Morgunblaðið - 21.01.1961, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐ2Ð
Laugardagur 21. janúar 1961
Egill Thorarensen kaup-
félagsstjóri Minning
f AG verður til moldar borinn,
að Laugardælum í Árnessýslu,
sá maður, sem mestur gustur hef
ur staðið um á Suðurlandsundir-
lendinu síðastliðna 3 áratugi.
Maður þessi er Egill Thoraren-
sen kaupfélagsstjóri á Selfossi.
Þegar hann í dag verður
lagður í skaut jarðar, þeirrar
jarðar er hann vann fyrir og
trúði á, langar mig að skrifa
fáar línur. Ég átti því láni að
fagna að vera samstarfsmaður
hans í stjórn Mjólkursamsölunn-
ar siðastliðin 18 ár, og verð ég
að segja það, að náið samstarf
við slíkan mann er góður skóli.
Egill Thorarensen sagði mér
eitt sinn, að þá er hann var ný-
seztur að á Selfossi og tekinn að
fást við viðskipti hafi sér verið
boðið að verða meðeigandi og
þátttakandi í stóru og arðvæn-
legu fyrirtæki í Reykjavík. Hann
brá þegar við og reið til Reykja-
víkur með 2 til reiðar, því vetur
var og ekki bílfært, ræddi hann
málið í Reykjavík en tók enga
ákvörðun og reið síðan austur.
f góðu veðri kom hann á Kamba-
brún og sá yfir undirlendi Suð-
urlands, þá sagðist hann hafa
tekið ákvörðunina. Hann færi
ekki til Reykjavíkur, hér skyldi
hans starfssvið verða. Ég tel að
hér hafi mikil gæfa að höndum
borið fyrir bændur Suðurlands,
því svo mátti segja að hverju
stórvirkinu af öðru væri af stað
hrundið, og var hann alltaf í
fararbroddi, enda sjálfkjörinn
foringi, vegna dugnaðar síns og
takmarkalauss áræðis, svo að
mörgum, sem varfærnari voru
þótti nóg um, en það var sama
hvaða erfiðleikar steðijuðu að,
það var eins og hann fyndi allt-
af leiðir til úrbóta, og kom þar
til skörp greind og stálvilji.
Þau félagslegu fyrirtæki, sem
mest bar á í höndum hans voru
Kaupfélag Árnesinga, Mjólkur-
bú Flóamanna og Þorlákshöfn
með tilheyrandi útgerð og fisk-
iðjuveri. Það mundi flestum
finnast að hvert þessara fyrir-
tækja væri nóg einum manni,
en það virtist leikur einn í hönd-
um hans að hafa þau öll. Það var
með Egil Thorarensen, eins og
marga .aðra stórhuga athafna-
menn, að ekki voru allir sam-
mála um hans framkvæmdir, en
það var eins og megin þorri
bænda hefði svo takmarkalausa
trú á hæfileikum hans að þeir
voru ætíð reiðubúnir að fylgja
honum enda heppinn að velja
sér samstarfsmenn. Hver myndi
nú vilja að Mjólkurbú Flóa-
manna væri óendurbyggt, eða
Þorlákshöfn eins og hún var frá
náttúrunnar hendi?
Ég kynntist Agli sem andstæð-
ing og samherja og það var
betra að hafa hann sem sam-
starfsmann en mótstöðumann, en
þó var það þannig, að sama
glæsimennið var hann sem and-
stæðingur, maður vissi alltaf
hvar maður hafði hann, og hann
barðist alltaf fyrir opnum tjöld-
um. 'Sem samstarfsmaður var
hann nokkuð ráðríkur sem
trenja er með slíka menn, þó
1 alltaf tilbúinn að taka fullt tillií
! til skoðana annarra og beygja
sig fyrir þeim, ef hann taldi þæt
til bóta og á sanngirni byggðar.
Ætt Egils Thorarensen ætla ég^
ekki að rekja, mun það verða'
gert af öðrum, sem eru þeimj
málum kunnugri en ég. Hann!
1 var af merkum bænda- og em- J
( bættismannaættum í báðar ætt-
ir, enda merkisberi glæsi-
; mennsku sinnar kynslóðar hvar
sem hann fór. Þótt Egill Thorar-
ensen hefði mikið starf með
höndum var hann mikill unn-
andi bókmennta og lista. Hann
átti fagurt safn málverka eftir
okkar beztu listamenn og það
var varla talað svo um íslenzka
bók, að hann hefði ekki lesið
hana, enda kunni hann utanað
mikinn fjölda kvæða og lausa
vísna og dáði mjög okkar beztu
skáld svo sem Einar Benedikts-
són og Grím Thomsen.
Við áttum nokkrar stundir
saman, án þess að vera að fást
við önn dagsins, þá kom það
berlega í ljós, að þótt mörgum
fyndist Egill hrjúfur á yfirborð
og stundum harður í horn að
taka, þá barðist undir skelinni
göfugt og viðkvæmt hjarta með
trú á hið góða í hverjum manni,
enda oft hjálpsamur þeim er
miður máttu sín í lífinu.
Nú er skarð fyrir skildi i fé-
lagsmálum okkar sunnlenzkra
bænda, en öll skörð ber að fylla
hversu stór sem þau eru, svo
ekki spillist það, sem gert hefur
verið. Minningu þessa fallna for-
ustumanns höldum við bezt uppi
með því að taka nú merki hans
þar sem hann hefur nú frá horf-
iðog bera það fram til sigurs
.Það þarf sjálfsagt fleiri en einn,
ef til vill fleiri en tvo, en sara-
taka vilji er máttugur.
Vertu sæll vinur, ég óska þess,
að íslenzk bændastétt eigi eftir
að eignast marga forustumenn
sem likjast þér.
Einar Ólafsson
ÞEGAR spurðist lát Égils Thor-
arensen, hygg ég að flestir vin-
ir hans hafi tekið undir með
nafna hans, skáldinu og bónd-
anum á Borg, er hann kvað;
,Mjög erum tregt tungu at
hræra“. Enda þótt Egill gengi í
skugga dauðans um langt skeið
fyrir andlát sitt og væri van-
heill hluta ævi sinnar, gneistaði
ávallt af honum slíkt örvandi
lífsmagn, að í augum vina hans
og ef til vill ekki síður mótstöðu
manna voru fáir menn jafnlif-
andi og hann. Af þeim sökum
kom fregnin um dauða hans
sem algerlega óvænt reiðarslag,
og ég held, að allir, sem þekktu
hann eigi mjög örðugt með að
trúa því, að hann sé í raun og
veru dáinn.
Um slíkan mann, sem Egill
var, hlaut jafnan að standa
styrr, enda var hann baráttu-
maður og kunni illa allri logn-
mollu. f Orrustum lífs og starfs
var hann hinn mesti kappi og
lærði aldrei að draga af sér eða
hlífa veikum lífskröftum. Hann
minnti á þá fomu höfðingja, er
gengu fyrir liði sínu að pataldri
og vildi oft verða rýrt fyrir hon-
um smámennið. Fáir áttu þó ó-
skiptari virðingú andstæðinga
sinna en hann, enda var hann
maður óvenjulega hreinskiptinn
og laus við allt laumuspil. Til
Viarks um það, hvert álit alþýða
manna hafði á honum, er sú
staðreynd, að hún gaf honum
SŒiemma á árum konungsnafn.
Eitt af því fyrsta, sem ég var
spurður að austanfjalls er ég
búsetti mig þar fyrir tuttugu ár-
um, var, hvort ég þekkti kon-
unginn á Selfossi. Var naEnbót
sú notuð jafnt af fylgismönnum
hans sem andstæðingum og vel
að merkja aldrei í háði.
Og er ég minnist hans látins,
kemur mér nafnbót þessi í hug
sem hin sannasta lýsing á Agli
Thorarensen. Hann var konung-
legur maður. Persónutöfrar hans
voru slíkir, að þeir geta engum
gleymzt, er þá þekktu; ,t?æði af
honum gustur geðs og gerðar-
þokki stóð“. Faskaldur gat hann
verið og harður á stundum, ef
þess þurfti með, en það var
glettnisbros með kuldanum og
mýkt í hörkunni. Heiðrflít var
jafnan yfir svip hans, þó að
skjótt gæti brugðið til storma og
jafnvel þrumuveðurs, ef vegið
var að hugstæðum áhugamálum
hans. Egill var ekki smár í
neinu er hann bar við, og ófeim-
inn að láta í ljós vanþóknun
sína á hverju því, er hann taldi
miður fara. Málfar hans var ætíð
hispurslaust og hressilegt, en
hverjum góðum manni og hverju
þörfu málefni vildi hann unna
sannmælis. Hið bjarta svipmót
hans bar hugarfarinu vitni.
Hann var karlmenni í þess orðs
beztu merkingu, virtur af öll-
um þeim, er dæma kunnu sann-
gjarnlega, dýrmætur vinur sín-
um og dáður af konum.
Egill Thorarensen kunni for-
kunnargóð skil á bókmenntum
og listum. Sjálfur gat hann og
með prýði brugðið fyrir sig
penna sem sjá má af hinni
snilldarlegu grein, er hann skrif-
aði um móður sína í safnritið
Móðir mín. Greinarkorn þetta
er bókmenntalegt afrek, sem
geymast mun lengi. Það er ber-
sýnilegt, að höfundur þess hefði
getað orðið góður rithöfundur,
ef hann hefði valið sér þá braut.
Hann hafði mikla þekkingu og
skýran skilning á bókmenntum,
fornum sem nýjum og ávallt
lærdómsríkt að ræða við hann
um skáldskap. Menningarmaður
var hann mikill og hafði sívak.
andi áhuga ó öllu því, er efla
mætti andlegan vöxt þjóðarinn-
ar.
En stærstur og mestur var
• Þorrinn kominn
Þá er þorfinn kominn. Ekki
var fyrsti dagurinn þurr um
allt land, en skv. gömlu
trúnni á þorrinn að vera stillt
ur og frostasamur, þá mun
vel vora. Austan og Norðan-
lands var yfirleitt þurrkur og
sumsstaðar svolítið frost, eink
um í hásveitum og inn tii
dala, svo að þar ætti vel að
vora, eins og segir í gömlu
vísunni. En Sunnan. og Vest-
anlands var víðast rigning,
a. m. k. fyrri hluta dags, og
spáir það ekki góðu eftir
sömu heimildum að dæma.
• Tveir lúxusréttir
Um leið og þorrinn byrjar
fer mig alltaf að langa í ís-
lenzkan sveitamat. Þeim sið t
að hafa á borðum reglulegan
þjóðlegan mat á þorranum,
kom Halldór Gröndal í
Nausti á fyrir nokkrum árum,
og nú finnst manni það til-
heyra að bera hann fram á
þessum tíma árs.
En þegar ég smakka á trog-
inu hjá honum Halldóri, ein-
hvern fyrstu dagana á þorry
anum, þá furða ég mig alltaf
á því að tveir íslenzkir þjóð.
legir réttir a. m. k. skuli ekki
vera útflutningsvara. Þar á
ég við hákarlinn og hangi-
kjötið. Ég hef dálitla reynslu
af því hvaða íslenzkur matur
fellur yfirleitt í smekk
útlendinga, hefi bæði fen-
ið sendan íslenzkan mat
þegar ég hefi búið erlendis og
boðið erlendum kunningjum
hér upp á slíka rétti, bæði
heima og í Nausti.
Það bregst ekki að þessum
útlendingum finnst hangi-
kjötið sérstaklega gott, og
spyrja að því hvort nokkurs
staðar sé hægt að fá það í
heimalandi þeirra. Sama er
að segja um hákarlinn. Ég
man t. d. eftir portugölskum

FEROIIM AIMH
.☆
Egill sem framkvæmdamaður. 1
hugsjónum hans á því sviði kom
konungslundin skýrast fram.
Þjóðin hefur verið vitni að störf
um hans austanfjalls, og þarf
ekki að rekja þau, í þeim fór
saman framsýni, stórhugur og
dirfska auk óbilandi kjarks og
dugnaðar. Það er fyrst og
fremst hans verk, að við Ölfus-
árbrúna hefur vaxið upp stór og
blómlegur kaupstaður en mesta
afrek hans er þó vafalaust sköp-
un Þorlákshafnar. Hún er nú
komin svo vel á veg, að sýnt er,
að þar muni rísa upp mesta
verzlunarborg Suðurlsndsins.
Og á aðaltorgi hennar mun um
ókomnar tíðir gnæfa minnis.
merki frumherjans og fram-
kvæmdajötunsins, sem dirfðist
að hugsa í öldum og milljörðum:
Egils Thorarensen.
Margoft hefur verið sagt, að
þá er Egill Thorarensen félli frá,
þyrfti að minnsta kosti tíu menn
til að taka við þeim störfum er
hann hafði á hendi einn. Og þótt
það verði hæfileikamenn, sem
ekki skal dregið í efa, mun vin.
um Egils þykja sem kaldur
skuggi hafi lagzt yfir Suður-
landsundirlendið við fráfall
hans. í spor hans verður vand-
gengið, en verkin, er hann vann,
munu hvetja til dáða þá sem á
eftir koma. Hann hefur lagt
traustan grundvöll, seni óhætt
mun að reisa á hús framtíðarinn-
ar.
Getur nokkur hugsað sér, að
slíkur maður sem Egill sé með
öllu horfinn úr tilverunni? Lík-
ami hans er lagður til hvíldar í
dag, en það er sannfæring mín,
að sjálfur lifi hann áfram á ein-
hverju því stigi tilverunnar, þar
sem allir hans stórbrotnu hæfi.
leikar fái að njóta sín til fulln-
ustu. f jarðllífi sínu var hann
stríðskappi og sigurvegari. Þótt
við syrgjum hann og söknum
nærveru hans megum við vera
minnug þess, að hin örðuga bar.
átta hans við ólæknandi sjúk-
dóm er á enda. Að mínu áliti
lauk henni með sigri: konung.
urinn féll, en hélt velli.
- Kristmann Guðmundsson.
AUÐVITAÐ hlaut að því að
draga, að Egill Thorarensen yrði
allur. En það er hart að sjá á
Framh. á bis. 14
ritstjóra, einum af þessum
matmönnum á meginlandinu,
sem vita allt um fínan mat,
njóta hans og fara langar
leiðir til að smakka á góðum
rétti. Þegar hann srrtákkaði á
hákarlinum, varð honum að
orði: Hafið þið virkilega ekki
reynt að koma þessu sem
lúksus forrétti í dýru' veitinga
húsin á meginlandinu? Og
þar liggur hundurinn einmitt
grafinn. Bóðir þessir réttir
eru svo dýrir í verkun að
þeir verða sennilega aldrei
hentugir á almennan markað.
erlendis, þar sem húsmæður
kaupa til heimilisins einkum
þar sem dýr flutningskostn-
aður bætist á. En ef hægt
væri að koma þessum réttum,
sem eru svo sérstakir, þar að
sem matmenn vilja kaupa sér
reglulega góða máltíð, já, þá
skiptir verðið ekki máli.
Sterki keimurinn af hákarli
og hangikjöti gerir það að
verkum að gott er að bragða
á þessu í upphafi máltíðar,
rétt eins og síld kavíar og
þessháttar. Og nógir eru til
að kaupa kavíarinn — þó dýr
sé.
• Fyrir heimameim
Aðrir íslenzkir réttir faTla
flestum óvönum illa. T. d.
sviðahausarnir, sem fæstir út
lendingar fá sig til að snerta
á, finnst ógeðslegt að sjá
þessi svörtu andlit. Eins er
með súran sláturmatinn, fæst.
ir kunna að meta hann til að
byrja með, þó okkur íslend-
ingum þyki þetta herramann*
matur og viljum borða hana
á þorranum.