Morgunblaðið - 15.11.1960, Blaðsíða 6

6
MORGWnTJnifí
Þriðjudagur 15. nóv. 1960
Vextir geta bráðlega lœkkað ef
jafnvœgi helzt í efnahagsmálum
Jónas Haralz svarar
fyrirspurnum um efna-
hagsmáSin á fundi L.Í.Ú.
Á FUNDI Landssambands
ísl. útvegsmanna, sem hélt
áfram í gær, svaraði Jónas
Haralz, ráðuneytisstjóri, fjöl-
mörgum fyrirspurnum fund-
armanna varðandi efnahags-
málin, einkum að því er
snertir sjávarútveg og við-
skipti. Svaraði ráðuneytis-
stjórinn þessum fyrirspurn-
um í ræðuformi og kom þar
margt athyglisvert fram, sem
snertir ekki aðeins hagsmuni
útvegsins, heldur og aðra
þætti efnahagsmálanna. T. d.
kvað ráðuneytisstjórinn þess
trúlega skammt að bíða að
almennir útlánsvextir bank-
anna lækkuðu. Það væri þó
komið undir því, að verðlag
og kaupgjald í landinu héld-
ist stöðugt.
Jónas Haralz flutti rúmlega
klukkustundar ræðu út frá þeim
fyrirspurnum, sem fyrir hann
voni lagðar, og verður hér á
eftir stiklað á stóru í ræðu hans:
Fyrsta spurningin, sem Jónas
Haralz svaraði, fjallaði um
skuldaaukninguna erlendis. —
Hvort hún vegna efnahagsráð-
stafananna myndi hafa aukizt
stórkostlega. Ráðuneytisstjórinn
taldi, að meðal almennings gætti
mikils misskilnings í þessu máli.
Hjá Alþjóðagjaideyrissjóðnum
og Evrópusjóðnum hefðu verið
teknar alls um 20 millj. dollara
yfirdráttarlán og af þeim hefðu
verið notaðir um 12 milljón doll
arar. Hann kvað þetta fé hafa
farið til greiðslu á lausaskuld-
um bankanna erlendis, en ekki
einn einasti eyrir til greiðslu á
innflutningi vara á þessu ári.
Lán sem þessi eru veitt lönd-
um, þar sem ástandið er líkt
því sem hér er nú, til að kom-
ast yfir tímabundna erfiðleika,
og eru þau til þriggja til fimm
ára. Ef við hefðum ekki fengið
þessi lán, myndi hér vera skort-
ur á gjaldeyri, jafnvel til nauð-
synlegustu hluta, og hafa þau
því haft mikla þýðingu til að
tryggja rekstur atvinnulífsins.
Næst ræddi ræðumaður um
aukinn útgerðarkostnað, einkum
með tilliti til þeirra vandamála,
sem nýju togararnir eiga við að
etja. Hann kvað hér um að
ræða alveg sérstakt vandamál.
Þessum stóru togurum hefði
verið ætlað að stunda veiðar á
fjarlægum miðum og vinna afl-
ann hér á landi. Nú hafa þessar
veiðar brugðizt og er því ekki
að undra, þótt rekstur togar-
anna gangi erfiðlega. Skiptir í
því sambandi ekki máli, hvort
gengið hefði verið ákveðið lit-
ið eitt hærra eða lægra en gert
var. Hliðstæð dæmi þessu eru
stöðugt að gerast í öðrum lönd-
um, en fyrir okkur eru svona
áföll eðlilega miklu þyngri,
sagði ráðuneytisstjórinn.
Næst ræddi ræðumaður um
spurningu, er varðaði frjálsan
innflutning á vörum frá löndum
Vestur-Evrópu, með tilliti til
þeirra hafta og tolla, sem eru
á útflutningi íslendinga til þess-
ara landa. Ráðuneytisstjórinn
kvað yfirleitt ekki um að ræða
innflutningshöft á öðrum fiski
en ísvörðum og kvað tolla yfir-
leitt ekki háa. Við takmörkuð-
um hins vegar sjálfir einnig
landanir erlendrá fiskiskipa hér
á landi. Hann ræddi í þessu
sambandi um styrki, sem út-
gerðarmenn erlendis fengju frá
ríkisstjómum sínum. Kvað hann
þá aðeins ná til veiða, sem
stundaðar væru á heimamiðum
viðkomandi landa, vegna þess
að þau mið væru uppurin. Þessi
styrkjastefna stafaði af því, að
sjávarútvegurinn í þessum lönd
um væri ekki samkeppnisfær
við aðrar greinar um fjármagn
og vinnuafl, en af pólitískum og
félagslegum ástæðum væri ekki
talið fært að láta hann verða
undir í samkeppninni. Ræðu-
maður kvaðst telja markaðshorf
ur í Vestur-Evrópu góðar, og
sennilegt að íslendingar gætu
lagað sig að þeim aðstæðum,
sem nýju markaðsbandalögin
sköpuðu, með samkomulagi við
þau eða gegnum alþjóða tolla-
bandalagið.
í beinu framhaldi af þessu
fjallaði ræðumaður um ínn-
flutninginn frá jafnkeypislöndun
um .einkurn Austur-Evrópulönd-
unum. Sagði hann, að þegar frí-
listinn var saminn, hefði verið
stefnt að því að halda þeim
vörum á leyfum, sem hagstæð-
ast hefði reynzt að fá frá jafn-
keypislöndunum, þannig að sá
innflutningur gæti haldið áfram
frá þeim. Þrátt fyrir þetta hefðu
verið settar á frílistann nokkr-
ar vörutegundir, sem áður voru
fluttar inn frá jafnkeypislönd-
unum, en þetta hefðu fyrst og
fremst verið vörur, sem reynzt
hefðu illa hér. Hins vegar hefði
einnig gætt mikilla og vaxandi
örðugleika á afgreiðsiu bygging-
arefnis frá þessum löndum, emk
um Póllandi og Tékkóslóvakíu.
Þessar þjóðir væru síður af-
lögufærar en áður, vegna auk-
inna bygginga heima fyrir og
jafnvel tregðu til að selja vör-
ur í vöruskiptum, sem þær gætu
selt fyrir harðari gjaldeyri. —
Minnkaður innflutningur frá
þessum löndum hefði að sjálf-
sögðu leitt af sér nokkra minnk-
un á kaupum þeirra hér, en
þetta hefði ekki leitt til erfið-
leika fyrir útflutningsatvinnu-
vegina, enda væri útflutningur
Jónas Haralz
til Vestur-Evrópu og Bandaríkj-
anna nú vaxandi.
Skipt er við Rússa á heims-
markaðsverði en sama gildir ekki
um hin löndin þar eystra. Þau
hafa oft greitt hærra verð fyrir
útflutninginn, en jafnframt tekið
hærra verð fyrir sínar Vörur.
Við megum ekki ímynda okkur
að við séum svo slyngir kaup-
sýslumenn, að við högnumst á
slíkum viðskiptum. Stefna ber að
því, að ávallt sé miðað við heims
markaðsverð, bæði á útflutningi
og innflutningi.
Þá minntist ræðumaður á
verndartolla og tollamál og taldi,
að í þeim efnum þyrfti að verða
alger stefnubreyting frá því sem
verið hefur. Gat hann þess, að
hafin væri endurskoðun toll-
skrárinnar í heild. Væri það mik
ið verk og seinunnið. Aftur á
móti er nú til athugunar lækkun
tolla á nokkrum vöruflokkum, er
hæsta tolla bera.
Um verðfallið á mjöli og
lýsi, kvaðst ræðumaður hafa
það að segja, að enginn hefði
séð fyrir að verðfallið yrði
eins mikið og raun ber vitni.
Undir áramótin síðustu, er
efnahagsráðstafanirnar voru í
undirbúningi, hcfðu útfiytj-
endur ekki viljað selja á 17
shillinga verði, en síðan hefði
verðið fallið ofan í 11 shill-
inga, protein — einingin i
tonnl.
Vaxtamálin.
Næst ræddi Jónas Haralz
vaxtamálin ítarlega. Kvað
ræðumaður það vera stað-
reynd að undanfarin 15 ár
hefðu verðhækkanir orðið um
10% á ári að meðaitali. Á
sama tíma hefðu þeir, sem
áttu sparifé í bönkum lands-
ins, fengið 4—5% í vexti, eða
með öðrum orðum beinlínis
tapað 5% á ári. Öll þjónusta
lánastofnana við útgerðar-
menn byggðist á því, að þær
geti fengið fé frá sparifjáreig
endum, sem því aðeins fæst,
að fyrir það sé greidd rífleg
þóknun. Að öðrum kosti eru
menn ekki, þegar til Iengdar
lætur, fúsir til að spara eða
afhenda sparifé sitt bönkun-
um. Af þessum sökum er það
beinlinis hagsmunamál fyrir-
útgerðina og aðrar atvinnu-
greinar, sem á f jármagni
þurfa að halda, að vextir séu
ríflegir. — Hann kvað mikið
atriði að skapa trú á verð-
gildi peninganna. Ræðumaður
kvað það ljóst, að núverandl
vextir væru of háir til að
standa til langframa, enda
hefði það aldrei verið ætlunin.
Ætlunin væri að sjálfsögðu að
lækka vextina undir eins og
efnahagsástandið gerði það
mögulegt. Þetta yrði að sjálf-
sögðu því aðeins mögulegt, að
jafnvægi héldist í verðlagi og
kaupgjaldi, því að ef verð-
bólga gýs upp á ný, þarf að
nota vextina sem vopn til að
halda henni í skefjum.
Og Jónas Haralz hélt áfram:
Till. eru uppi um það, að lækka
vexti á lánum út á útflutnings-
afurðir. Taldi rseðumaður að erf-
itt mundi að takmarka slíka sér-
vexti á útflutningsafurðimar ein
ar. í kjölfar þeirra vaxta myndu
sigla sams konar vextir til land
búnaðar, iðnaðar og annarra at-
vinnugreina. Þetta sýnir þróun
s.L 15 ára Ijóslega. Miklu eðli-
legra er, að útgerðin njóti góðs af
lægri vöxtum á þeim lánum, sem
breytanleg verða í fjárfestingar-
lán til lengri tíma.
Undir lok hinnar ítarlegu ræðu
sinnar ræddi Jónas Haralz —•
einnig vegna fyrirspurnar — um
lántökur einstaklinga erlendis.
Hann kvað menn líta á þessi mál
óraunhæfum augum. Erlend lán
væru ekki auðfengin og þau bæri
ekki að taka að því er sjávarút-
veginn snertir, nema til skipa-
smíða eða vélakaupa.
Að lokum svaraði ráðuneytis-
stjórinn fyrirspurnum um það
hvort æskilegt væri að draga úr
sjávarútveginum og auka í stað
þess aðrar atvinnugreinar, eða
taka upp nýjar. Kvaðst ræðumað
ur telja, að á því sviði þyrfti að
horfa langt fram í tímann, svo
að hægt væri að mæta ört vax-
andi fólksfjölgun. Þó menn gerðu
sér vonir um stóriðju, sem byggð
ist á vatns- eða gufuorku, eða
vöxt annarra iðngreina, þá
myndi sjávarútvegurinn væntan-
lega verða forystuatvinnugrein
íslendinga a. m. k. næstu einnt
til tvo áratugina, enda væri það
æskilegt að svo yrði.
* Slysahætta
+ á gangstétt
Sumir eiga það til að ganga
annars hugar um götur höfuð
borgarinnar. Stundum mætir
maður mönnum, sem eru úti
á þekju og sjá engan, sem
þeir mæta, aðrir ganga um
með blað í hönd og lesa það
á leiðinni. Þetta er mesti ó-
siður og getur einnig verið
stórhættulegt, því gangstéttir
borgarinnar eru þannig sum-
ar hverjar, að beina verður
athyglinni að þeim óskiptri,
ef ekki eiga að hljótast stór-
siys af.
Velvakandi fékk þetta á-
þreifanlega staðfest er haun
gfekk annars hugar fyrir utan
bifreiðastöðina Hreyfil við
Kallkofnsveg um daginn og
gekk beint á hálfs metra háa
steinsúlu, sem trónar þar upp
úr hellunum. Það á ekki af
okkur að ganga kollegunum,
hugsaði Velvakandi um leið
og hann strauk helauman
mjóalegginn, sem þó reyndist
óbrotinn, því þetta var svo
skömmu síðar en Hannes á
horninu féll í Bankastræti,
sem alþjóð er kunnugt. Þessi
slys okkar kolleganna stafa
sennilega af því að okkur
hættir meira til þess en óðr-
um mönnum að hugsa á gót-
um úti, þar sem við berum
velferð þess fólks, sem á göt-
unni gengur svo mjög fyrir
brjósti. En nú höfum við feng
ið aðvörun og nú vildi ég
beina því til annarra,^ að sjá
fótum sínum forráð á gang-
stéttum bæjarins. Að lokum
vilji ég leggja til, að stein-
súlan utan dyranna hjá
Hreyfli verði fjarlægð hið
bráðasta.
* Eiga bara einn hníf
Kona skrifar: — Velvak-
andi! Ég var stödd inni í bak-
aríi um daginn og mig langar
til að koma á framfæri því
sem ég þar varð áhorfandi að.
Rétt á undan mér í röðinni
var ung kona, kurteis og stilli
leg. Hún bað m. a. um hálft
franskbrauð. Afgreiðslustúlx.
an tók fram franskbrauð og
lagði á skurðarbrettið, seiid-
ist því næst í hníf, sem terta
hafði verið skorin með og var
útataður í rjóma, og helming-
aði franskbrauðið með hon-
um. Bjó hún sig þvínæst til
að pakka inn öðrum írarisk-
brauðshelmingnum með álit-
legum rjóma- og tertuflykkj-
um. — Konan talaði nú
til afgreiðslustúlkunnar og
spurði hana hvort hún ætlaði
að selja sér franskbrauðið
svona útatað, eða hvort hún
hefði ekki getað skorið það
með öðrum hníf en tertu-
hnífnum. „Ég skal hreinsa af
brauðendanum", svaraði stúlk
an, sem hún og gerði, “en við
eigum bara eúnn hnif“, bætti
• Kalla ekki upp
biðstöðvar
Kópavogsbúi hefur komið
að máli við Velvakanda og beð
ið um að koma þeirri kvörtun
á framfæri, að strætisvagna-
bílstjórar, sem aka í Kopa-
vog, kalli sjaldan upp nafnið
á þeim biðstöðvum, sem þeir
stanza við. Þetta er mjög
bagalegt, sagði Kópavogsbú-
inn og nú vildi ég biðja þig
að koma því á framfæn við
rétta aðila, að úr þessu verði
bætt og biðstöðvar framvegia
kallaðar upp í strætisvögn-
um, sem aka til Kópavogs.