppbótakerfinu varð ekki leng-
ur við haldið, því að það hlaut
að kalla yfir þjóðina gífurlega
kjaraskerðingu og að lokum at-
vinnuleysi. En hver voru þá úr-
ræði stjórnmálaflokkanna? Þar
er skemmst frá að segja, að
stjórnarandstaðan hafði í raun og
veru engin úrræði fram að færa.
Sósíalistarnir flögguðu að vísu
með einhverjum áætlunarbúskap.
En þar var jafnvel allur ferskur
blær sannfæringar horfinn úr
rödd Einars Olgeirssonar. Enda
er allt þetta kvak um áætlunar-
búskap, tómar tillærðar kenni-
setningar, sem aldrei geta skotið
rótum í gegnum malbikið og eru
því dæmdar til að visna og deyja.
Áætlunarbúskapurinn gerir ekki
annað en skipuleggja fátæktina
og leiðir áður en varir til stjórn-
arfarslegs einræðis.
Framsóknarmenn stóðu uppi
algerlega stefnulausir í málinu.
Tíminn sagði líka: „að það skipti
ekki höfuðmáli hvaða leiðir væru
farnar í efnahagsmálunum".
Stjórnarflokkarnir gengu hins-
vegar til kosninga með ákveðnar
stefnuskrár í efnahagsmálum.
Þeir hafa staðið við sín kosninga
loforð og markað stefnuna í vet-
ur á Alþingi með þeirri löggjöf,
sem hér hefur verið samþykkt.
Þessi stefna mótast ekki af neinni
óskhyggju, en hún er raunsæ,
bjartsýn og miðast við langan
tíma. Kjarni hennar er að vinna
að því, að velmegun manna verði
almenn í þessu landi og reist á
Birgir I. jaran
varanlegri grundvelli en verið
hefur.
Nýju efnahagslögin.
Þau lög, sem hafa að geyma
efnahagsmálastefnu núverandi
ríkisstjórnar, eru:
Lög um efnahagsmál.
Lög um skipan innflutnings-
og gjaldeyrismála.
Lög um almannatryggingar.
Fern lög um skattamál.
Þessi löggjöf í heild myndar
efnahagsmálastefnu ríkisstjórnar
innar, heilsteypta stefnu og þá
einu, og aleinu leið, sem ríkis-
stjórnin, að grandskoðuðu máii
taldi færa.
Höfuðþættir efnahagsmálalag-
anna sjálfra voru þessir:
1. Gengi krónunnar var fellt.
2. Vísitölukerfið var afnumið.
3. Vextir hækkaðir og ný stefna
tekin upp í útlánum bank-
anna.
4. Stefnt skyldi að því að mynda
gjaldeyrisvarasjóðs.
5. Fjárfestingarhöft voru afnum
in.
6. Lagðar voru niður eftirtaldar
nefndir og stofnanir:
Innflutningsskrifstofan, út-
flutningsnefnd og jeppanefnd.
Einn á móti.
Stjórnarandstaðan veittist að
stjórninni fyrir hina nýju geng-
isskráningu, þegar hún var tekin
upp. í dag veit ég ekki um nema
einn mann á fslandi, sem ekki
myndi a.m.k. í hjarta sínu viður-
kenna að ný skráning krónunn-
ar hefði verið nauðsynleg, þótt
menn hins vegar kunni að greina
á um hversu mikil gengisfelling-
in hefði átt að vera. Þessi eini
maður er Einar Olgeirsson, en
hann hefur hvað eftir annað sagt
hér á Alþingi: „Það er engin á-
stæða til þess að skrá rétt gengi“.
Aðrir sósíalistar eru á annarri
skoðun um þetta, t.d. hefur Har-
aldur Jóhannsson, hagfræðingur
ítrekað lýst yfir, að krónan hafi
verið ofmetin, en sá ágæti sósíal-
isti hefur líka sagt þessi raun-
sæju orð um flokksbræður sína:
„En á sama hátt og strúturinn
getur ekki forðast hætturnar með
því að stinga höfðinu í sandinn,
geta vinstri menn ekki unnið bug
á efnahagslegum erfiðleikum
með því að virða þá að vettugi“.
— Nei gengisskráningin nýja var
ill nauðsyn, því að gengi krón-
unnar var löngu fallið, féll m.a.
hvað mest í tíð vinstri stjórnar-
innar. Alþingi gerði ekkert ann-
að en viðurkenna þessa gengis-
fellingu með því að lögbjóða hina
nýju skráningu.
Svikamylla verðbólgunnar.
Þá er það afnám vísitölukerfis-
ins. Þetta kerfi átti að tryggja
tvennt: Afkomu launþeganna og
vinnufrið í landinu. Hvorttveggja
mistókst. Vinnudeilur voru sízt
færri en áður og varðandi af-
komu launþeganna reyndist vísi-
tölukerfið einmitt snar þáttur í
svikamillu verðbólgunnar, sem
þyngstum búsifjum hefur valdið
verkamönnum á liðnum árum.
Enda man ég ekki betur en að
forseti Alþýðusambandsins hafi
hér við einar eldhúsdagsumræður
varið drjúgum tíma í að sýna
fram á óhagræði þessa kerfis og
haldið því fram, að það væru
fyrst og fremst hálaunamennirn-
ir, sem högnuðust á vísitölukerf-
inu. Þá geri ég og ráð fyrir, að
sumir útvarpshlustendur, séu
þess enn minnugir, er Hermann
Jónasson 2. marz 1958 í eldhús-
dagsumræðum, upplýsti, að
stjórn hans hefði látið „taka vísi-
töluskrúfuna úr sambandi til
hausts“, eins og hann orðaði það
og taldi þessa vísitöluskrúfu
beint orsök allra erfiðleika. Það
situr því illa á þessum mönnum
og flokksbræðrum þeirra, að
fjargviðrast yfir þvi að vísitölu-
kerfið hefur nú verið afnumið
með lögum.
Vaxtahækkunin.
Varðandi hina nýju banka- og
vaxtapólitík vil ég segja þetta:
Hvorki mun tilætlunin að vaxta-
hækkunin né útlánatakmörkun
verði varanlegt fyrirkomulag,
heldur fyrst og fremst stundar-
aðgerðir til þess að tryggja að
gengisbreytingin verið ekki eyði-
lögð af nýrri verðbólgu. í öðrum
löndum er það alsiða að grípa til
slíkra ráðstafana, sem þessara
undir svipuðum kringumstæðum
og gagnrýni stjórnarandstöðunn-
ar a.m.k. Framsóknarmarina á
henni næsta kátbrosleg, einkum
þegar maður hefur skjallegar yf-
irlýsingar Eysteins Jónssonar um
þetta efni í álitsgerð hans itm
gjaldeyrismál frá 1941, en þar
segir Eysteinn: „Bankarnir geta
með útlánastarfsemi sinni og
vaxtastefnu haft veruleg áhrif á
verðlag og kostnaðarlag í land-
inu og þar með utanríkisverzlun-
ina og gjaldeyrisáStandið.“-----
Og þar ráðleggur Eysteinn Jóns-
son „að bankarnir séu varkárir í
útlánastarfsemi sinni, og verði
útlánin á venjulegum tímum ekki
aukin nema því sem talið er
svara raunverulegum sparnaði
landsmanna".
Afnám hafta.
Afnám fjárfestingarhaftanna
og andlát hinna þriggja nefnda,
geri ég ráð fyrir að sé engum
hryggðarefni nema sósíalistun-
um, því að eins og mönnum er
kunnugt hefur Einar Olgeirsson
mjög haldið því til streitu hér á
Alþingi, að það sé hreint óbæri-
leg tilhugsun að Innflutnings-
nefnd verði lögð niður, „þjóðfélag
ið verði með harðri hendi að
stjórna fjárfestingunni," svo að
höfð séu hans eigin orð og „að
gallinn hafi bara verið, að höftin
voru ekki nógu alger“, t. d. var
honum mikil eftirsjá í að hætt
var að skammta brauð, sykur og
fleiri nauðsynjar. Þetta er skoð-
un sósíalistanna á þeim málum,
en ég held að þeir séu líka alveg
einir um hana og ekki trúi ég að
sá haftaboðskapur finni hljóm-
grunn hjá alþýðu manna.
Innflutningsmál.
Lögin um skipan innflutnings-
og gjaldeyrismála eru hluti efna
hagsmálalöggjafar ríkisstjórnar-
innar og jafnframt stórmerkur
áfangi í verzlunarsögu lands-
manna, því að með þeim getur
verið lokið 30 ára haftatímabili
í verzlun landsins. Sósíalistar
hafa þau eins og aðrar efnahags
aðgerðir stjórnarinnar mjög á
hornum sér. Mænandi með bæði
augun í há-austur hefur Einar
Olgeirsson sagt: „Fríverzlunin er
hættulegasta málið, sem ríkis-
stjórnin hefur flutt.“ Og svo
bætti hann við: „Frjáls verzlun
er verri en herinn“. Þá vita menn
það. Sannleikurinn í málinu er
hins vegar sá, að ef vel tekst til
getur verzlunarfrelsið orðið öll-
um almenningi í landinu mikil
kjarabót. Frjáls verzlun er nefni
lega fyrst og fremst hagsm.una-
mál launþeganna í landinu, sem
byggja afkomu sína á að fá sem
bezta vöru við sem lægstu verði.
Fríverzlunin er því í raun og
veru alþýðutryggingar út á við.
Um skattamálin skal ég ekki
hafa mörg orð, því að endurskoð-
un þeirra er í miðjum klíðum. Þó
hefur með þeim frumvörpum, er
samþykkt hafa verið um þetta
efni á yfirstandandi þingi margt
gott áunnist, tekjuskattur verið
afnuminn á þurftarlaunum og
almennt lækkaður, útsvörum ver
ið komið í fastara horf og gerð
frádráttarhæf og fleira mætti
nefna.
Að lokum er það svo hin merka
löggjöf um almannatryggingar,
sem samþykkt var á þessu þingi
og verulegar kjarabætur færir
styrkhöfunum, er hún ljós vott-
um vilja ríkisstjórnarinnar til
þess að vefa nýja félagshyggju
inn í uppistöður frjálslynds efna-
hagskerfis.
Batnandi gjaldeyrisstaða.
Góðir íslendingar, við stöndum
nú á tímamótum mikilla örðug-
leika og mikilla möguleika. Nú-
verandi ríkisstjórn hefur gert þá
alvarlegustu og ábyrgustu til-
raun, sem fram til þessa hefur
verið gerð hér á landi til þess að
koma búskap þjóðarinnar á heil-
brigðan, traustan grundvöll.
Stjórn og þing hafa verið at-
hafnasöm, en nokkurn tíma þarf
til þess að tilætlaðra áhrifa efna-
hagsaðgerðanna gæti í atvinnu-
lífinu. Og þó vottar þegar fyrir
fyrsta árangri, því að gjaldeyris-
aðstaðan gagnvart útlöndum hef-
ur á tveimur mánuðum, frá
febrúarlokum til aprílloka batn-
að um 202 milljónir króna. Sama
er að segja um sparifjármyndun-
ina. Sparifé bankanna jókst í
aprílmánuði einum um 43,6 millj.
og veltiinnlán viðskiptabankanna
jukust um 33,0 milljónir. Auk
þessa munu innistæður hjá spari
sjóðum hafa aukizt verulega á
sama tíma.
Mikið í húfi.
Viss öfl í þjóðfélaginu vilja
ekki að þessi tilraun takist og
tala um að kollvarpa þessu efna-
hagskerfi á næstu mánuðum. Áð-
ur en menn ljá slíku tali eyru
ættu þeir f-yrst að hugleiða eftir-
farandi staðreyndir:
f fyrsta lagi: Vissulega hefur
kjaraskerðing fylgt efnahagsað-
gerðunum, en það er gert ráð
fyrir að sú kjaraskerðing verði
aðeins tímabundin. Ef hins vegar
ekkert hefði verið að gert hefði
óhjákvæmilega komið til kjara-
skerðingar og hennar miklu
meiri, þar sem henni hefði fylgt
atvinnuleysi og sú kjaraskerðing
hefði ekki verið tímabundin held
ur varanleg skerðing á lífskjör-
um landsmanna.
f öðru lagi: ef núverandi til-
raun mistekst, verður aftur horf-
ið að ennþá harðhentari haftabú-
skap en áður hefur þekkst hér á
landi og sem mun hafa í för með
sér:
Ný fjárfestingarhöft,
Ný Innflutningshöft.
Áframhaldandi verðbólgu
Vaxandi gjaldeyrisskort
Atvinnuleysi
Skömmtun
Biðraðir og
Svartan markað.
Ef menn vilja ekki kjósa þessi
ósköp yfir sig og sína ættu þeir að
sýna efnahagsaðgerðum stjórnsur-
innar góðvilja og hafa nokkra þol
inmæði til þess að bíða þess að
sjá hverju þessar aðgerðir fá á-
orkað til hagsbóta fyrir þjóðina
alla.
Góðir íslendingar, gefið stjóm
landsins heiðarlegt tækifæri og
dæmið hana síðan af verkum
hennar. Það eru drengileg vinnu-
brögð og íslendingum samboðin.
/