Morgunblaðið - 25.01.1961, Blaðsíða 15

Miðvikudagur 25. jan. 1961
MORGVISBLAÐIÐ
15
* _
Bergsteinn A. Bergsfeinsson yfi. fiskmafsm.
Flokkun á frystri
síld til útflutnings
UNDANFAHIÐ hafa orðið nokk-
ur blaðaskrif um útflutning á
frystri síld, og þar sem einnig
Ihefir þar verið vikið að flokkun
eða mati á síldinni, þykir mér
rétt að skýra málefnalega frá því
á hverju gæðaflokkun síldarinn-
ar er byggð og hvernig hún er
frar. kvæmd.
Er hér aðallega átt við skrif
hr. útgerðarmanns Haraldar
Böðvarssonar í Morgunblaðinu
undanfarið.
Á hverju gæðaflokkun byggist
I Við allan útflutning og sölu á
sjávarafurðum eru venjulega
þrjú höfuðatriði, sem skipta
máli:
1. Vörugæði.
2. Verð.
3. Umbúðir
Hér skiptir ekki svo miklu máli
hvort vörurnar eru seldar með
fyrirfram gerðum sámningum
eða fluttar til markaðslands ó-
seldar, nema að því leyti að ef
um fyrirfram-samninga er að
ræða, eru gæðaflokkunarákvæði
venjulega eitt af skilyrðum sölu-
samninga, én sé um útflutning
á óseldri vöru að ræða, þá er
gæðaflokkun hennar miðuð við
þær gæðakröfur, sem útflytj-
endur og matsstofnanir sölulands
telja að uppfylla þurfi í því sam
bandi. Gæðaflokkun er því óhjá-
kvæmileg, en um hana verður
einkum rætt hér.
Gæðaflokkar geta verið einn
eða fleiri, byggist það einkum á
eftirfarandi:
Fyrsta flokks gæði er sú vara
talin hafa í hverri fisktegund og
framleiðslu-aðferð, sem telja má
ógallaða, t. d. þannig að við
áframhaldandi framleiðslu eða
matreiðslu í markaðslandi gefi
fulla nýtingu, verði talin æskileg
og eftirsótt, á borð við annað,
sem í boði er.
Fyrsta flokks gæði verða því
grundvöllur flokkunar þeirrar,
sem óhjákvæmilega verður að
eiga sér stað.
Fleiri og lægri gæðaflokkar
skapast svo af tvennum ástæð-
um:
1. Þegar ekki hefir tekizt að
framleiða vörutegundina alla í
fyrsta gæðaflokki.
2. Varan, sem eleki næði
fyrsfa flokks gæðum er að gæð-
um e. t. v. allt frá því að vera
ennþá það, sem hægt er að kalla
góða matvöru og niður í það að
vera hæf til manneldis að ein-
hverjum hluta.
Það, sem þannig ekki næði
hinum æskilegu fyrsta flokks
gæðum, getur verið svo misjafnt
að flokka þurfi ennþá í sundur,
vegna þeirra ástæðna, er hér get-
ur í upphafi, þ. e. vegna viðskipta
xnilli kaupenda og seljanda.
f Flokkun á frystri síld
Sala á frystri síld til útflutn-
ings á sér ekki langa sögu hér
á landi, t. d. miðað við aðrar
sjávarafurðir. Hins vegar hefir
þessi verzlun staðið nægilega
lengi til þess að móta nauðsyn-
Jega gæðaflokkun síldarinnar, á
eama hátt og lýst hefir verið hér
að framan með sjávarafurðir yf
irleitt.
A þessum tíma hefir flokkun
síldarinnar mótazt í það, sem er í
dag, en nokkur atriði í því sam-
bandi verða rakin hér á eftir.
1 fyrstu var síldin einkum met-
fn eftir ferskleika og ytra útl-iti,
enda var meðferðinni í byrjun
urijög ábótavant.
Þe.ð kom þó mjög fljótt i ljós
að þetta mat var ekki nægilegt,
þar sem síldin gat haft innri
skemmdir, í eða út frá kviðar-
holi, sem er tegund af sjálfs-
meltingu o. fl.
Þetta kom í Ijós er kaupendur
fóru að þíða síldina upp í stór-
um stíl til flökunar í verksmiðj-
um, því auk þess að þessar
skemmdir skaða kaupandann
eins og þær eru, þegar síldin er
þídd upp, aukast skemmdirnar
eftir að síldin er þídd og þar
til hún kemst í varanlegt verk-
un*rástand hjá verksmiðjunni.
Ytri skemmdir og ferskleika
síldarinnar hefir verið unnt að
iaga með bættri meðferð. Hir.s
vegar geta innri skemmdir verið
til staðar, þótt síldin líti vel út
hið ytra.
Það er ekki sérlega vandasamt
að flokka síldina eftir ytra út-
liti hvað viðkemur ferskleika og
ytri skemmdum, en við innri
sk.emmdir verður að beita sérstök
um aðferðum.
Aðferð við mat á innri
skemradum
Framleiðslu-ástand frystrar
síldar til útflutnings er þannig,
að hún er fyrst heil og óskorin,
þ. e. sem kallað er í daglegu tali
óslægð með haus. Það er því úti-
lokað að gæðaflokka síldina
stykki fyrir stykki viðkomandi
innri skemmdum svo sem flesta
aðra framleiðslu.
Kaupendur, sölusamtök frysti.
húsanna og Fiskmat ríkisins hafa
því komið sér saman um þá að
ferð að flokka síldina samkvæmt
sýnishornatöku, þó líka sé lagt
til grundvallar, hvað vitað er um
gæði síldarinnar um leið og hún
er framleidd.
Síldin er yfirleitt fryst í 9 kg
öskjum (samfryst), og er hver
askja dagsett framleiðsludegi,
þannig að unnt verður að flokka
hverja dagsframleiðslu fyrir sig.
Við sýnishornatöku er venju-
lega miðað við eitt promille, þó
stundum sé tekið meira, ef á-
stæða virðist til. Skapazt hefur
sú venja að yfirfiskmatsmaður
framkvæmir sýnishornatöku og
flokkun, að viðstöddum fulltrú-
um sölusamtakanna og kaupanda.
Stundum hefir kaupandi ekki
fulltrúa viðstaddan.
Þessi flokkun síldarinnar fer
venjulega fram 1—3 dögum áð-
ur en hún er lestuð til útflutn-
ings.
Gæðaflokkar
Samkvæmt reynslu undanfar-
inna ára hafa skapazt 3 gæða-
flokkar.
A: Síld, sem telja má óskemmda
að ytri og innri skemmdum.
B: Síld, sem hefir lítisháttar
ytri skemmdir, t. d. sköddun á
haus og ekki teljandi annað, og
innri skemmdir rétt merkjanleg.
ar.
C: Síld, sem getur verið
sködduð á roði og allt að helm-
ingur sýnishorna með merkjan.
legum innri skemmdum.
1 öllum þessum flokkum verð-
ur þó síldin að vera fersk.
Nánari skilgreinmg þessara
flokka er þannig:
A: Reiknað með að megi nota
síldina án nokkurs úrgangs í
hvers konar áframhaldandi fram.
leiðslu eða matreiðslu.
B: Reiknað með að nota megi
síldina til hvers konar áfram-
haldandi framleiðslu eða mat-
reiðslu, án teljandi úrgangs, þó
getur slíkur gæðaflokkur verið
gallaður til t. d. heitreykingar,
ef hausinn er gallaður eða ef ein
hvers staðar er sprunga á roði.
C: Við áframhaldandi fram-
leiðslu eða matreiðslu má gera1
ráð fyrir úrgangi, t.d. að skera
verði allan kviðinn af allt að
helmingi síldarinnar og að slík-
ur gæðaflokkur sé óhæfur til
heitreykingar.
Fryst síld hefir fram að þessu
venjulega verið seld með fyrir-
fi'am gerðum samningum.
Venjulegast eru þeir samningar
nú gerðir um A-flokk eða byggð-
ir á gæðum hans. Sé um vöntun
á þessari vöru að ræða, gera
kaupendur stundum viðbótar-
samninga um næsta flokk eða B-
flokk, og í vetur hefir það skeð,
sennilega vegna mikillar vönt-
unar að kaupandi hefir samið
um nokkurt magn af C-flokki.
tJrgangur
Hér hefir verið lýst flokkun
síldarinnar. Er e. t. v. rétt að
geta þess, að lægsti gæðaflokk-
urinn er orðinn til samkvæmt
reynslu um lágmarksgæði þess,
sem kann að seljast, ef sérstök
vöntun er á þessari vörutegund.
Sú síld, sem er að gæðum lak-
ari en C-flokkur verður því tal
in úrgangssíld eða ekki flutt út
sem matvara í því formi eða fram
leiðsluástandi, sem síldin er
flokkuð í.
Hins vegar blandast engum
hugur um að svo sem fram-
kvæma verður flokkun síldarinn-
ar til útflutnings eins og hér er
lýst, verður ekki unnt að flokka
síldina á þann hátt, að ekki verði
eftir í úrganginum eitthvert
magn af síld sem ennþá væri
nothæft til manneldis, þegar síld
in væri þídd upp og flokkuð, en
þá er unnt að flokka flökin og
hirða hið nýtilega.
Það er því enginn mælikvarði
á hæfilega gæðaflokkun síldar-
innar, þótt kaupandi eða verk.
smiðjueigandi erlendis vilji í ein
stöku tilfellum kaupa úrganginn
og flokka hann síðan sjálfur, þeg
ar hann á ekki kost á betri vöru,
frekar en það sé mælikvarði á
flokkun síldarinnar, að kaupandi
kæri sig ekki um ótakmarkað
magn af fyrsta flokks síld, þegar
mikið framboð er á þeirri vöru
yfirleitt; né heldur mælikvarði
í þessu sambandi þótt léleg gæða
vara þessarar tegundar geti náð
sama eða betra verði, þegar
mikil vöntun er staðreynd, held-
ur en unnt er að ná með fyrir-
framsamningum, sem gerðir eru
áður en nokkur veit um hvað
síðar kann að verða á þeim vett-
vangi.
Reglur um útflutning
Hér á landi svo sem víða ann«
ars staðar er talið nauðsynlegt,
eru settar reglur um útflutning
sjávarafurða, þannig að viðkom-
andi útflytjandi þarf leyfi stjórn
skipaðrar stofnunar til þess að
flytja út og selja þessar afurðir.
Hlutverk þessara stofnana mun
oft vera margþætt, en mér skilst
þó, að þar sé um tvö megin- .
atriði að ræða:
1 fyrsta lagi halda uppi því
hæsta verði sem unnt er að fá á
hverjum tíma.
1 öðru lagi að meta, hvort út-
flutningur vöru geti á nokkurn
hátt skaðað markaðsmöguleika.
Fyrra atriðið er e. t. v. aðeins
eins konar reikningsdæmi, en
seinna atriðið á einkum við, eí
möguleikar eru á að koma í verð-
mæti framleiðslu, sem er úrgang
ur frá flokkun viðkomandi vöru-
tegundar.
Svo sem vitað er getur skapazt
það ástand að unnt sé að selja
úrgangsvörur á hagstæðu verði,
miðað við gæði.
Við leyfisveitingu fyrir slíkri
sölu, hlýtur þá að vera aðalatrið-
ið, hvort slík sala geti skaðað
hagsmuni vora á viðkomandi
markaði.
Þannig hlýtur að vera nauðsyn
legt, að ekki sé selt eða flutt út
án vitundar eða athugana þeirr-
ar stofnunar, er slík leyfi veitir.
Að endingu þetta: Þau um-
mæli, sem fallið hafa um Fiskmat
ríkisins í áðurnefndum blaðaskrif
um verða ekki gerð að frekari
umræðuefni en hér er gert, þ. e.
skýra rétt frá því, hvernig flokk-
un sí'darinnar er framkvæmd.
Ennfremur er rétt að geta um
eftirfarandi:
Fiskmat ríkisins er stofnun,
sem gegnir þeim störfum að sjá
um fiokkun á sjávarafurðum til
útflutnmgs, en hefir ekki meS
höndum úthlutun útflutnings-
leyfa fyrir þeim vörum.
uggatjöld
H VERFIGLU GGARNIR svo-
nefndu eru allra glugga dá-
samlegastir, þegar hreinsun
á þeim er höfð í huga. En
þegar velja á fyrir þá glugga
tjöld, kemur annað hljóð í
strokkinn. Þegar glugginn er
opnaður, opnast efri brún
hans inn og verða því gardín
urnar að vera fyrir utan
gluggakarmana.
Hér koma fjórar uppástung
ur, hvernig gera má glugga-
vegginn skemmtilegan á ein-
faldan hátt. Tökum við sem
dæmi lítinn glugga, sem stað
settur er hátt á veggnum.
1) Einfaldast er ein
löng gardína, sem felld er
yfir stöngina, þannig að mjúk
ur og boginn kappi myndast.
Einnig má klippa hliðargard-
ínurnar frá og draga þær
upp á stöng, svo hægt sé að
draga þær fyrir þegar dimma
tekur, en fyrirkomulag kapp-
ans er látið vera óbreytt.
2) Næsta mynd sýnir enga
nýjimg, venjuleg gólfsíð
gluggatjöld og rykktan
kappa. Þessi gluggatjöld fara
vel við gamaldags húsgögn.
Á myndinni skipa gamla
saumaborðið hennar ömmu,
stóll og lampi, heiðursssætið
í stofunni og fara vel við
þessa gerð gluggatjalda.
3) Og þá erum við komin
að stofunni með nýtízkulegu
húsgögnunum. Stórt og íburð
armikið tjald er hengt fyrir
gluggann, og er tjaldið haft
svo stórt að það hylur allan
vegginn, þegar dregið er
fyrir. Þetta fyrirkomulag fer
bezt í tiltölulega lítilli stofu
með aðeins einum glugga.
4) í svefnherbergi — eða
í herbergi heimasætunnar —
fara bezt einlit, létt hlið-
argluggatjöld og sléttur, rós-
óttur kappi. Rúllugardínurn-
ar eru hafðar úr sama efni
og lcappinn, einnig áklæði
litla stólsins.
—O—
Ef hugmyndaflugið er í
lagi má gera jafnvel hina
leiðinlegustu glugga skemmti
lega. En viðkomandi verður
að vita upd á hár, hvernig
hann hefur hugsað sér að
hafa gluggatjöldin, áður en
hann fer að kaupa efnið í
þau.
SAMKVÆMISSKRÚÐI
Síðir samkvæmiskjólar erO
nú aftur í tízku, sér í Iagi
þröngir með aukapilsum. —
Stúlkan á myndinni fór á
nýársfagnað í þessum glæsi-
lega skrúða, ljósgullnum
drakon-brokade-kjói, sem er
eins og skapaður fyrir nor-
rænar stúlkur. Kjóllinn er
frá IKA í Helsinki.
Það er mjög áríðandi fyrir
hverja stúlku að hugsa vel
um skó sína, einkum þá tá-
mjóu. Til að forðast hrukk-
ur og brot við tána er ágætt
að hnoða saman silkipappír
og troða honum vel fram í
tána. Einnig er ágætt að
setja sveigjanlega bambus-
stöng í skóna, þegar ekki er
verið að nota þá.