Morgunblaðið - 17.01.1961, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 17. janúar 1961
MORGVNBLAÐIÐ
13
Frá fyrsta viðræðufundi Vinnuveitendasambandsins og Dagsbrúnar í gær. Á myndinni eru, tal-
ið frá vinstri: Edvard Sigurðsson, Halldór Björnsson og Guðmundur J. Guðmundss. frá Dags-
brún, þá Björgvin Sigurðsson, framkvæmdastjóri Vinnuveitendasambandsins, Kjartan Thors,
formaður þess, Guðmundur Ásmundsson frá Vinnuveitendasambandi SÍS, Guðm. Vilhjálmsson
og Bendedikt Gröndal, fulltrúar vinnuveitenda.
(Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
Kjörin hafa ekki batn-
að við kauphækkanir
þess
vegna
nýrra
f G Æ R ræddust fulltrúar
vinnuveitenda og Dagsbrún-
ar við um framkomnar kaup
kröfur Dagsbrúnar. — Stóð
fundurinn í tvær stundir og
hefur annar fundur ekki
verið ákveðinn. Áður hefur
verið greint frá kröfum
Dagsbrúnar.
Sameiginlegur fundur stjórnar
Félags íslenzkra iðnrekenda,
Félags sérleyfishafa, Félags ísl.
stórkaupmanna, Kaupmnnnasam-
taka íslands, Klæðskerameistara
félags Reykjavíkur, Landssam-
bands ísl. útvegsmanna, Meistara
félags blikksmiða, Meistarafélags
skipasmiða, Mjólkursamsölunnar
i Reykjavík, sem gerir fyrirvara
um 7. og 8. málsgr., Sambands
ísl. bifreiðaverkstæðaeigenda,
Sambands veitinga- og gistihúsa
eigenda, Verzlunarráðs íslands
og Vinnuveitendasambands fs-
Iands., haldinn í Oddfellowhús.
inu, fimmtudaginn 12. jan. 1961,
ályktar eftirfarandi:
Þar sem flestum kjarasamn-
ingum stéttarfélaganna í land-
inu hefur verið sagt upp og kröf
ur um verulegar breytingar á
fyrri samningum hafa þegar bor
izt frá nokkrum stéttarfélögum,
telur fundurinn rétt að marka
nameiginlega stefnu vinnuveit.
enda til kauphækkana og kjara-
bóta.
Reynsla a.m.k. 15 undanfar-
andi ára hefur óumdeilanlega
sannað, að kauphækkardr, sem
eru umfram greiðslugetu atvinnu
veganna verða ávallt að engu
með hækkuðum álögum eða
gengisfellingum, sem jafnharðan
taka af launþegum meintar
kjarabætur kauphækkana og
þyngja byrðar atvinnuveganna..
Fjárhagsaðstaða höfuðatvinnu-
veganna er nú slík, að útilokað
er, að þeir geti tekið á sig auk.
in útgjöld, án þess að fá það
bætt á einhvern hátt. Ljóst er
því, að aukinn tilkostnaður at-
vinnuveganna myndi leiða til
hækkaðs verðlags og nýrra upp
bóta eða gengisfellingar, eða að
öðrum kosti valda samdrætti í.
etvinnurekstrinum, minnka at-
vinnuöryggi og jafnvel valda
atvinnuleysi.
Grundvöllur fyrir kauphækk-
þarf að leiia
leiða
unum er því ekki fyrir hendi nú.
Einnig skal á það bent, að dag-
vinnutími verkafólks er yfirleitt
styttri hér, en í Danmörku, Nor
egi og Svíþjóð og álag vegna
yfirvinnu miklum mun hærra hér
en þar, þó þær þjóðir séu lengra
komnar í tækniþróun en vér Is-
lendingar.
Fundurinn heitir á alla lands
menn að standa saman um að
koma atvinnuvegunum á traust
an grundvöll og tryggja þannig
atvinnuöryggi allra landsmanna
við arðbær störf.
Verði nú lagt út í harðvítugar
og langvinnar vinnudeilur, sem
skaða myndu þjóðina alla, ber
að lýsa ábyrgð á hendur þeim,
sem til þess hvetja.
Fáist á hinn bóginn friður á
vinnumarkaðinum, munu laun.
þegar og þjóðin öll innan tíðar,
öðlazt bætt lífskjör vegna auk.
innar framleiðslu og bættra af-
kasta.
Félagssamtök þau, sem að
fundinum standa, samþykkja að
hafa algera samstöðu í væntan-
Iegum samningaviðræðum og
ekki gera neinar breytingar á
fyrri kjarasamningum, nema áð-
ur hafi verið haft samráð við
5 manna nefnd þá, sem fundur-
inn mun kjósa.
* ★
FRA því er seinni heimsstyrjöld-
inni lauk hefir tímakaup Dags-
brúnarmanna um það bil þrefald-
azt og mun annað kaupgjald í
landinu hafa hækkað nokkurn
veginn í hlutfalli við það. Kaup-
hækkanir þessar hafa jöfnum
höndum orðið sem grunnkaups-
hækkanir og vegna hækkunar
kaupgj aldsvísitölu.
En þrátt fyrir þær kaupgjalds-
hækkanir, sem orðið hafa, hefir
ekki átt sér stað nein aukning á
kaupmætti launa á þessu tíma-
bili. Samkvæmt athugunum, sem
Alþýðusamband Islands hefur
látið gera, var kaupmáttur tíma-
kaups Dagsbrúnar árið 1959 að
meðaltali 99,8 miðað við 100 árið
1945.
Sú staðreynd, að kjör launa-
fólks á Islandi skuli þannig ekki
hafa batnað á þessu tímabili,
þrátt fyrir þær miklu kauphækk
anir, sem orðið hafa og þrátt fyr-
ir þá miklu fjárfestingu í fram-
leiðslutækjum, sem orðið hefir á
tímabilinu, hlýtur að vera alvar-
legt umhugsunarefni hverjum
þeim, er ber almenningshag fyrir
brjósti og þess vert að orsakir
þessarar óhagstæðu þróunar séu
krufnar til mergjar. , ,.il
Að áliti vinnuveitenda er meg-
inorsök árangursleysis kaup.
gjaldsbaráttunnar sú, að við kaup
kaup Dagsbrúnar úr kr. 2,45 í 2,65
(grunnkaup) eða um 8%. Næstu
mánuði á eftir hækkaði kaup-
gjald flestra stéttarfélaga í sam-
ræmi við það.
Haustið 1946 var hins vegar
talið óhjákvæmilegt að verja
miklu fé úr ríkissjóði til þess að
tryggja ákveðið lágmarksverð á
sjávarafurðum. Var fjár til þess
aflað með mikilli hækkun að-
flutningsgjalda snemma á árinu
1947. Vorið 1947 var samið um
hækkun tímakaups Dagsbrúnar
úr kr. 2,65 í kr. 2,80 eða um 5%,
að aflokinni mánaðar vinnustöðv
i. Flest félög iðnaðarmanna
fengu tilsvarandi eða meiri kaup-
hækkanir síðar á árinu. En í árs-
lok 1947 var talið óhjákvæmilegt
að gera nýjar ráðstafanir í efna-
hagsmálum til stuðnings útgerð-
inni. Vorú þær m.a. fólgnar í
því, að kaupgjaldsvisitala skyldi
framvegis ekki verða hærri en
300 stig, en vísitala framfærslu-
kostnaðar var 328 stig í árslok
1947. Samsvaraði þetta nær 10%
kauplækkun. Nokkrar verðlækk-
anir leiddi af þessum ráðstöfun-
um, þannig að rýrnun kaupmátt-
ar launa mun ekki hafa numið
meiru en 6—7%, eða álika miklu
og áunnizt hafði með kauphækk
ununum sumarið 1947.
Næst verða almennar kaup-
hækkanir vorið 1949, hækkaði þá
Dagsþrúnarkaup úr kr. 2,80 í kr.
3,08 eða um 10% og flest annað
kaupgjald samsvarandi. Haustið
1949 var fyrirsjáanlegt, að óhjá-
kvæmilegt var að gera nýjar ráð
stafanir til þess að koma í veg
fyrir stöðvun útflutningsfram-
leiðslunnar. Var sú leið valin til
úrbóta að lækka verulega gengi
krónunnar og kom það til fram-
kvæmda í marz 1950. Af gengis-
lækkuninni leiddu verðhækkan.
ir, þannig að haustið 1951 var
vísitala framfærslukostnaðar 151
stig miðað við 100 í marz 1950,
þegar gengið var fellt og hafði
þá gætt verulega í verðlaginu,
verðhækkana, vegna Kóreu-
styrjaldarinnar. En úr því tókst
—’56. Voru þá sett lögin um fran*
leiðslusjóð í janúar 1956, en með
þeim voru aðflutningsgjöld hækk
uð til þess að standa straum af
auknum uppbótum til útflutnings
framleiðslunnar.
Ekki gat sú löggjöf þó leyzt
fjárhagsvandamál útflutnings-
framleiðslunnar nema í bili, enda
héldu vixlhækkanir kaupgjalds
og verðlags áfmm, þannig að f
ágúst 1956 var vísitala fram-
færslukostnaðar komin upp í 186
stig.
Ríkisstjórn sú, er mynduð var "
að afstöðnum þingkosningum
sumarið 1956, lét það verða sitt
fyrsta verk að ákveða með bráða
birgðalögum í ágúst að 6 stiga
hækkun kaupgjaldsvísitölu, er
þá skyldi koma til framkvæmda,
skyldi ekki greidd. Sú ráðstöfun
reyndist þó ófullnægjandi til að
skapa atvinnuvegunum rekstrar-
grundvöll og um áramótin 1956
—’57 voru uppbætur til útflutn-
ingsframleiðslunnar enn hækkað
ir verulega en fjár til þess var
aflað með því að leggja á 16%
yfirfærslugjald á nær allar gjald
eyrisfærslur, auk þess sem að-
flutningsgjöld voru hækkuð veru
lega. Þrátt fyrir Það að teljandi
breytingar hefðu ekki orðið á
grunnkaupi síðan 1955, reyndust
allar þessar ráðstafanir ófullnægj
andi til þess að skapa atvinnu-
vegunum rekstrargrundvöll.
Vorið 1958 var því talið óhjá-
kvæmilegt að setja nýja löggjöf
um efnahagsmál. Var aðalatriði
þeirmr löggjafar 55% almennt
yfirfærslugjald, sem samsvaraði
u. þ. bil 36% gengislækkun.
Grunnkaup skyldi almennt
hækka um 5% samkvæmt lög-
unum, en hins vegar felld niður
9 vísitölustiga kaupuppbót, og
vó það hér um bil hvað gegn
öðru. Auðsætt er, að þegar tal-
in er saman öll sú kjaraskerðing
er stafaði af þeim ráðstöfunum
er gerðar voru frá því að verk-
fallið 1955 var háð og til sumars-
ins 1958 hefir lítið og jafnvel
minna en ekkj neitt orðið eftir
Frá fundi vinnuveitenda og Dagsbrúnar í gær. — Á myndinni eru, talið frá vinstri: Benedikt
Gröndal, Jón Bergs og Hafsteinn Bergþórsson, fulltrúar vinnuveitenda, Guðmundur Vignir
Jósefsson, áheyrnarfulltrúi frá Reykjavíkurbæ, Barði Friðriksson, skrifstofustjóri Vinnuveit-
endasambandsins, Harry Friðreksen frá Vinnuveitendasambandi SÍS og fulltrúar Dagsbrúnar,
þeir Guðmundur Valgeirsson, Tómas Sigurjónsson, Sveinbjörn Sveinbjörnsson, Kristján Jó-
hannsson, Skafti Einarsson og Edvard Sigurðsson.
gjaldssamninga, sem gerðir hafa
verið, hefir ekki verið tekið nauð
synlegt tillit til getu atvinnuveg-
anna, til þess að greiða hærra
kaupgjald. Afleiðingin hefir því
óhjákvæmilega orðið sú, að kaup
hækkununum hefir von bráðar
verið velt aftur yfir á almenn-
ing í mynd hærm vöruverðs eða
hækkaðra álaga á almenning í
mynd hærri skatta, tolla, yfir-
færslugjalda eða gengislækkana.
Fé það, sem þurft hefir til þess
að greiða hærra kaup hefir þann-
ig verið sótt í vasa þeirra, sem
kauphækkanirnar hafa fengið.
Hér á eftir skal það rakið í
megindmttum, hvernig nær því
allar almennar kauphækkanir,
sem orðið hafa á umræddu tíma-
bili, hafa að vörmu spori leitt til
ráðstafana í efnahagsmálum af
hálfu hins opinbera, sem að vísu
hafa verið gerðar, til þess að
forða stöðvun mikilvægra at-
vinnugreina, en á hinn bóginn
haft í för með sér að kjarabætur
þær, sem áunnizt höfðu í bili með
kauphækkununum, hafa orðið að
engu.
Hækkuð laun,
en óbreytt kjör
1 febrúar 1946 hækkaði tíma-
að hamla gegn verðhækkunum,
þannig að til vors 1955 hækkaði
vísitalan aðeins um 11 stig og
á tímabilinu okt. 1952 til maí
1955 varð engin hækkun vísitölu
framfærslukostnaðar.
Eina meiri háttar vinnudeilan,
sem háð var á þessu tímabili var
verkfallið í desember 1952, en
því lauk þannig að samið var
um kjarabætur i' annarri mynd
en sem kauphækkanir.
Vorið 1955 var háð einhver
harðasta vinnudeila, sem háð hef
ir verið hér á landi og lauk verk-
fallinu eftir 6 vikur með því að
samið var um 10% almennar
kauphækanir, auk nokkurra ann
arra fríðinda launþegum til
handa. Hófst nú brátt ný verð-
hækkunaralda, þannig að frá maí
til desember hækkaði vísitalan
úr 162 stigum í 174 stig. Hafði
kaupgjald þá almennt hækkað
um 20% frá því fyrir verkfallið
1955, bæði vegna grunnkaups-
hækkana og hækkunar kaup-
gjaldsvísitölu.
Þessar kauphækkanir voru
meiri en atvinnuvegirnir gátu
borið án nýrra ráðstafana í efna-
hagsmálum. Kom því til stöðvun-
ar bátaflotans um áramótin 1955
af þeim kjarabótum, er þá feng-
ust.
Til þess að rétta hag sinn
knúðu launastéttirnar fram 6—
9% almennar grunnkaupshækk-
anir sumarið og haustið 1958. Af
leiðing þeirra ásamt þeim verð-
hækkunum, er af „bjargráðalög-
gjöfinni-1 vorið 1958 leiddu, varð
sú, að í desember 1958 var sýnt,
að óðaverðbólga var framundan,
ef ekkert yrði að gert. Leiddi
þetta sem kunnugt er til þess að
stjórn Hermanns Jónassonar
baðst lausnar í byrjun des.. 1958.
Minnihlutastjórn sú, sem þá var
mynduð undir forsæti Emils Jóns
sonar, setti hins vegar löggjöf í
janúar 1959 um niðurfærslu kaup
gjalds og verðlags, en með þeirri
löggjöf var kaupgjaldið skert
nokkurn veginn sem nam grunn
kaupshækkunum þeim, er um
var samið sumarið 1958.
Var þá sýnt fram á það, að
verðbólgan myndi vaxa með svo
miklum hraða næstu mánuði, að
launþegar hefðu sjálfkrafa hlot-
ið að verða fyrir álika mikilli
kaupskerðingu eins og þeirri, er
af efnahagsráðstöfunum þessum
leiddi.
Framh á bis. 14