Morgunblaðið - 25.01.1961, Page 14

14
MORCVNBLAÐIÐ
MiðviKudagur 25. jan. 1961
Helgi litgvarsson yfirlæknir
# jór og áf engi
Á SEINUSTU mánuðum hefur Sviss
verið meira rætt og ritað um j taldir
eru drykkjusjúklingar
2% af ölllum íbúum
alkohól en um langt árabil að í landsins (U.Press, cit Alþbl. í
undanfömu. I des. 1960).
Glöggt kemur fram að menn) Á 5 fyrstu starfsárum hjúkr.
greinir á um ágæti alkohólsins. unarheimilis AA-samtakanna
Það er mjög áríðandi að hver
einasti maður, ungur og gamall,
geri sér grein fyrir göllum þess
og kostum, ef einhverjir eru,
því ég hygg að framundan séu
úrslitaátök um alkohólið, ekki
aðeins hér á landi heldur um
alla veröld og skal ég nú gera
grein fyrir þessari skoðun
minni.
Við vitum að bindindisvikan,
stór slys, árásir og stórþjófnað.
ir af völdum alkohóls og nú
síðast ölfrumvarpið, hafa ýtt
undir umræður um alkohól-
vandamálið hér á landi. Með öl-
frumvarpinu, ef samþykkt verð-
ur, rætast draumar allra vild-
ustu vina alkohólsins, að fá það
í minni og ódýrari umbúðum
en áður. f Svíþjóð, Frakklandi
og mörgum öðrum menningar
löndum fer nú fram ýtarleg
rannsókn á útbreiðslu dfykkju-
skapar og áhrifa hans á heilsu-
far, siðferði og glæpahneigð.
Mest er haft á orði að rannsókn-
ir þessar og gagnráðstafanir
sem boðaðar eru, séu gerðar
vegna þess, að sívaxandi drykkju-
skapur kvenna og unglinga sé
uggvekjandi. En ástæðan fyrir
því róti sem alkohólið velkist
nú í, á sér líka aðrar og dýpri
orsa'kir.
Frá öndverðu hefur mannkyn.
ið verið tröllriða af hallærum
og drepsóttum. Ekki höfum við
íslendingar farið varhluta af
þessum vágesti. Tæknivísindi
og læknavísindi hafa gert mönn-
um kleift að sigrast á, eða drepa
í dróma hallæri og flestar
drepsóttir. Ég nefni til dæmis
íslands fomu féndur: svarta
dauða, kúabólu, bamaveiki og
holdsveiki. Alkohól og krabba-
mein leika enn lausum hala.
Um krabbamein er þó það að
segja, að svo kappsamlega er
unnið að rannsóknum og lækn.
ingum á því um allan heim að
varla getur hjá því farið að ein-
hýer úrlausn fáist á því vanda-
máli í náinni framtíð. Alkohólið
sjÉendur því ekki lengur í skjóli
bak við mestu plágur mann.
kynsins. Það er komið í fremstu
Viglínu. Þar verður það að sigra
eða falla. Ég er ekki í miklum
vafa um hver endalokin verða.
Að vísu segja virktavinir alko-
hóisins að það sé jafngamalt
mannkyninu, yndi af því jafn-
gamalt yndi af hljómlist, og að
það sé menningararfur sem
þurfi að leggja aukna rækt við
(Sbr. Morgunblaðið 9. des. 1960).
Öil vitum við að alkohól er
nautnameðal, sem veldur stór.
mennskubrjálæði og jafnvel
fullkominni vitfirringu ófárra
neytendanna.
S.B. segir svo (Morgunbl. 9.
des. 1960): „Það er þarft og
nauðsynlegt verkefni fyrir Góð-
templara að uppræta drykkjú-
sjúkleika með þjóðinni og hjálpa
þeim til manns, sem harðast
hafa orðið úti og alls ekki þola
að neyta neins áfengis — en
láta hina óáreitta sem drekka
af list og í hófi sér til ánægju
og ef til vill nokkurs góðs“.
Ég hef xeynt að gera mér
þess nokkra grein við hverju
verði þjóðin kaupir þessa um.
ræddu ánægju og að eigin dómi,
vafasömu gæði hófdrykkju-
mönnunum til handa.
Heilbrigðisskýrslur landlæknis
bera með sér að fyrir nokkrum
árum var gerð allítarleg grein
fyrir drykkjusjúklingum í ein-
um af kaupstöðum landsins og
reyndust þeir 1,3% íbúanna. Til
samanburðar má geta þess að i
hefur þar verið tekið á móti 200
nýjum sjúklingum á ári hverju.
Það er meiri aðsókn en að
berklahælunum, þegar verst lét.
Þeir einir sjúklingar sækja hæli
þetta, sem vita um og skilja
sjúkdóm sinn. Öll vitum við að
flestir drykkjumenn eru ekki
alveg á því, að þeir séu neinir
vandræðamenn. Umhverfið skil-
ur þá ekki. Þeir bara „smakka
það. Árangur hjúkrunarheimilis
ins er talinn skiptast í 3 nokkuð
jafnstóra flokka: heilbrigða
betri og eins. Líklegt er að bati
fari nokkuð eftir aldri og stigum
veikinnar og því sennilegt að
mestur hluti þeirra sem fengu
ófullnægjandi bata séu enn
drykkjusjúklingar. — Áfengis-
varnadeild HV tók á árunum
1952—1958 á móti 1189 sjúkling-
um. Skýrslur deildarinnar bera
með sér að hún hefur sent til
tölulega fáa sjúklinga í heimili
AA.samtakanna. Líklegt er þó,
að ófáir sjúklingar séu þeir
sömu á báðum þessum stöðum.
Af ofanrituðum gögnum og
fleiri staðreyndum þykir mér
líklegt að í Reykjavík séu 800—
1000 drykkjusjúklingar. Allt
þetta fólk á sammerkt í því, að
það er óhæft til að veita heim-
ili forstöðu vegna drykkjuskap-
ar. Samkvæmt hérlendri reynslu
má telja líklegt, að allt að %
huti þessa fólks sé óhafandi á
heimilum og eigi hvergi heima
nema í hælum. Ég geri ráð fyr.
ir því að fullur þriðjungur þess-
ara sjúklinga sé vistaður á
Kleppi, í Arnarholti og víðar.
Engar innlendar skýrslur eru
til um ofdrykkjumenn. Það er
að segja fólk, sem hefur lítið
taumhald á drykkjuskap sínum,
en getur þó haldið saman heim-
ilum sínum og stundar atvinnu
sína, þó oft í skjóli sér fremii
vina og vandamanna. f erlend.
um skýrslum hef ég séð of-
drykkjumenn talda þrefalt fleiri
en drykkjusjúklingana.
Á árinu 1955—1958 tekur
áfengisvarnadeild á móti 498
sjúklingum. Á framfæri þeirra
eru 536 börn. Það er því augljós
staðreynd að þau börn, sem al.
ast upp á heimilum drykkju-
sjúklinga og ofdrykkjumanna
skipta þúsundum. Hraust og táp-
mikil böm sleþpa sjálfsagt oft.
ast heil á sálu og sinni frá því
uppeldi. En hvernig fer fyrir
börnunum, sem eru pasturslítil
og veikgeðja? Spyr sá sem ekki
veit.
í Morgunblaðinu í síðastliðn-
um mánuði segir svo: Við verð-
um að horfast í augu við þá
staðreynd, að allur fjöldi manna
neytir víns. Svipuð ummæli
sjást víðar. Ef maður gerir ráð
fyrir að slíkar fullyrðingar séu
réttar, þá hafa % þessa fólks
fullkomið vald yfir alkohól.
neyzlu sinni. Það mundi því
kosta flesta af því, litla sjálfsaf-
neitun eða enga að hætta slí'kri
neyzlu með öllu. Þessu fólki vil
ég benda á:
1. Nálega allir ofdrykkjusjúkl-
ingar hafa um eitt skeið verið
hófdrykkjumenn.
2. Fjárhagur margra, ef ekki
flestra heimila leyfir ekki að
alkohól sé notað til neyzlu
og risnu, þó í hófi sé.
3. Þó að hófdrykkjumaður sé
öruggur um sjálfan sig, veit
hann ekki hvort börn hans,
bamabörn, vinir eða vanda.
menn, sem lært hafa af hon-
um listina, verða eins sterkir
á svellinu.
4. Alkohól sljófgar dómgreind
og dregur úr viðbragðsflýti,
þó lítils sé neitt og getur því
gert hófdrykkjumanninn
ábyrgan að stórslysum. —
Skammt er að minnast flug-
slyssins mikla í Finnlandi.
Flugstjórarnir báðir voru
taldir undir áhrifum alkohóls
og nöfn þessara ógæfumanna
básúnuð um heim allan. —
(Sbr. Tíminn 10. 1. 1961).
Fyrstu 10 mánuði ársins 1960
voru rúmlega 200 manns kærðir
fyrir ölvun við akstur. Vitan.
Igea telur flest af þessu fólki sig
neyta alkohóls í hófi. Ofdrykkju
mennirnir eiga fæstir ráð á bíl
um. Lögregluþjónn í Reykjavík
skrifar (Vísir 1. 12. 1960): „Þið
hafið sennilega ekki komið á
slysstað, þar sem drukkinn mað
ur hefur valdið slysi, farartæki
sundurtætt og saklaust fólk
slasað. Þið hafið sennilega ekki
heyrt neyðaróp hinna slösuðu".
Versti og andstyggilegasti
fylgifiskur alkohólsins er þó
glæpahneigðin. Vegna vitfirring
ar og óminnis, sem iðulega fylg-
ir alkohólneyzlunni geta ágæt.
ustu drengir misst stjóm á
sjálfum sér og unnið hin versta
óhæfuverk án vilja síns og vit-
undar. f bæ einum í Svíþjóð
leiddi ítarleg rannsókn í ljós að
65% af öllum glæpum þar áttu
rót sína að rekja til alkohól-
neyzlu. Nálega allar líkamsárás.
ir hér á landi, þar meðtalin
morð og nauðgunartilraunir,
hafa verið framdar í ölæði.
Sama máli gegnir um flesta
þjófnaði og fleiri glæpi.
Árið 1956 voru yfir 4000 næt-
urgestir í kjallara lögreglunnar
í Reykjavík vegna ölvunar.
Stígur Sæland segir (Alþbl.
30. 11. 1960: „Flest þau afbrot
og leiðindamál, sem lenda hjá
lögreglunni stafa beint eða ó
beint af drykkjuskap". Hann
segir einnig :„Oft hafa konur og
börn orðið að flýja undan
drukknum mönnum og við verið
beðnir um aðstoð“.
arðu ekki að fá þér einn lítinn?
Varla drepur þig að smakka það.
Ertu hræddur við mömmu þína
o .s. frv. Svo bætist við: Varla
verður þú fyllibytta, þó þú
drekkir einn saklausan bjór.
Frakkland er eitt mesta vín-
yrkjuland í heimi, létt vín eru
þar ekki dýrari en kaffi hér.
Sama máli gegnri um bjórinn.
Og hver er reynslan þar? New
York Times (Cit. Vísir 30. 11
1960) segir svo: Franska stjórn-
in hefur hafið róttæka baráttu
gegn al'kohólismanum, sem er
eitt mesta vandamálið bæði
félags- og heilbrigðismálum
Frakklands.
Benedikt G. Waage, forseti
ÍSÍ í 30—40 ár, segir (Alþbl. 11
11. 1960): „Áfengisbölið er
mesti bölvaldur þjóðarinnar í
dag“.
Ólafur Þ. Kristjánsson, skóla.
stjóri í unglingaskóla, segir (A1
þýðublaðið 18. 12. 1960): „Áfeng
isneyzla unglinga er eitt alvar-
legasta málið sem íslenzka þjóð-
in þarf að leysa“.
Ýmsir hófdrykkjumenn hafa
að undanförnu skrifað í blöðin
um ágæti bjórsins, en hnjóða í
sterku drykkina.
Helgi Sæmundsson segir (Vik
an 12. 1. 1961): „Menn skaða sig
naumast á bjór, en gera auðveld.
lega út af við sig á eitri“.
í Morgunblaðinu í síðastliðn-
um mánuði segir svo: „Lítil
skynsemi virðist í því að leyfa
sölu hinna sterkustu drykkja,
sem verst fara með menn, en
banna að selja tiltölulega sak.
lausan bjór og verðleggja létt
vín þannig, að menn hallist að
drykkju hinna sterku vína“. Og
enn segir þar, að s'kapa þurfi
almenningsálit gegn óhófs-
drykkju áfengis og að bindindis-
hreyfingin hafi í því efni miklu
hlutverki að gegna.
Ef skilja á þessa menn svo, að
þeir vilji hefja sölu á bjór en
banna sterka drykki, þá er það
út af fyrir sig athyglisverð til-
laga. Sjálfur álít ég, að sumir
gæti, sem kallað er hófs í
drykkju, aðrir ekki, hvort sem
alkohólið er meira eða minna
útþynnt. Öll getum við verið
sammála um að ekki mundi
bjórinn draga úr illvígum áróðri
drykkjumannsins. Flest könn-
umst við við orðatiltækin: Ætl.
Hver vill svo trúa því að ódýr
vín og bjór mundu draga
drykkjuskap okkar?
Hófdrykkjumennimir, sem ég
hef áður vitnað til, vilja láta
bindindismenn kenna fólki að
drekka í hófi og lækna þá sem
sjúkir verða af drykkjuskap.
Sjálfir vilja þeir sitja óáreittir
að sínu. Dálítið einkennilegur
hugsunarháttur.
Síðan ég var unglingur hef ég
heyrt, að það þyrfti að kenna
íslendingum að drekka. Ekki
hef ég séð bóla á neinni breyt-
ingu í því efni seinustu 50 árin,
og svo mun enn fara. Allt þrugl
um erlenda drykkjumenningu
eru staðlausir stafir.
Sjálfsagt er að einangra og
lækna sjúklingana eftir getu. Til
þess þurfum við að stækka
hjúkrunarheimili AA og reisa
nýtt drykkjumannahæli að öll.
um búnaði og starfsliði eins og
geðveikrahæli. Gallinn á þessu
er bara sá, eins og Guðm. Jó-
hannsson, forstjóri hjúkrunar.
heimilis AA, segir, að þótt marg
ir séu læknaðir þá bætast æ
fleiri í hópinn, sem lækningar
þurfa við.
Trúlega er hlutfallið miili
þeirra sem alkohól neyta og of-
drykkjumanna alltaf svipað. Um
stundarsakir getur það breytzt
af ýmsum þjóðfélagslegum
ástæðum, en ófrávíkjanlegt er,
að því fleiri neytendur, því
meiri ofneyzla. Eins og ég hef
áður sagt, hygg ég, að % þeirra
sem alkohóls neyta, geri það án
allrar drykkjufýsnar. Þetta fólk
heldur að skaðlaust sé að neyta
áfengis við einstaka tækifæri.
Ég held að þetta sé rangt, ég
held að þetta íólk gefi börnum
sínum og öðrum fordæmi um að
neyta áfengis við einstaka tæki.
færi. En þau tækifæri vilja
verða æði mörg hjá sumum læri
sveinum þeirra. Og því fer sem
fer.
Þetta fólk langar mig til að
biðja um, að kynna sér hörm-
Hljótt við
höfnina
Þessa mynd tók ljósmyndari
blaðsins í fyrradag í Reykja-
víkurhöfn. Síldarleitarskipið
Fanney lá þar milli tveggja
sildarbáta og biðu skipin öli
eftir að veðrinu lægði, svo
hægt yrði að halda aftur út
á veiðar.
ungar drykkjumannsins, hlusta
á kveinstafi barna hans og fjöl.
skyldu. Hollt er líka hverjum
einum að ganga um götur borg-
arinnar að kvöldlagi um helgar.
Oft má þar sjá glæsileg og fal.
leg ungmenni álpast um göb.
urnar eins og meinakindur, sum
á leið til foreldranna, önnur i
leit að meira „geimi“. Blöðin
segja oft frá glæpum og mis-
ferli. Venjulega sér maður hilla
undir alkohólið á bak við verkn-
aðinn. Nú síðast segja þau frá
kolbrjáluðum ógæfumanni, sem
fyrir kynni sín af alkohólinu
var af kunnugum talinn geðheill
og góður drengur.
Ég er viss um að þeir, sem
kynna sér þessar hliðar alko.
hólsins í ró og næði, munu flest-
ir snúa baki við því. Ef svo færi
væri auðvelt að hjálpa þeim hóf.
drykkjumönnum, sem kunna að
„detta í það“ og þá er opnuð
leiðin að heilbrigðri lausn al'ko-
hólsvandamálsins.
Á síðastliðnu ári fór alkohól-
neyzla hér á landi minnkandi.
Það er ömurlegt, ef Alþingi hef-
ur ekki annað til alkohólsvanda
málsins að leggja en að hieypa
nýju lífi í neyzluna með ölinu.
Ég legg til að ölfrumvarpinu
sá frestað, en í þess stað geri
ríkisstjórn og AlþxTigi gagngerð.
ar ráðstafanir til að rannsökuð
sé þegar í stað útbreiðsla
drykkjuskapar hér á landi og
samband alkohóls við óknytti
og glæpi, örbirgð og ýmsa sjúk-
dóma einkum geðveiki. Almenn.
ingur á heimtingu á að fá að vita
það sanna í öllu sem lýtur að
alkohólinu. Ég veit að það muni1
opna augu margra. Að lokinni
slíkri rannsókn legg ég til að
ábyrgar tillögur milliþinga.
nefndar eða annarra tilkvaddra
aðila til úrbóta verði lagðar
fram svo fljótt sem unnt er.
Að endingu þakka ég ríkis-
stjóminni fyrir að fella niður
„kokkteil“-boð á nýársdag. Ég
vona að það verði forboði giftu.
samlegrar lausnar þess vanda-
máls, sem hér hefur verið gert
að umtalsefni.
Helgi Ingvarsson.
Símanúmer vort verður framvegis
2 44 25
Brunabótafélag íslands
Laugavegi 105