Morgunblaðið - 02.02.1961, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 2. febr. 1961
MORCVNBLAÐIÐ
11
Jóhannes Áskelsson jarð-
f ræðingur - Minning
SNEMMA árs 1928 kom ég innl
í veitingastofu stúdenta í Studie.
gárden í Kaupmannahöfn, lítt
kunnugur mönnum, enda nýkom.
inn. Ég dró mig þó að borði, þar
sem íslenzka var töluð hátt og
snjallt og fékk sæti við borðið.
Þetta var á laugardegi að aflíð-
andi hádegi og menn kátir og
gemsmiklir nokkuð. Einn var þó
í hópnum, sem ekki lagði mikinn
skerf í orðræður manna. Hann
var hár piltur og þrekinn, mikill
í sæti og sterklegur um herðar,
nokkuð alvörugefinn, kímdi að-
eins góðlátlega, þegar eitthvað
hnyttið flaug um borð.
Þetta var Jóhannes Áskelsson
og sáumst við þarna fyrst, því að
ég var farinn úr skóla, er hann
kom þangað.
Af einhverjum orsökum geðj-
aðist mér þegar óvenju vel að
Jóhannesi, þó að hæglátur væri
— eða kannski var það einmitt
vegna þess. Þegar hópurinn á
matstofunni sundraðist, stakk ég
upp á því við Jóhannes, að við
eyddum saman nokkrum síðdegis
stundum. Við fórum á þekkilegri
og rólegri stað, fengum okkur
glas af af víni og dvöldum sam-
an fram á kvöld. Og þarna
kynntist ég allt öðrum manni, en
ég hafði séð í stúdentahópnum.
Dulum að visu, en glaðværum og
einlægum, viðkvæmum og stór-
látum í geði og með fjölbreyti.
lega og nokkuð erfiða reynslu að
baki, þrátt fyrir æsku sína. Frá
þeim degi hefur mér þótt vænt
um Jóhannes Áskelsson þó að
fækkað hafi fundum hin síðari
ár, siðan ég fluttist úr Reykja-
vík. En ég minnist ennþá með
innilegri gleði margra elskulegra
samverustunda í glaðværð og
góðum trúnaði frá þessum árum
í Höfn og umfram allt brigðu-
lausrar hjálpfýsi og drengskapar
Jóhannesar. Hann var dauðtrygg-
ur vinur, sem alltsf var reiðubú-
inn til að hjálpa og aðstoða, hvar
sem hann mátti og sást þá ekki
fyrir, þó að úr litlu væri að spila.
Því að Jóhannes var stórbrotinn
í lund og höfðingi að eðlisfari.
Ég hygg að sár fátækt hans á
námsárunum hafi verið honum
þungbærari raun, en mörgum
öðrum, sem gerðir voru af létt-
ari viðum, ekki fyrst og fremst
vegna þess, sem hann varð að
fara á mis hennar vegna, heldur
hins, að hún þrengdi að og mis.
bauð því, sem sannast var og
djúplægast í eðli hans og gerð —
höfðingslund hans og karlmann-
legum manndómi. Af þessum
sökum varð Jóhannes innhverfari
en eðli hans stóð til — og bar
þess nokkurt mót eftir að hagir
hans breyttust og hann eignaðist
sitt vistlega heimili í Reykjavik.
Þrátt fyrir alúð, giaðværð og
gestrisni bar Jóhannes Áskelsson
einfarans þögula mót og var jafn.
an dulur og fámáll um hagi sína
og ætlanir.
Náttúrufræði og þá einkum
jarðfræði íslands, var hugðar-
efni Jóhannesar og kjörsvið í
námi, allt frá æskuárum og rann-
sóknarefni hans og annar veru-
legasti hluti ævistarfs hans til
dauðadags. Þó að fráleitt kunni
að þykja að ég leggi þar orð í
belg, sem um þau vísindi er
rætt, leyfi ég mér að fullyrða, að
hann varð dyggur verkmaður á
vettvangi þessara fræða, gerði
margar merkilegar uppgötvanir í
jarðfræði Islands, byggði drjúg.
um ofan á og bætti i skörð, þar
sem þeir höfðu áður unnið gagn-
merkilegt starf prófessor Þor.
valdur Thoroddsen og dr. Helgi
Pjeturss. Þrátt fyrir mikla
kennslu og lýjandi dagleg skyldu
störf, ritaði hann fjölda ritgerða
um rannsóknir sínar í erlend vis.
indarit og vakti með þeim athygli
erlendra manna á isienzkri rann-
sóknarstarfsemi og virðingu og
traust erlendra vísindamanna,
I þegar hann er allur. Sá Jóhannes,
sem ég minnist, er ferðamaður-
inn og rannsóknarinn Jóhannes
Áskelsson. Ég sé hann fyrir mér
ferðaklæddan, þreklegan og
vörpulegan, sterklega skóaðan
með berghamarinn í vasa, eins
og hann var, er við lögðum af
stað ásamt Einari Magnússyni
yfirkennara undir septemberlok
1934 norður á Hveravelli. Og
áttum nokkra yndislega daga á
fjöllum. Þá birtist mér Jóhannes
eins og hann var i raun og veru,
fjölfróður, skarpskyggn, leiftr-
andi af áhuga og rannsóknarhug,
alúðlegur, traustur og nærgæt.
inn. Betri félaga var ekki unnt
að kjósa sér. 1
Nokkur eftir að Jóhannes kom
heim frá námi og hóf kennslu
við Menntaskólann og Kennara-
skólann, kvæntist hann Dagmar
Eyvindsdóttur úr Reykjavík,
ágætri konu að dug og mann-
kostum. Frú Dagmar var manni
sínum ómetanleg stoð í starfi
hans, skildi hann og studdi, en
Jóhannes varð forsjáll og traust.
ur heimilisfaðir. Þau eignuðust
fallegt og notalegt heimili, þar
sem gestrisni og höfðingslund
skipuðu öndvegi og alltaf var
gaman að koma. Þau hjón eign-
uðust einn son barna, en Jó-
hannes gekk og í föðurstað syni
konu sinnar af fyrra hjónabandi.
Um leið og ég hér með kveð
kæran vin og æskufélaga með
virðingu og þakklæti, sendi ég
þeim öllum, frú Dagmar og son.
um hennar, innilegustu samúðar-
kveðju mína.
Holti, 25. 1. 1961.
Sigurður Einarsson.
Fjarsiæðukennd ummæíi
eftir skipstjóra á síldarbát
sem mér er kunnugt um, að mátu
niðurstöður hans mikils og dáð-
ust að skarpskyggni hans og ná.
kvæmni. En efalaust var það að-
eins lítið brot af öllu því, sem
rannsóknir Jóhannesar höfðu
leitt í ljós, sem honum hafði
unnizt tími til að koma skipan á
og birta, er hann lézt. Það verður
nú að vera verk þeirra, sem
áhuga hafa á íslenzkum jarð.
fræðirahnsóknum, að taka þar
við, er hann þraut og leggja síð.
ustú hönd á og koma út þeim
verkum hans, sem hann varð frá
að hverfa óloknum. Þg|S kann að
hafa farið fram hjá mörgum, sem
lítt kunnu skil á rannsóknar-
störfum Jóhannesar, að þessi
hægláti, fáskipti maður var allan
síðari hluta ævi sinnar að vinna
grundvallarverk til skilnings á
jarðsögu íslands og varpaði þar
ljósi á margan áður ókunnan1
leyndardóm með steingervinga.
rannsóknum sínum. Með þeim
fyrst og fremst hefur Jóhannes
tryggt sér nafn í vísindasögu Is.
lands, og verður minnzt um leið
og getið er Sveins Pálssonar,
Thoroddsens, dr. Helga og ann-
arra fárra en góðra.
Jóhannes Áskelsson var karl.
menni mikið, ramur að afli og
þolinn, enda afbragðs ferðamað.
ur, ótrauður, gætinn og þó
áræðinn. Þó að ég eigi margar
góðar og hugljúfar endurminn-
ingar um Jóhannes frá samvist-
arstundum okkar í Höfn á æsku.
árum, þá verður það þó ekki sá
Jóhannes, sem ég minnist nú,
Athugasemd frá Síldarútvegsnefnd
i Reykjavik
Góðir gestir
í Skógaskóla
GÓÐUM gestum var vel fagnað
í Skógaskóla á laugardaginn var.
Það voru þeir Rögnvaldur Sig-
urjónsson, píanóleikari, Runólfur
Þórarinsson cand. mag., fulltrúi
á Fræðslumálaskrifstofunni, Frið
finnur Ólafsson, forstjóri Tjarn-
jrbíós og Helgi Sæmundsson, for
maður Menntamálaráðs.
Héldu þeir félagar kvöldvöku
í skólanum, og var hún hin á-
nægjulegasta. Rögnvaldur Sigur-
jónsson lék á píanó verk eftir
Schubert, Schumann, Chopin og
Sveinbjörn Sveinbjörnsson. Run
ólfur Þórarinsson sýndi skugga-
myndir frá námsför sinni um
Bandaríki Norður-Ameríku, og
Helgi Sæmundsson flutti erindi,
sem fjallaði um sambúð manns-
ins og landsins á íslandi áð fornu
og nýju og hið mikilvæga hlut-
verk, sem biði æsku landsins. Að
síðustu mælti Friðfinnur Ólafs-
son nokkur kveðjuorð, en Jón R.
Hjálmarsson, skólastjóri, þakk-
aði gestum komuna og hina á-
gætu kvöldvöku.
Þá dvelst í skólanum, um þess-
ar mundir Axel Andrésson, sendi
kennari íþróttasambands íslands.
Leiðbeinir hann nemendum 1
knattspyrnu og öðrum knattleik-
um. Er sízt ofmælt að segja, að
mikil ánægja og hrifning ríki hér
vegna komu hans og kennslu.
I VIÐTALI, er dagblaðið Tím-
inn átti nýlega við þekktan síld-
veiðiskipstjóra, eru höfð eftir
eftir skipstjóranum hin fjar-
stæðukenndustu ummæli í sam-
bandi við verðlag á norskri og
íslenzkri síld.
Enda þótt í viðtalinu sé fjall-
að um ýmsar tegundir síldar, svo
sem bræðslusíld, frysta síld,
norðlenzka saltsíld og sunn.
lenzka satsíld, verða hér aðeins
gerðar athugasemdir við þann
hluta samtalsins, sem sunn-
lenzku saltsíldina varða:
1) Skipstjórinn segir að
norsku veiðiskipin hafi fengið
kr. 7/— fyrir kílóið af norsku
fersksíldinni sl. ár.
Sannleikurinn er hinsvegar sá,
að á síðustu norsku síldarvertíð-
inni fengu veiðiskippin greitt fyr
ir söltunarhæfa síld, sem hér
segir.
a) Fyrir stórsíldina: N. kr.
0/2688 pr. kg. eða ísl. kr. 1/43 pr.
k».
b) Fyrir vorsíldina: N. kr.
0/2366 prp. kg. eða ísl. kr. 1/27
pr. kg.
Ekkert fast verð var ákveðið
fyrir Suðurlandssíld til söltunar
i haust, þar sem samkomulag
náðist ekki milli L. I. Ú. og síld-
arkaupenda um fast verð. Sam-
kvæmt upplýsingum skipstjór-
ans í áðurnefndu viðtali, mun
skip hans hafa fengið kr. 1/80
fyrir kílóið eða 26—42% hærra
verð en frændur hans í Noregi
fengu fyrir sína síld.
Krafa skipstjórans um sama
verð og í Noregi myndi því þýða
stórkostle^a lækkun á fersksíld.
arverðinu hér.
2) I viðtalinu segir skipstjór-
inn: „Það er aumt til þess að
hugsa, að við skulum þurfa að
bræða afla, sem nágrannaþjóðir
okkar geta gert sér mat úr,- Þeir
virðast geta hirt hvert kvikindi“.
Ef við nú látum staðreyndirn-
ar tala, verður samanburðurinn
á bræðslumagni Suðurlandssíld-
ar annars vegar og norsku síldar-
innar hinsvegar sem hér segir:
a) Af norsku síldinni 1959 fóru
66% til bræðslu en af Suður.
landssíldinni íslenzku aðeins
18%.
Vegna aflabrestsins í Noregi
fór þó hlutfallslega langtum
minna magn til bræðslu 1959,
en á skárri aflaárurium.
b) Árið 1956, sem var all gott
aflaár í Noregi, fóru til bræðslu
þar í landi 80% af aflanum, en
af Suðurlandssíldinni sama ár
aðeins 9%.
3) Samið hefir verið um sölu
á um 135.000 tunnum af Suður-
landssíld. Allar þessar sölur hafa
verið gerðar í nánu samráði við
Félag síldarsaltenda á Suður. og
Vesturlandi.
Þegar þetta er ritað, er aðeins
búið að salta í rúmlega 50.000
tunnur, enda barst engin síld á
land fyrrihluta vertíðarinnar.
Enda þótt Suðurlandssíldin
hafi verið bæði mun horaðri og
langtum smærri nú i haust en
síðustu tíu árin á undan, var
hún þó söltuð og fryst eftir því
sem móttökugeta leyfði, enda
samningar fyrir hendi um sölu
á verulegu magni af smærri og
magrari sild en áður hafði veiðst
hér sunnanlands að haustinu.
Um miðjan janúar, er mestur
hluti flotans var hættur síldveið-
um og margar söltunarstöðvar
hættar síldarmóttöku, fengu 20—
30 skip ágætan afla og var öll
sú síld söltuð, sem stöðvarnar
gátu tekið á móti, enda saltsíldin
seld á mun hærra verði en sam.
bærileg norsk síld.
4) I sambandi við hina ótak-
mörkuðu markaði á 10% feitri
síld, sem skipstjórinn talar um,
má geta þess, sem dæmi um
markaðsástandið, að Vestur-
Þjóðverjar urðu á sl. ári að setja
80.000 tunnur af fullverkaðri og
óskemmdri saltsíld (10—15%
feitri) til bræðslu, eftir að allar
tilraunir til að selja hana, höfðu
reynst árangurslausar. Var þó
síld sú boðin á verði, sem nam
allt niður í % af söluverði sunn-
lenzku saltsíldarinnar. Á sama
tima urðu Pólverjar að lækka
smásöluverð á sinni saltsíld um
60% og tókst þeim þó ekki að
koma henni allri í neyzlu.
Austur-Þjóðverjar urðu sum-
arið 1959 að setja tugþúsundir
tunna af fullverkaðri saltsíld í
bræðslu sökum sölutregðu.
Á sama tíma sem allar ná-
grannaþjóðir okkar hafa orðið
að minnka saltsíldarframleiðslu
sína sökum sölutregðu, hefir
okkur þó tekizt að ná samning-
um um sölu á meira magni af
Suðurlandssíld en nokkru sinni
fyrr og aflað nýrra markaða og
eins og áður er sagt, fengið fyr.
ir síidina langtum hærra verð
en aðrar þjóðir hafa fengið fyr.
ir sambærilega síld.
A sama tíma og þessi þróun hef
ir átt sér stað hér, hafa keppi.
nautar okkar glatað hverjum
markaðnum á fætur öðrum, enda
hafa ýms stærstu markaðslöndin
margfaldað eigin saltsíldarfram.
leiðslu og segjast ekki lengur
hafa þörf fyrir innflutning á salt-
síld.
5) Ef við lítum yfir farin veg
og athugum hvernig ástandið
var í söltunarmálum hér sunnan-
lands fyrir 10 árum, sést hversu
margt hefir breytzt til batnaðar,
þrátt fyrir mikla erfiðleika, sem
við hefir þurft að stríða.
Orðið „Faxasíld" var þá enn
í hugum ýmsra síldarkaupenda
sem skammaryrði um lélega síld,
enda enginn kaupandi fáanlegur
til að gera fyrirframsamning um
slika síld. Sildarútvegsnefnd
kom þá á fót sérstakri skrifstofu
í Reykjavík, sem vinna skyldi
upp þessa vörutegund.
Um það leyti ritaði Haraldur
Böðvarsson á Akranesi merka
blaðagrein, þar sem hann hvatti
til þess að hætt yrði að hrúga í
tunnur síld af öllum stærðum
og gæðum og lagði jafnframt til
að nafni vörunnar yrði breytt i
„Suðurlandssíld“, enda Faxasíld-
arnafnið ekki vænlegt til árang.
urs.
Á undanförnum árum hefir
með sameiginlegu átaki Síldar-
útvegsnefndar og síldarframleið-
enda tekizt að afla Suðurlands-
síldinni sérstakra markaða án til.
lits til þess hvernig söltun hefir
gengið norðaalands, en fyrstu
árin var aðeins hægt að salta
öðru hvoru síld sunnanlands
upp í hluta af því samnings-
magni, sem ekki tókst að af-
greiða hverju sinni frá Norðuf-
landi.
Er nú svo komið að Suður-
landssíldin hefir fengið gott orð
á sig í þeim löndum, sem hana
hafa keypt undanfarin ár.
Á fyrstu árunum fékkst eng-
inn til að kaupa Suðurlandssíld
með minna fitumagni en 18%.
Nokkur lönd hafa þó fengizt til
þess síðustu árin að taka 15%
— 18% feita síld, ef ekki veidd.
ist nægilegt magn af 18% feitri
síld, en allt til síðasta árs reynd-
ist mestöll Suðurlandssíldin vera
frá 18—25% feit.
Sú breyting hefir nú orðið á
síldveiðunum hér syðra, að ný
vertíð — vetrarsíldveiði — er
hafin. Síldin er þá magrari en á
hinni venjulegu vertíð eða að
jafnaði 10—15% feit og fer
minnkandi eftir því sem líður á
veturinn. Hefir sala verið tryggð
á nokkru magni af þessari síld
saltaðri.
Hvort útflutningurinn á þess.
ari mögru síld verður til góðs
eða ills fyrir framtíðarsölu
Suðurlandssíldar, skal engu spáð
um hér. Ur því verður reynslan
að skera. Vonandi verður sá g'óði
árangur, sem náðst hefir síðasta
áratuginn, ekki eyðilagður á
einu ári.
Rökræður um þau mál, sem
hér hefir verið drepið á og um
er rætt í áðurnefndu blaðaviðtali
eru síður en svo óæskilegar og
geta í mörgum tilfellum verið
gagnlegar, en annar eins raka.
laus þvættingur og fram kom í
þessu áðurnefnda viðtali er eng-
um til gagns og hinum aflasæla
skipstjóra til vansæmdar.
Sigurgeir Sigurjónsson
hæstaréttarlögmaður
Málflutningsskrifstofa.
Aðalstræti 8. — Sími 11043.
Kenntsla
Vejle Husholdningsskole
Vejle — Danmark. — Ný-
byggður, 1944 með eigin barn-
fóstrudeild. Nýtízku skóli. —
Staðsettur í einum fegursta bæ
Danmerkur 5—6 mán. námskeið
hefjast 4. aprfl, 4. maí og 4. nóv.
Skólaskýrsla send.
Metha Mþller
forstöðukona.
RACNAR JQNSSON
hæstaréttarlögmaður
Vonarstr. 4 VR-húsinu. S. 17752
Lögfræðistörf og eignaumsýsla