Morgunblaðið - 12.01.1961, Page 11
Fimmtudagur 12. jan. 1961
MORGVTSBLAÐIÐ
Afríkuleiðtogarnir tara
varlega í frumskógi S.Þ.
HANN er varkár eins og
maður sem kemur inn í ó-
Jjekktan frumskóg, enda er
þetta fyrsta bandaríska
blaðaviðtalið, sem hann
lendir í. Hann heitir Fred-
eric Guirma og er ambassa-
dor og fastafulltrúi lands
síns hjá SI». Land hans kall-
ast Efra-Volta. Hann geng-
ur fram og aftur á gólfinu
fyrir framan mig í fulltrúa-
herbergjum SÞ í New York
og íhugar spurningu mína:
i ■
9 Áberandi varkámi.
— Er Efra Volta hlynnt því,
að Oryggisráðið sé stækkað svo
að Afríka fái fastan fulltrúa í
því?
i —— Eg get svarað þeásu auð-
veldlega, segir hinn ungi ambassa
dor, er hann sezt loksins niður
Og stillir nýju gljáandi leður-
skjalatöskunni upp við sætið.
Fyrsta viðfangsefni lands míns í
utanríkismálum var að fá inn-
göngu í Sameinuðu þjóðirnar.
Það olli okkur fyrirhöfn og erfið
leikum. Nú þegar við höfum kom
izt inn í samtökin, þá viljum við
helzt fá tíma til að átta okkur
á hlutunum, áður en við förum
*ð glíma af alvöiu við ný og flók
in vandamál.
| Aberandi varkárni, — það virð
ist vera stefnan sem Afríkurik-
in hafa tekið upp gagnvart um-
heiminum. Fjórtán frönskumæl-
andi ríki voru stofnuð í álfunni á
sl. ári við hina áhrifamiklu skipt-
ingu franska heimsveldisins. Það
hafði náð yfir landssVæði sem er
níu sinnum stærra en Texas. Og
það er líklega eina svæði heims
sem á miðri 20. öld er samtímis
svo háþróað og vanþróað að
það gat gerzt þar að öldungadeild
arþingmaður eins héraðsins, Efra
Volta, var bókstaflega etinn af
kjósendum sínum árið 1950.
• 27 Afríkuríki í SÞ
Auk þeirra fjórtán frönskumæl
andi Afríkuríkja, sem stofnuð
voru á árinu, fengu tvö Afríku-
ríki til viðbótar inngöngu í SÞ.
Þau eru Nigeria, þar sem ensk-
an er aðalmálið, risastórt land
með 33 milljónum íbúa og Somil-
ia, en þar er enska ráðandi í
hluta landsins og ítalska í hluta
þess. Ibúatala er 1.950.000.
Með inngöngu þessara sextán
Afríkuþjóða er tala afrískra full-
trúa hjá SÞ komin upp í 27. Fyr-
ir tíu árum átti Afríka aðeins
fjóra fulltrúa hjá SÞ.
Fulltrúar þessara ríkja eru ó-
vanir störfum á alþjóðavettvangi.
Þeir eru stöðugt á varðbergi. Þeir
hiusta áhugasamir á umræðurn-
ar á Allsherjarþinginu og hlera
tortryggnir eftir minnstu merkj-
um þess að verið sé að leiða þá
í gildru.
Guirma ambassador er tákn-
rænn fulltrúi fyrir mikinn hluta
þessarar nýju Afríku. Hann er
aðeins 29 ára. Hann var skipað-
ur fulbltrúi lands, sem hvergi á
aðgang að sjó og er íbúafjöldi
þess 3.266.000. Höfuðborgin heit-
ir nafni sem gæti verið dregið úr
svartagaldri, — Ougadougou
(frb. tlggadúggú). Efra Volta
hlaut sjálfstæði 5. ágúst sl.
9 Með franskri menntun
Þótt þessir Afríkuleiðtogar séu
nýir menn og óreyndir á sviði
valdastreitunnar, þá hefur frÖnsk
menntun þeirra gætt þá gall-
verskri slægð, gallverskum per-
sónutöfrum og gallverskri sjáifs-
bj argar viðleitni.
Frakkar ákváðu strax eftir
stríðslo'k, eða 1946 að gefa ný-
lendum sínum víðtæka sjálf-
stjórn. Þarafleiðandi hafa þeir
innfæddu fengið raunhæfa þekk-
ingu og reynslu af stjórnarstörf-
um. Frakkar hafa veitt miklum
fjölda innfæddra manna í nýlend
um sínum ágætis menntun. Þessu
þakka þeir þá ró og jafnvægi
Frederic Guirma ambassador
frá Efra Volta
sem nú ríkir í flestum lendum
þeirra, gagnstætt því sem er í
belgiska Kongó, þar sem hægt er
að telja menntaða menn milljóna
þjóðar á fingrunum.
• Hneykslast á ruddaskap
Krúsjeffs.
Það sem gefur hinni nýju
Afríku menningarsvip virðist
vena dvöl menntamanna hennar
á meginlandi Evrópu og í Eng-
landi. Menning og myndarskapur
virðist vera í réttu hlutfalli við
það, hve dvölin hefur verið löng
í Sorbonne eða Oxford. Það skipt
ir ekki máli, hversu dökkur litar-
hátturinn er, eða þótt andlitið
sé skaddað af örum þeim sem
fylgja einhverjum goðvenjum
innfæddra. En það er áhrifamik-
ið og vekur furðu manns, að
ganga um fulltrúaherbergi Sam-
einuðu þjóðanna og sjá afríska
menn með ættflokkaör í andliti,
en þeir tala saman á gallalausri
frönsku um síðustu tillögu Nehru
forsætisráðherra, eða jafnvel
hneykslunartón um ruddalega
framkomu Krúsjeffs forsætis-
ráðherra Sovétríkjanna.
Þessir Rússar, tala við okkur,
eins og við værum börn, sagði
einn afríski fulltrúinn við mig.
Það er eftirtektarvert að
Afríkuforingjarnir, sem mest
hneigjast til sósíalisma, þ. e. að
afrískum sósíalisma eins og þeir
kalla hann, eru fremur hreinir
menntamenn og vísindamenn,
heldur en verzlunarmenn og kenn
arar. Til dæmis er Loapold Seng-
hor í Senegal, menntamaður og
skáld, en stjórn hans hneigist í
áttina til hægfara sósíalisma. For-
sætisráðherra landsins, Mamadou
Dia er hagfræðingur og hefur
ritað bók um vandamál van-
þroska ríkja. Sá eini af leiðtog-
um hinna sextán nýju Afríku-
ríkja, sem hneigist að kenningum
Marxista er Mohammed Keita i
Mali, hann er fransk menntaður
og hálærður maður.
• Flestir af sviði viðskipta-
lífsins.
Flestir aðrir forustumenn
Afríkuríkjanna koma úr hópi
2. grein efiir
IVIarguerite
Higgins
starfsmanna á stjómarskrifstof-
um og af viðskiptasviðinu.
Eitt bezta dæmið um verzlun-
armann, sem hefur gerzt stjórn-
málaforingi er Sylvanus Olympio
í Togolandi (Ibúatala 1.162.000),
sem hefur unnið það þrekvirki að
hafa fjárlög landsins hallalaus.
Ríkisrekstur hans er talinn sá
bezti í allri Vestur Afríku og
Olympío er svo mikils metinn í
þessum heimshluta, að hann ótt-
ast ekki ráðríkan nágranna sinn,
Kwame Nkrumah í Ghana. Fyrir
nokkru hafnaði Olympio um-
svifalaust tillögu Nkrumah um
að Togoland yrði sameina*
Ghana, sem sjöunda fylkið. J
Guirma ambassador frá Efra
Volta starfaði lengi sem bókarl
á skrifstofu og síðan gerðist hann
leiðtogi verkalýðsfélags. Hann
hefur eins og margir fleiri Afríku
leiðtogar fengið undirstöðu-
menntun í kaþólskum trúboðs-
skóla.
9 Utan við alla blokkir
Ignacio Pinto heitir fulltrúl
Dahomey hjá SÞ. Hann stundaði
lögfræðistörf í 27 ár áður en hann
gekk í utanríkisþjónustuna.
Utanríkisráðherra Mið-Afríku
lýðveldisins heitir Maurice d'e
Jean, hann var menntaskólakenn
ari og André Akakbo fulltrúi
Togolands var læknir.
Sumir fulltrúanna, eins og
Charles Okala, utanríkisráð-
herra Kamerún hafa setið á
Frakklandsþingi, en þangað var
viss fjöldi Afríkumanna kjörinn
á nokkurra ára fresti. Okala barð
ist í hópi frjálsra Frakka á styrj-
aldarárunum og hlaut medalíu
heiðursfylkingarinnar.
Þótt hinar nýju Afríkuþjóðir
séu á margan hátt ólíkar eiga
flestir leiðtoga þeirra þrennt
sameiginlegt.
í fyrsta lagi eru þeir smitaðir
af franskri menningu og heims-
borgaralegum viðhorfum Frakka.
Stundum getur verið að þeir telji
heppilegast að dylja þessi tengsl.
I öðru lagi eru þeir ákveðnir
í að forðast í lengstu lög þátt-
töku í kalda stríðinu. Okala utan
ríkisráðherra segir t. d. — Við
viljum standa utan við allar
blakkir, við viljum hvorki til-
heyra Austurblokkinni, Vestur-
blokkinni, né hlutleysingja-
blokkinni. Þið Bandaríkjamenn
ættuð einnig að reyna að skilja
það, að þeir Nkrumah og Sekou
Toure eru ekki málsvarar okkar.
Reynið ekki að beita við okkur
fastri formúlu — hún verkar
ekki.
1 þriðja lagi er þeim ákaflega
ljós hættan sem yfir vofir. Verk-
efni þeirra er að fylgjast með og
reyna að beizla sprengingu, —
það er sprengingu Afríkuþjóð-
anna inn í frelsið, en úr spreng-
ingunni má aðeins ekki vera öng-
þveiti.
——i mm
Viðreisn efnahagsins hefur fekizf, segja hagfrœðingar. En þarf
ekki viðreisn á fleiri sviðum þjóðlífsins? — Á almenningur að
bera virðingu fyrir lögum, sem sniðganga verður vegna alþingis-
manna? Eru nefndir stofnaðar til að afla mönnum tekna? Ætti
ekki að afnema aukagreiðslur og fríðindi? Um þetta m.a. fjallar
Vettvangur
VETTVANGUR. — Með þeirri yfir-
gkriit er hugmyndin að ræða við og
við svipuð málefni og áður voru tek-
in fyrir í hinum lengri ritstjórnar-
greinum biaðsins, en menn hafa veitt
því athygli, að leiðararnir eru nú
Styttri og fleiri en áður. Þá er þess
og að geta, að við ræddum um það
•inhvern tíma í sumar, að það hafi
háð nokkuð heilbrigðri skoðana-
myndun hérlendis, að blöðin væru
nm of máisvarar stjórnmálafiokk-
anna í stað j>ess að ræða hin marg-
háttuðu vandamál frá mismunandi
hliðum. Allt, scm í þeim stæði, væri
aamstundis fært á reikning |>ess
atjðrnmálaflokks, sem l>au styddu.
— Meðal þelrra manna, sem aðhyll-
ast frjáislyndar hugsjónir, SJálfstæð-
isstefnuna, cru sifelit að fæðast nýj-
ar hugmyndir. Sumar kunna að vera
fánýtar, en aðrar sfðar framkvæmd-
i »r. Þessar hugmyndlr þarf að ræða,
' áður en þær hljðta afgreiðslu, og er
fe.|>ess vænzt, að sá dálkur, sem nú hef
1 wr göngn sina, megl Jafnframt verða
vettvangur slikra umræðna. Hann
mun sjálfsagt oftast verða ritaður
af okkur hér á blaðinu, en stundum
munu aðsendar gretnar taldar eiga
heima I Vettvangnum.
/ Mikið er nú rætt um viðreisn-
! ina. Ef hagfræðingar eru um
hana spurðir, svara þeir þegar í
stað: Viðreisnin hefur tekizt.
] Um það er engum blöðum að
! fletta. Og hún hefur tekizt bet-
vr en þeir bjartsýnustu í okkar
hópi þorðu að vona, þrátt fyrir
‘ óvænt óhöpp.
Stjórnmálamennirnir eru sínu
(Varkárari. Þeir segja að vísu
v eins og séra Sigurður í Holti:
„á því undarlega ári fundu allar
vonir upp á því að gera betur
en að rætast". En á hinn bóginn
eru þeir naumast famir að trúa
því, að draumur þeirra, sem
frjálslyndi unna, skuli vera að
rætast, að þau efnahagslögmál,
sem meðal annarra frjálsra
þjóða eru töld jafn sjálfsögð og
andrúmsloftið, skuli einnig
henta hér og menn sakni hreint
ekkert þeirrar föðurlegu hand-
leiðslu, sem áður var talin lífs-
nauðsynleg.
Ólafur Thors, forsætisráðherra,
gat þess við upphaf viðreisnar-
innar, að það mundi taka menn
nokkurn tíma að átta sig á því,
að þeir væm frjálsir og bæri
að haga sér sem slíkir, rétt eins
og hestur, sem lengi hefur verið
heftur, hoppar áfram fyrst eftir
að hnappeldan hefur verið
leyst af honum. En fólkið hefur
verið furðu fljótt að læra göngu
lagið. Það fór hægt af stað, eins
og vera bar, en er nú tekið að
herða gönguna fram til bættra
lífskjara. Og því líkar frjáls-
ræðið ágætlega, ekki eingöngu
stunðingsmönnum Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins,
heldur einnig stjórnarandstæð-
Vettvangurinn í dag.
ingum, a. m. k. fjölmörgum inn
an Framsóknarflokksins.
—V—
En verða þá ekki verkföll,
sem eyðileggja allt, sem áunnizt
hefur? Þeirri spurningu verður
að svara neitandi. f fyrsta lagi
er ólíklegt að víðtækum verk-
föllum verði komið á fyrst um
sinn. Ef þau dragast fram eftir
árinu, kann svo að hafa batnað
hagur atvinnuveganna, að þeir
geti staðið undir einhverri kaup
hækkun án samdráttar og erfið
leika, og eru launahækkanir þá
auðvitað sjálfsagðar. Ef hins
vegar yrði boðað til verkfalla á
næstunni — eða óhóflegar kröf-
ur yrðu gerðar, þótt síðar væri
— er líklegt, að verkföllin færu
út um þúfur án þess að kröfurn-
ar næðu fram að ganga. En ef
svo færi, að fallizt yrði á kröfur,
sem atvinnuvegimir fengju ekki
staðið undir, er ekki nema
tvennt til: annað hvort verður
samdráttur og atvinnuleysi um
skeið eða þá að gripið verður
til nýrrar gengisfellingar. Að
sjálfsögðu mundi þetta hafa í
för með sér mikla elrfiðleika,
en það mundi ekki koUvarpa
hinu nýja efnahagskeríi. Og
jafnvel þótt þingkosningar færu
í kjölfar slíkra átaka, eru ekki
miklar líkur til þess, að meiri
hluti fengist á þingi fyrir því
að hverfa aftur að uppbótakerfi.
Það, sem við almennt köllum
nú viðreisn, þ. e. a. s. endur-
reisn efnahagskerfisins sjálfs,
er þannig orðin staðreynd.
—V—
En þá vaknar spurningin: Þarf
ekki viðreisn á fleiri sviðum
okkar þjóðlífs? Við segjumst
ætla að innleiða hér svipaða
stjórnhætti og ríkja í þeim ná-
grannalöndum okkar, þar sem
réttlæti, velmegun og framfar-
ir er mest, og þá munum við
eftir fregnum af því, að stjórn-
málamaður í Danmörku varð að
draga sig í hié, vegna þess að
hann hafði haft með sér whisky-
flösku úr opinberri veizlu. Við
munum líka, að þingmaður nokk
ur í Bretlandi varð að segja af
sér þingmennsku, vegna bess að
konan hans hafði notað járn-
brautarseðil, sem honum einum
bar. Við vitum, að sá, sem upp-
vís verður að skattsvikum í
Bandaríkjunum er þaðan í frá
ærulítill.
En hvernig hefur þá siðferðið
verið í þessum efnum hér á
landi? Hér er launajafnrétti
meira en í nokkru öðru landi.
Þess vegna hefði mátt ætla, að
árekstralítið hefði átt að vera
hægt að hafa hér heilbrigð
skattalög, sem allir gætu sæmi-
lega sætt sig við og breytt eftir.
Samt sem áður er erfitt að
ímynda sér, að í nokkru landi
hafi skattsvik verið almennari
en hér. Sjálfsagt eru þeir telj-
andi, sem ekki hafa skotið und-
an skatti, ef þeir hafa getað kom
ið því við.
En vissu alþingismenn ekki
að með hinni ranglátu skatta-
löggjöf var verið að neyða
menn til almennra lög-
brota, verið að innleiða siðleysi
í skattamálum, sem bauð heim
lögbrotum á öðrum sviðum, ’því
að venjulega kynoka menn sér
meir við að brjóta lögin í fyrsta
skipti en hið næsta? Jú, þeir
hafa vitað það, hjá því getur
naumast hafa farið, þó ekki
væri p' 'nnarri ástæðu en
þeirr; ;kattayfirvö!d hafa
teki' ipp hjá sér fyrir
löngu n lagaheimildar að
því er bezt verður séð — að
undanþigája þriðjung þingfar-
arkaups alþingismanna Reykja-
víku,r skattskyldu og helining
Framhald á bls. 12.