Morgunblaðið - 17.01.1961, Blaðsíða 17

Þriðjudagur 17. janúárr 1961
MORGVTSBLÁÐÍÐ
Ársæll Árnason —
arameistari - Kveðja
Eínn ég vaki, vaki,
veturinn er að baki,
íengið hefur vorið völd,
„vermir, lýsir þetta kvöid,
Ibærist hvorki blóm né strá,
blundar allur um lönd og sjá,
friður, ró er öllu á
undir hvolfsins þaki.
Einn ég vaki, vaki —
ÞEGAR ég heimsótti æskuvin
minn, Arsæl Arnason, í síðasta
sinn, var hann eitthvað miður
sín, kvartaði um svefnleysi. Eg
benti honum á að skammdegið
væri liðið hjá og nú stefndum
við mót hækkandi sól. „Þú segir
það!“ Nokkru eftir að ég kom
heim, fékk ég bréf frá honum
með vísu þeirri, sem ég hefi haft
að „mottó“ fyrir þessum línum.
J dag er hann til moldar borinn.
Hann lézt í Landsspítalanum 9.
þ. m. eftir stutta legu en langa
Vanheilsu.
$ Arsæll var f. 20. des. 1886 að
Narfakoti í Njarðvíkum. Varð
hann því réttra 74 ára. Foreldrar
hans voru Arni Pálsson bóndi og
barnakennari og kona hans, Sig-
ríður Magnúsdóttir. Hirði ég
ekki að rekja ætt hans frekar,
því þetta á ekki að vera ævisaga,
heldur aðeins örfá kvenðjuorð til
yinar, sem eitt sinn kvað svo til
mín: „Okkar æskuglóðir við
áttum jafnan, bróðir“. Fundum
okkar Arsæls bar fyrst saman í
tJngmennafél. Reykjavíkur. For-
setinn okkar hr. Asgeir Asgeirs-
son, segir einhvers staðar að þau
bönd, sem þar bundust hafi
reynzt nokkuð haldgóð.
! Arsæll var iðnaðarmaður (bók
bindari) og kaupsýslumaður
.(bóksali og bókaútgefandi) að
ævistarfi, en hvorugt að eðlis-
fari. Hann var ævintýramaður,
rithöfundur, listamaður og skáld.
En þó framar öllu: Prúðmenni,
ijúfmenni og drengur góður.
Okkar vinátta hefur verið óslit-
in í meir en hálfa öld, svo ég
veit bvað ég er að segja. Bók-
Mesta útskipun
á Vopnafirði
VOPNAFIRÐI, 12. jan. — Dag-
ana 9. til 12. janúar var skipað
hér út 855 lestum af síldarmjöli
og 10 lestum af fiskimjöli og er
þetta, eftir því sem ég bezt veit,
mesta útskipun í einu á Vopna-
tfirði fram að þessu. Arnarfellið
látti í desember að taka hér 1000
lestir af mjöli, en vegna veðurs
jgekk erfiðlega að skipa út og fór
skipið ekki með nema 705 lestir.
í>að er danskt skip, sem tók
seinni farminn.
? Hér hefur verið misviðrasamt
síðan fyrir jól, og mikið úrfeili.
Þann 10. þ.m. fór frostið upp í
'14 stig, en daginsn eftir var kom
inn 7 stiiga hiti og sunnan hláka.
Nú er autt í byggð en snjór inn
til dala.
* Menn fara nú að búa sig á
vertíð, en venjulega fer mikið
af yngra fólkinu héðan. Nú er
beðið eftir að sjá hvernig fer
með samninga. Ekkert er róið
héðan núna, en vonir standa til
að hægt verði að róa þegar líða
tekur á veturinn og frystihúsið
verði þá starfrækt. — S.J.
Sendiherra
Kennedys
NEW York, 13. jan. (NTB/Reut-
er). — John Kennedy, kjörinn
forseti Bandaríkjanna, hefir út-
nefnt Thomas Finletter sem
eendiherra landsins hjá Atlants
hafsbandalaginu, að því er blað
Ið New York Fost segir í dag.
Finletter var á sínum tíma flug-
málaráðherra í stjórn Harry
Trnminc
bandið gerði hann að list. Mun
hann vera einasti Islendingurinn,
sem hlotið hefur gullpening að
launum fyrir bókband á erlend-
um vettvangi, sýningu í Stokk-
hólmi 1912. Þegar binda átti í
skrautband „Vestan um haf“,
bók þá, er Vestur-Islendingum
var gefin 1930, var leitað til hans.
Leysti hann það verk af hendi
svo sem við var búizt. Safn af
ljóðum hans og vísum á ég, þar á
meðal vélritaða kvæðabók
bundna í selskinn, með silfur-
skildi á, afmælisgjöf til mín
fimmtugs. Lofaði að leyna höf-
undi meðan hann lifði.
. -•kM'
Hann þýddi sjálfur og gaf út
margar bækur, þar á meðal allar
ferðabækur Vilhjálms Stefáns-
sonar af ensku, máli sem hann
kvaðst þó ekki tala. En sænsku
og þýzku hafði hann á valdi sínu.
Hann þýddi og gaf út bók Al-
berts Engström ,,Til Heklu“, og
er það ekki á hvers manns færi
að þýða Engström.
Arsæll missti sína ágætu og
merku konu fyrir hálfu þriðja
ári og hefur hann ekki gengið
heill til skógar síðan. Var þó vart
svo miklu á hann bætandi þar
sem hann hafði gist Vífilsstaði
fast að því árlangt nokkru áður.
Þaðan skrifar hann mér ljóða-
bréf, þar sem (hann kvartar und'-
an því, að þurfa að vera á nám-
skeiði til að læra að deyja.
Arsæll átti miklu barnaláni að
fagna. Þó held ég honum hafi um
stund fundizt hann vera sviptur
öllu, er hann missti hjartans
barnið sitt, Svavar 18 ára. Eg
segi hjartans barnið. Er ekki
ávallt yngsta barnið það? Síðustu
árin sá elzta dóttir hans um hann
og hjúkraði honum af einstakri
alúð og umhyggju. Var ánægju-
legt að sjá hve náið samband
var á milli þeirra og hve þau
elskuðu og dáðu hvort annað.
Eftir Svavar orkti hann sonar
torrek, en stældi ekki Egil. A
sumrum skrapp hann svo í heim
sókn til Arna sonar síns, sem er
læknir í Svíþjóð.
Arsæll var gáfaður listamaður.
En hlédrægur um of. Og þó. Lík-
lega hefur hann þekkt sínar tak-
markanir. Ekki skal það lastað.
Það er gnægð af þeim, sem það
gera ekki.
Hvort hann var trúmaður?
Skiptir það nokkru máli? Hann
átti það til að skopast að öllum
og öllu. En undir sló heitt og við
kvæmt hjarta. Hann sagði sjald-
an mikið, en hló því meir að
því, sem aðrir sögðu.
Annan eins dillandi og smit-
andi hlátur hefi ég sjaldan heyrt.
því var notalegt að vera í návist
hans. En Guð brást honum ekki
að lokum. Lét dauðastríð hans
vera stutt. Varð að ósk hans að
lofa honum að blunda og sofna
svefninum langa, sem hann
þráði og fannst vera það eina
eftirsóknarverða að afloknu dags
verki. En lifa svo áfram í afkom
bókhind-
endum sínum, sem kveðja nú
sinn ástríka föður og afa. En ekki
skal gráta Björn bónda. Heldur
óska þess að Island eigi ávallt
menn að missa, meiri og betri en
aðrar þjóðir.
Magnús Kjaran.
★
Kveðja
„Hérna lágu léttu sporin,
löngu horfin, sama veg:
Sumarblíðu sólskins-vorin
saman gengu þeir og ég,
vinir mínir, — állir, allir eins
og skuggar liður þeir inn
í rökkur — hljóðar hallir,
hallir dauðans — einn — og
— tveir, einn og tveir!“
Og enn hefur einn bætzt við
í hóp horfinna vina, Arsæll Arna
son. Hann lézt 9. jan. s.l. rúm-
lega 74 ára að aldri.
Það var árið 1905, að við kynnt
umst fyrst og tókst með okkur
góð vinátta, sem enzt hefur í
55 ár. Síðustu áratugina, þrjá
til fjóra, höfum við fabbað sam-
an, svo að segja á hverjum
morgni og var það orðin svo
rótgróin venja, að ef út af bar,
fannst mér eins og að einhvern
geisla vantaði í daginn. Það má
því varla minna vera, en að ég
þakki honum samfylgdina, vin-
áttuna og gleðina, sem ævinlega
var okkur samferða, hvenær sem
að fundum okkar bar saman.
Fyrr á árum, meðan við vor-
um tiltölulega ungir, fórum við
saman nokkrar ferðir á hestum,
upp um óbyggðir og höfðum með
tjöld og annan útilegu búnað.
Voru þær ferðir svo unaðslega
skemmtilegar, að þeirra minnt-
umst vlð oft, og jafnan með
ánægju og mikilli gleði. Að þeim
víkur Arsæll í kvæði er hann
gerði tíl mín fyrir 25 árum —*
þegar ég varð fimmtugur:
,,Og tjaldið var höllin
og töfrandi fjöllin
og birta og yndi
um angandi strindi.
og stormurinn æddi
og steypiregn flæddi.
Þá undum við saman
og allt var það gaman“.
A þeim dögum var allt bjart^
gott og glatt, rigningin líka, ef
svo bar til, því góðvild og gleði
héldu vörð, svo hvergi bar - á
skugga. En, þessir eðlisþættir,
glaðværð og góðvild, voru ríkj-
andi í skapgerð Arsæls vinar
míns, og af þeim gaf hann, með
örlæti, á báðar hendur. Þess
vegna var svo gott að vera hon-
um samferða hvort sem var uppi
um heiðar og fjöll, eða bara að
labba með honum hérna í kring-
um tjörnina í morgunbirtunni, á
meðan miðsvetrarsólin var að
gullbrydda skýin og fjallahring-
inn.
Bj. Bj.
Niræður i dag
Hjálmar Þorgilsson Kambi
í DAG, 17. janúar, er Hjálmar
Þorgilsson frá Kambi í Deildar-
dal níræður. Hann dvelur nú á
hinu nýja elliheimili okkar Skag
firðinga, sem er hluti af hinu
myndarlega héraðshæii okkar,
nyrzt á gamla Sauðártúninu inn-
an við Sauðárkrók. Það stendur
hátt og hefir gamli maðurinn
mikið og fagurt útsýni þaðan yf-
ir fjörðinn sinn. — Hjálmars var
getið hér að nokkru er hann varð
áttræður. Verður því farið fljót-
ar yfir sögu en ella. ,
Hjálmar er fæddur á Kambi í
Deildardal, * sonur Þorgilsar
bónda Þórðarsonar og konu hans
Steinunnar Árnadóttur. Hafa
þessir ættmenn setið á Kambi
nokkuð á aðra öld og búa nú á
flestum jörðum í dalnum. Hjálm
ar ólst upp á heimili foreldra
sinna á Kambi sem var þekkt að
rausn og myndarskap. Þegar
Hjálmar var að alast upp höfðu
margir hinna stærri bænda í
Skagafirði mann við Drangey
meðan fuglvertíðin stóð yfir þó
ekki byggju þeir við sjó. Hjálm.
ar var 15 ára er hann fór til
fuglaveiða við eyna. Árið eftir
ísavorið 1887 varð Hjálmar siga
maður í Drangey þá aðeins 16
ára gamall, sýnir það hvert
traust fullorðnir og reyndir
menn höfðu þá þegar á þessum
daladreng.
Hjálmar var sigamaður í
Drangey í 18 ár og heppnaðist
það starf með ágætum enda gæt
inn og athugull ög í þá daga var
kjarkurinn óbilandi og þrek og
fjaðurmagn í hreyfingum að
sama skapi. Það var á þessum
árum sem Hjálmar varð skyndi
lega nafnkunnur maður um allt
héraðið og nágrannahéruðin er
hann kleif „Kerlinguna“ við
Drangey 80—90 metra háan, mó
bergsdrang þverhnýptan í sjó
niður og ógengan með öllu, og
lék sér svo að því að standa á
höfði á kolli „Kerlingar", en
hann er sagður á stærð við stórt
matborð að flatarmáli.
Ekki er mér kunnugt um nema
einn mann er leysti þessa þraut
á undan Hjálmari var það Jó.
hann Schram síðast bóndi á
Höfða á Höfðaströnd orðlagður
ofurhugi og bjargmaður, drukkn
aði 1847. Hann komst upp á
dranginn árið 1839 með líkum
hætti og Hjálmar og var þá tal-
ið einsdæmi og varð víðfrægt.
En Hjálmar varð héraðskunn-
ur af fleiru. Árið 1905 flutti
hann á hið forna höfuðból Hof á
Höfðaströnd, þá nýkvæntur Guð
rúnu dóttur Magnúsar Ásgríms-
sonar hreppsstjóra á Sleitustöð-
um í Kolbeinsdal og hafði þá
keypt Hof með hjáleigum. Þar
var allt í rúst og niðurníðslu sem
mest mátti vera, því jörðin hafði
þá í rúma öld verið eign eða í
umsjá þeirra er ráku Hofsós-
verzlun sem bútuðu hana niður
og höfðu hana að fótaskinni.
Þarna vann Hjálmar stórvirki á
þeirra tíma mælikvarða, samein
aði jarðarhlutana í eitt, sléttaði
og girti túnið, reif húsakofana
og byggði stórt og vandað íbúð-
arhús á jörðinni úr timbri sem
enn er búið I. Fyrir stórhug
Hjáímars og dugnað varð Hof á
fáum árum aftur að því höfuð-
bóli sem það áður var. Á Hofi
missti Hjálmar konu sína eftir
tæplega 5 ára sambúð frá 3 ung
um börnum. Þetta var þungt á-
fall sem með öðru fleiru varð til
þess að Hjálmar flutti aftur á
föðurleifð sína Kamb og bjó
þar upp frá því, þar til dóttir
hans og maður hennar hófu þar
búskap. Á Kambi var hann held
ur ekki aðgerðalaus, meðal ann-
ars gerði hann athyglisverðar til
raunir með súgþurrkun á heyi,
mörgum árum áður en súgþurrk
un með velknúnum blásara kom
til sögunnar. Hann hlaut lika
verðlaun úr styrktarsjóði Krist-
jáns konungs 9. fyrir fram-
kvæmdir sínar á Hofi og 1947
voru honum veitt verðiaun úr
Heiðursverðlaunasjóði Bún.fél.
íslands fyrir súgþurrkunartil.
raunir sínar o. fl.
Hjálmar sat í hreppsnefnd
Hofshrepps og var oddviti henn-
ar um skeið.
Ég hefi hér að framan drepið
á óbilandi kjark og áræði Hjálm
ars, en auk þess átti hann í fór-
um sínum mikla líkamshreysti
og karlmennsku. í vöggugjöf
hlaut hann svo einstakt heitfengi
að ætla mætti að það væru þjóð.
sögur sem af honum eru sagðar,
ef þær væru ekki studdar mörg-
um vitnum. Fram á elliár breytti
Hjálmar ekki búningi sínum þó
vetur eða harðveður gengi í
garð. Var eftir sem áður létt-
klæddur með hatt á höfði, ber.
hentur og berhálsaður, þannig
búinn stóð hann yfir fé sínu
stundum í vondum veðrum og
á ferðalögum. Jafnvel í hörku
stórhríðum er öðrum lá við kali
eða að krókna úr kulda var
Hjálmari jafnheitt og þeim er
inni sátu. En Hjálmar er sér-
stæður í fleiru en þessu. Hann
hefir aldrei talið það skyldu sína
að binda bagga sína sömu hnút-
um og samferðamennirnir, held
ur gert það eitt er hann hefir
sjálfur talið réttast í hverju
máli og fylgt því fram með
þeirri einurð og þrautsegju sem
fáum er léð. Þar við bætist að
Hjálmar þolir engum að ganga
á rétt sinn, og er óljúft að láta
hlut sinn fyrir nokkrum. Þegar
alls þessa er gætt þarf engan að
undra þó Hjálmar hafi ekki á-
vallt setið á friðstóli.
Þrátt fyrir háan aldur er
Hjálmar furðu ern, gengur um
og heldur enn sjón, heyrn og
minni á það sem gamalt er og
fylgist nokkuð með í þvi sem
gerist. <
Hjálmar hefir verið fríður
maður og vel á sig kominn. Frem
ur lágur vexti, en þéttvaxinn og
þykkur undir hönd. Hægur i
framgöngu og lætur lítið yfir sér
hófsmaður í öllu, hefir t. d.
aldrei neytt víns eða tóbaks.
Hann er hýr og skemmtinn f
hópi vina sinna, jafnyndur og
sézt ekki bregða hvað sem að
höndum ber. Meðan Hjálmar var
í fullu fjöri var yfirbragð hans
og persóna þannig, að hann
vakti sérstaka athygli, ef hann
kom á ókunnar slóðir, svo fólk
spurðist fyrir um hver þessi mað
ur væri. Hjálmar minnir mig,
bæði í sjón og raun á okkar
fornu gömlu ættarhöfðngja.
Myndin sem hér fylgir segir
nokkuð til um yfirbragðið, en
saga hans atgjörvi og skapgerð
segir til um hið síðara.
Þegar ég hugsa um þennan
níræða ættarhöfðingja þeirra
Deilddælinga kemur mér ávallt
í hug þessi frábæra mannlýsing
Gríms:
Aldrei hryggur, aldrei glaður
Æðrulaus og jafnhugaður
stirður var og stríðlundaður
Snorrason og fátalaður.
«4
Hvort blítt eða strítt honum
bar til handa
borðaði hann og drakk að vanda
þótt komið væri í óvænt efni
eigi stóð það honum fyrir svefni
Þessi lýsing skáldsins á kemp
unni Halldóri Snorrasyni minn-
ir ótrúlega mikið á öldunginn
frá Kambi, þó nú séum við á
tuttugustu öldinni.
Vinir hans, nær og fjær, óska
honum allra heilla og blessunar
á þessum tímamótum 1 æfi hans.