Morgunblaðið - 22.01.1961, Blaðsíða 6
6
MORGVTSBLAÐIB
Sunnudagur 22. Janúar 1961
Doktorsrit og
doktorsvarnir
í Rætt v/’ð c/r. Steingnm J. Þorsteins-
son prófessor
LANGARDAGINN 7. janúar sl.
fór fram í Háskóla íslands dokt-
orsvörn í íslenzkum bókmennt-
um. Cand. mag. Finnbogi Guð-
mundsson (nú doktor) varði til
doktorsnafnbótar ritgerð sína
um Hómersþýðingar Sveinbjarn
ar Egilssonar. Andmælendur af
hálfu heimspekideildar voru dr.
Steingrímur J. Þorsteinsson pró-
fessor og dr. Jón Gíslason skóla.
stjóri. Blaðamaður Mbl. hefur
átt samtal við Steingrím J. Þor-
steinsson prófessor um dokt-
orsritgerðir um íslenzkar bók-
menntir síðari tíma, einkum
doktorsritgerð Fin-nboga Guð-
mundssonar, þar sem hún er
nýjust, og fer það hér á eftir.
doktorsritgerð Björns K. Þórólfs
sonar: Rímur fyrir 1600. Hún
var varin við Háskóla íslands
árið 1934 og er undirstöðurann-
sóknir, eins og raunar allar
þessar doktorsritgerðir.
Enn er verk, sem telja má hér
á mörkunum, það er doktorsrit-
gerð Christians Westergárds.
Nielsens, sem nú er prófessor í
íslenzku og norsku við Árósar-
háskóla, um Biblíuþýðingar Giss
urar Einarssonar: „To bibelske
visdomsböger og deres islanske
overlevering“. Hún er varin við
Hafnarháskóla árið 1957. Giss-
ur Einarsson deyr rétt fyrir
1550, en þýðingarnar komu ekki
fram fyrr en eftir siðaskiptin.
Þá komum við að því, sem
er eftir isiðaskiptin. Svisslend.
ingurinn Oskar Bandle valdi sér
efni frá síðari hluta 16. aldar.
Doktorsritgerð hans er um máb^
ið á Guðbrandsbiblíu. og er því
að vísu meir málsöguleg og stíl.
fræðileg en bókmenntaleg. Hún
er varin við háskólann í
Zúrich árið 1956.
Þá tók Jakob Benediktsson
fyrir efni frá aldamótunum
1600. Doktorsritgerð hans fjall-
ar um Arngrím lærða og verk
hans. Hún er rituð á ensku, en
varin við Hafnarháskóla árið
1957. Um efni frá 17. öld er að-
eins til ein doktorsritgerð, að
frátalinni ritgerð Jakobs Bene-
diktssonar, sem aðallega er um
17. aldar efni. Hún fjallar um
Passíusálma Hallgríms Péturs.
sonar og er eftir danskan prest,
háskólans.
(Ljósm.: Ingimundur Magnússon).
Arne Möller. Hann var raunar
af fslendingum kominn í móður
ætt. Hún var varin við Hafnar-
háskóla árið 1922.
Af 18. aldar bókmenntum er
aðeins til ein doktorsritgerð.
Hún er eftir Jón Helgason, nú
prófessor í Kaupmannahöfn, um
Jón Ólafsson frá Grunnavík,
sem var ritari Árna Magnússon.
ar. Hún var varin við Háskóla
íslands árið 1925.
Um íslenzkar bókmenntir frá
19. öld eru tvær doktorsritgerð-
ir, sem báðar eru varðar við Há
skóla íslands. Það er rttgerð
mín um Jón Thoroddsen og
skáldsögur hans (1943) og nú síð-
ast ritgerð Finnboga Guðmunds-
sonar, Hómersþýðingar Svein.
bjarnar Egilssonar.
★
— Þetta eru engin býsn frá
svo mörgum öldum.
— Nei, en vitaskuld eru til
allumfangsmiklar rannsóknir á
bókmenntum síðari alda, þótt
ekki séu doktorsritgerðir, t. d.
hefur Arne Möller, sem ég
nefndi áður, skrifað mikið rit
um Jón Yidalín og postillu hans,
prófessor Magnús Jónsson um
Hallgrím Pétursson og Peter Hall
berg dósent um H. K. Laxness.
Einnig eru til nokkur bókmennta
söguyfirlit og fjöldi einstakra rit-
gerða, sem fengur er að.
Samt sem áður er ljóst af
þessu doktorsritgerðatali, hve
íslenzkar bókmenntir síðari
Dr. Steingrímur J.
Þorsteinsson prófessor.
— Eru til margar doktorsritgerð
ir um íslenzkar bókmenntir sið.
ari tíma?
— Nei, þær eru sárafáar, þó
fer svarið að nokkru eftir því,
hvar upphafsmörkin eru sett.
— Siðaskiptin t. d.
í
— Já, það eru tvær ritgerðir
bar á mörkunum að því leyti, að
þær fjalla aðallega um eldri
tíma. Elzt er doktorsritgerð Jóns
Þorkelssonar, síðar þjóðskjala-
varðar, (Fornólfs). Hún heitir:
j,Um digtningen pá ísland í det
15. og 16. árhundrede" (Um
skáldskap á íslandi á 15. og 16.
öld). Hún var varin við Hafn-
arháskóla árið 1888.
Þessi ritgerð var mikil nýjung
fyrir íslendinga, því að kveð-
skapur þessa tímabils var lítt
þekktur. Ámi Pálsson prófessor
sagði t. d. eitt sinn við mig, að
hún hefði verið sér opinberun.
Hin ritgerðin á mörkunum er
• Gremjuefni
Ekki er það alltaf stórvægi-
legt, sem gerir okkur gramt
í geði. Þvert á móti, það eru
einmitt smámunirnir sem fara
mesí í taugarnar á okkur og
oftast ergja okkur.
Tökum t. d. þessar ágætu
umbúðir utan um síld og sar
dínur, blikkdósirnar. Þetta
hafa sjálfsagt í upphafi þótt
þægilegustu umbúðir og eru
það reyndar enn að vissu
leyti. Nú er bara hætt að
hugsa svo langt, að neytand-
inn þurfi að opna þær, áður
en kemur að hinu gómsæta
innihaldi. Hér áður fylgdi
lykill, til að opna leið að krás
unum. Nú þykir hann víst
óþarfur. Flestum dettur í hug
að dósahnífur geti komið í stað
inn fyrir þetta einfalda áhald,
sem vantar. En sennilega er
ekki gert ráð fyrir því, þar eð
blikkið í dósunum er yfirleitt
svo þunnt að það lætur undan
og böglast áður en það veitir
nægilega mótspyrnu til að
hnífurinn gangi í það. Hvað
skyldi svona lítill hlutur, eða
réttara sagt skortur í svona
litlum hlut, gera mörgum
gramt í geði í viku hverri.
* Látti^þér^ckki
gremjast!
Annað enn smávægilegra
atriði. Einu sinni þótti það
sjálfsagt að hafa rifuna á tann
kremstúbunum aflanga, svo
að kremið lægi stöðugt á tann-
burstanum, eftir að búið var
að kreista það út. Nú er opið
haft kringlótt á fjöldamörgum
túbum, svo það þarf reglu-
lega leikfimi til að halda því
á burstanum og varna því að
það velti út af honum, ef mað
ur ekki kýs að vera svolítið
sóðalegur og ýtir ofurlítið á
það með puttanum.
Þetta eru ekki merkileg
atriði. En samt gera þau mörg
um lífið erfiðara en það þyrfti
að vera. Þýzkur framleiðandi
einn hafði á borðinu hjá sér
skilti, sem á stóð: — Maður,
láttu þér ekki gremjast.
Væntanlega hefur honum ver
ið eins annt um að þeim sem
notuðu vörur hans yrði ekki
tíma eru lítt plægður akur. Til
samanburðar má geta þess, að
Svíar eru orðnir í mestu vand.
ræðum að finna hæf bókmennta
efni til doktorsritgerða. Þeir eru
fyrir löngu búnir að gera skil
öllu, sem kallazt getur fyrsta
fokks skáldskapur og höfundar,
og komnir langt niður fyrir þau
mörk. En það er ekki til doktors
ritgerð um neitt íslenzkt ljóð-
skáld eftir daga séra Hallgríms
Péturssonar.
— Mun- þetta ekki standa til
bóta?
— Ég vona það, og ég veit um
ýmsa unga og efnilega menn,
sem eru að vinna að slíkum efn-
um eða líklegir til þess á næst-
unni. Það hefur verið erfitt
fram til þessa tíma, og er enn,
að sinna slíku, vegna þess hve
til lítils er að sælast.
En nú er m. a. upp kominn
Vísindasjóður til að létta fyrir
mönnum í þessum efnum, og við
skulum vona, að fleira slíkt
fylgi í kjölfarið. Það eru ekki
nema fáir, sem hafa aðstöðu til
að gera þetta af einberum á.
(huga. Maðurinn lifir ekki aÆ
andanium einum saman, ekki
fremur en hann lifir af einu
saman brauðinu.
— En með leyfi að spyrja,
'hvaða gildi hafa eiginlega
iþessar doktorsvarnir? Er ekki
búið að meta fyrirfram af
dómnefnd, hvort ritgerð telst
hæf til doktorsnafnbótar eða
ekki?
— Það er von að þér spyrjið.
Það er rétt, að fyrst eru ritgerðir
kannaðar og metnar af þar til
kjörinni dómnefnd sérfróðra
manna, og það mat ræður oftast
úrslitum. Viðkomandi háskóla.
deild ákveður síðan á grundvelli
þessa mats, hvort ritgerð sé hæt
til varnar eða ekki. Hjá fá«
mennri þjóð eins og okkur get,
ur sjálf vörnin sjaldnast hagg.
að því mati. Hjá milljónaþjóð-
um getur aftur á móti borið við,
að maður hafi fengið annan til
að semja ritgerð fyrir sig og
upp komi, að hann þekki ekki
til hlítar „sína eigin ritgerð11.
Einnig eru þess fáein dæmi frá
erlendum háskólum, að við
doktorsvörn hafi tekið til máls
menn úr áheyrandahópi og
Frh. á bls. 23
gramt í geði, fyrst honum var
svo vel ljóst hvaða þýðingu
það hefur að losna við þessi
smávægilegu gremjuefni.
Hvaða framleiðendur smá.
vægilegra hluta sem hver
maður notar í daglega lífinu,
gætu bætt skapið í mannkya.
inu-
• Fyglinffur —
sigraður
Mýrdælingur skrifart
1 Lesbók Morgunblaðsins &
gamlársdag sl. er grein, sen»
segir frá raunalegu slysi, sen»
varð hér í Mýrdalnum fyrir
nálega 60 árum. — Tveir ung.
ir og efnilegir menn fóru 4
aðfangadag jóla 1 fjárleit, ei»
lentu í snjóflóði og fórust báð
ir. Höíundur greinarinnar seg
ir að maður einn, sem tók þátt
í leit sem gerð var að mönn.
unum, hafi verið .fyglingur1*
en svo hafi þeir verið nefndir
austur þar sem sigu í björg til
fuglatekju.
IVJi FERDIIMAIMH
\
Þetta er ekki rétt, Bjarg.
menn hér í Mýrdalnum haf«
aldrei verið nefndir „fylging.
ar“. En þeir hafa verið nefndir
sigamenn, bjargmenn, fjall.
menn og hamramenn. A Vest
fjörðum hafa fuglatekjumenn
verið nefndir ,fyglingar“, en
ekki hér austur í Mýrdal eða
undir Eyjafjöllum, og í Vest.
mannaeyjum held ég að þetta
orð hafi sjaldan eða aldrei ver
ið notað.
Eg vil leiðrétta þessa villu,
vegna þess að ég vil ekki láta
klína á okkur Mýrdælinga að
við höfum nefnt okkar fræknu
fjalLmenn fyglin-ga, því mér
þykir orðið ljótt.