Morgunblaðið - 02.02.1961, Blaðsíða 14

14
MORCVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 2. febr. 1961
Hillueyjar í verzlun. Þær eru framleiddar af Ofnasmiðjunni
h.f. í Reykjavík, sem einnig framleiðir hina gamalþekkíu
Helluofna svo og stálvaska og margt fleira.
— Verksmiðju
iönaöurinn
Framh. af bls. 13.
á iðnaðarlóðum í Reykjavík, þar
sem stærstt hluti iðnaðarins er
staðsettur. Á tímabilinu frá 1945
til 1957 voru fullgerðir rúmlega
10 millj. rúmm. af húsnæði á öllu
landinu. Af þessu voru rúmlega
1,3 millj. rúmm. alls konar hús.
næði til iðnaðar eða aðeins um
13%. Á sama tíma voru byggðir
rúmlega 0,4 millj. rúmm. af iðn-
aðarhúsnæði í Reykjavík eða um
30% af öllu iðnaðarhúsnæði á
landinu. Hefur þessi lóðaskortur
ásamt byggingarskömmtuninni
orðið iðnaðinum fjötur um fót og
dregið úr hagkvæmri starfsemi
hans.
Nokkrir forráðamenn Félags
íslenzkra iðnrekenda fóru í kynn
isför til iðnrekenda á Akureyri
í nóvember sl. Var það undrun-
arefni þeirra, hve vel er búið að
lóðamálum iðnaðarins þar. Virt-
ist enginn skortur á iðnaðarlóð.
um, auk þess sem staðsetning og
gæði lóðanna til byggingarfram-
kvæmda var með afbrigðum góð.
Er mikil gróska í iðnaðinum á
Akureyri og bygigingarfram-
kvæmdir töluverðar, enda bygg-
ir Akureyri afkomu sína meira
á iðnaði en líklega nokkurt ann.
að bæjarfélag á landinu.
Nú hefur fjárfestingarhöml-
usum loks verið aflétt og ber að
fagna því sem stóru spori í fram.
faraátt. Væntanlega mun takast
að leysa úr lóðavandræðunum í
Reykjavík í náinni framtíð, því
annars mun byggingafrelsið
koma iðnaðinum í höfuðborginni
að takmörkuðu gagni.
Bygging iðnaðarhúsnæðis í
Reykjavík hefur verið sem hér
segir á árunum 1958—1960:
Tala húsa Rúmm.
1958 .... 32 68.162
1959 .... 31 64.616
1960 13 61.792
Á árunum 1959 og 1960 mun
eitthvað af skrifstofu. og verzl-
unarhúsnæði vera talið hér með,
þar sem um blandaðar bygging.
ar er að ræða og raunverulegt
iðnaðarhúsnæði því minna en
tölurnar gefa til kynna.
GJALDEYRIS OG
INNFLUTNIN GSMÁL
Gjaldeyris- og innflutnings.
höftin höfðu á undanförnum ár.
um valdið iðnaðinum margvís-
legum erfiðleikum. Treglega
gekk oft að fá nauðsynleg leyfi
fyrir vélum og tækjum bæði til
endurnýjunar á gömlum stofni,
viðbótar eða til nýrrar fram-
leiðslu. Meira að segja lá oft
við borð, að vélar stöðvuðust um
lengri tíma vegna varahluta.
skorts, sem stafaði af því, að
leyfi fengust ekki. Sýnir þetta
bezt, hve alvarleg haftastefna get
ur verið, þegar smávægileg fyr-
irgreiðsla er ekki veitt og hætta
er á, að fyrirtæki verði óstarf-
hæf fyrir bragðið. Svipaða sögu
er hægt að segja um útvegun á
leyfum fyrir efnivöru til iðnað-
ar, því oft lá við stöðvun hjá
framleiðendum vegna skorts á
henni.
í>essir erfiðleikar eru nú að
mestu úr sögunni. Engar hömlur
eru á innflutningi véla til iðn.
aðar nema trésmíða- og járn.
smíðavéla, en þær eru enn
bundnar við jafnkeypislönd.
Sama gildir um efnivöru til iðn-
aðar með þeim undantekningum,
að nokurir vöruflokkar eru
bundnir við jafnkeypislönd og
munu þeirra stærstir veru baðm.
ullarvefnaður og jám og stál alls
konar. Hins vegar hefur nokkuð
magn af bundnum efnivörum ver
ið flutt inn frá frjálsum löndumá
sérstökum innflutningsleyfum.
Er þetta nauðsynlegt í þeim
greinum, þar sem keppa þarf við
innflutning frá frjálsum löndum,
því efnivara frá jafnkeypislönd.
unum stenzt oft ekki samanburð
við sams konar vöru annars stað
ar frá að því er gæði og verð
snertir. Eru ýmsir erfiðleikar á
viðskiptum við jafnkeypislöndin
af þessum söknm ásamt því, að
afgreiðsla tekur oft langan tíma,
ferst fyrir eða neitað er að af-
greiða vöru, sem samið hefur
verið um í milliríkjasamningum.
Sem dæmi um neikvæð áhrif
innflutningshaftanna er það, að
til plastiðnaðar hefur lítið ver-
ið stofnað eftir atvikum undan-
farin ár hér á landi, þótt vöxtur
hans hafi verið með eindæmum
hraður erlendis. Nú munu hins
vegar stofnuð og í undirbúningi
allmörg fyrirtæki í nýjum grein-
um plastiðnaðar. Er það mikið
fagnaðarefni, að þessi höft skuli
nú loks afnumin.
SKATTAMÁL
í apríl sl. lagði ríkisstjórnin
fyrir Alþingi frumvarp um breyt
ángar á lögum um tekju. og
eignaskatt og annað frumvarp
um breytingar á lögum um út-
svör, sem bæði voru samþykkt.
Engar breytingar urðu á tekju.
skatti félaga, en útsvör voru
gerð frádráttarhæf og er það
stórt spor í rétta átt. Ýmsar
fleiri lagfæringar voru gerðar á
útsvarslögunum, sem ekki verða
ræddar hér. Nefndir starfa nú
að frekari endurskoðun skatta-
og útsvarslaganna, sem væntan-
lega verða endurbætt enn frekar
með tilliti til þarfa atvinnuveg-
anna.
Hinn óhagstæði 9% söluskatt-
ur á innlendum iðnaðarvörum
var felldur niður í marz og í
hans stað tekinn upp almennur
3% söluskattur á vörum og þjón
ustu, sem innheimtur er á síðasta
stigi viðskipta. Lauk þar langri
baráttu iðnaðarins við þennan iif
seiga draug, sem verið hafði heil.
brigðum atvinnurekstri fjötur
um fót og orsök alls konar öfug-
þróunar og ranglætis. Eldri söiu
skattslögin voru svo gloppótt, að
auðvelt var að sniðganga þau á
iöglegan hátt í vissum tilfelium
og kom þetta misjafnlega niður
á fyrirtækjum, þar sem sum
jeirra gátu sloppið við að greíða
söluskatt, en önnur ekki jafnvel
sótt þau framleiddu sömu vöru
eða veittu sömu þjónustu. Var
þetta sérlega afdrifaríkt, þar
sem skatturinn var mjög hár.
Mun fáum endurbótum á að-
stöðu iðnaðarins hafa verið jafn
vel fagnað og þessari breytingu
á söluskattinum.
LÁNSFJÁRMÁL
Aðstaða iðnaðarins í láns.
fjármálum hefur alla tíð
verið frekar veik og er svo
enn, enda þótt Iðnaðarbankinn
Jhafi unnið gagnmerkt starf í
þágu þessa atvinnuvegar síðustu
árin. Ástandið á lánsfjármark-
aðnum hefur verið þannig, að
barizt er um hverja krónu, sem
til úthlutunar kemar. Þetta á-
stand hefur orsakað ýmsar sér-
ráðstafanir í lánsfjármálum, cem
ekki hafa komið iðnaðinum að
gagni og frekar skert möguieika
hans til lánsfjáröfiunar, því
minna hefur orðið eft;r til skipt-
anna. Á þetta bæði vti um alls
konar fjárfestingastofnanir, sem
hið opinbera hefur hlúð að með
ifjárveitingum og lántökuheim.
ildum erlendis frá og eins er.dur.
kaup á afurðavíxlum. Iðnlána.
sjóður — eina fjárfestingarstofn
un iðngðarins — hefur að mestu
gleymst í þessu kapphlaupi og
samþykkt Alþingis um endur-
kaup afurðavíxla iðnaðarins hef-
ur enn ekki verið framkvæmd.
Árlegt framlag til Iðnlána-
sjóðs á fjárlögum hefur nú verið
hækkað og að auki er væntan-
legt 15 millj. króna framlag í
sjóðinn á næstunni. Er þetta
fyrsta verulega skrefið í þá átt
að leysa sérþarfir iðnaðarins í
lánsfjármálum og ber að þakka
það. En betur má ef duga skal,
því atvinnuvegur, sem er á jafn
hraðri þróunarleið og iðnaður.
inn, þarfnast mikils fjármagns.
Er það von iðnrekenda, að litið
verði með meiri skilningi á þessi
mál í framtíðinni en verið hefur
undanfarin ár.
Þegar þess er gætt, hve að-
staða iðnaðarins á lánsfjármark
aðnum er erfið, kom lánsfjártak
mörkunin e. t. v. harðar niður á
honum en öðrum atvinnuvegum,
þar sem samkeppnin um iáns.
féð harðnaði, því fjármagnsþörf
fyrirtækjanna jókst, ef fram.
leiðslan átti að haldast jafn mik.
il og áður, hvað þá aukast. Það
skal viðurkennt, að sérráðstaf-
anir í peningapólitiíkinni voru
nauðsynlegar samhliða öðrum
efnahagsaðgerðum, en jöfn að.
staða iðnaðarins í lánsfjármál-
um við aðra atvinnuvegi hefði
dregið úr þeim áhrifum, sem
þessar aðgerðir höfðu á hann.
RANNSÓKNAMÁL
Þýðing rannsóknastarfa í þágu
atvinnuveganna hefur aukizt
mjög á undanfömum árum og
nútíma framleiðsluhættir geta
ekki án þeirra verið í einhverri
mynd. Vegna þess hve atvinnu.
fyrirtæki okkar eru smá í sam-
anburði við þau, sem rekin eru
hjá stærri þjóðum, skapast hér
ýmsir erfiðleikar á að stunda
margþætta og fullkoma rann.
sóknarstarfsemi fyrir atvinnu-
vegina. Lausn þessa vandamáls
byggist á því að reka hér heima
þær rannsóknir, sem fjárhags-
lega borgar sig að hafa undir
höndum, en leita til rannsókna-
stofnana erlendis með sérlausn
annarra verkefna.
Atvinnumálanefnd hefur geng
ið frá tillögum um framtíðar.
skipan rannsóknarmála, en þær
hafa enn ekki komið fram á op-
inberum vettvangi.
í apríl s.l kom hingað á veg.
um Félags íslenzkra iðnrekenda
og fyrir milligöngu Iðnaðarmála
stofnunar íslands, sænskur sér-
fræðingur í rannsóknamálum,
Gregory Ljungberg, og dvaldist
hér í mánuð. Athugaði hann
stöðu rannsóknamála hér á
landi, heimsótti rannsóknastofn
anir og fyrirtæki og ræddi við
forráðamenn þeirra. Hefur
Ljungberg skrifað skýrslu um'
athuganir sínar, sem nú hefur
verið gefin út. Leggur Ljung.
berg áherzlu á gott samstarf við
erlendar rannsóknastofnanir,
aukna tækni. og verkfræði-
menntun á styttri tíma en nú
tíðkast og meiri þekkingu á
skipulagshlið atvinnurekstrar.
ins þ.á.m. verkskipulagningu,
meðferð efnivara og athuganir
á vinnuaðferðum. Er þess vænzt,
að skýrslan verði hagnýtt fram
lag við endurskoðun þessara
mála hjá okkur.
í nóvember s.l. hófust við-
ræðufundir fulltrúa frá iðnaðin-
um og fulltrúa frá Atvinnudeild
Háskólans um nánara samstarf
þessara aðila í rannsóknamál.
um. Er enn unnið að framgangi
þessa máls.
VÖRUSÝNINGAR
Vörusýninganefnd gekkst fyr-
ir þátttöku íslenzkra fyrirtækja
í vörusýningunni í Gautaborg í
maí og Poznan í Póllandi í júní.
í Gautaborgarsýningunni tóku
þátt sjö iðnfyrirtæki og fimm
í Poznansýningunni. Var mik.
ill á'hugi meðal isýningargesta
fyrir framleiðsluvörum þessara
fyrirtækja og voru margar fyrir
spurnir gerðar. Söluárangur
mun ekki . hafa orðið mikill,
enda erfitt um vi;k fyrir sýn-
endur að gefa ákveðin verð og
afgreiðslumöguleika, þar sem
efnahagsaðgerðirnar höfðu ný.
lega verið framkvæmdar og
ýmsar breytingar væntanlegar
seinna á árinu t.d. á ullarverði,
en það olli teppaframleiðendum
á sýningunum nokkrum erfið.
leikum.
Einnig gekkst vörusýninga-
nefnd fyrir þátttöku í matvæla
sýningunni í London í septem.
ber og aðstoðaði við útvegun
sýningarmuna á vörusýninguna
í Buenos Aires í október, sem
haldin var í tilefni af 150 ára
byltingarafmælinu í Argentinu.
Sá ræðismaður íslands í borg.
inni um íslenzku deildina þar.
Sendu þrjú iðnfyrirtæki vörur
þangað.
Á þessu ári mun vörusýninga
nefnd gangast fyrir þátttöku héð
an í handiðnaðar- og listiðnaðar
sýningunni í Miinchen í vor og
munu verða sýnd þar m.a. hús-
gögn héðan. Einnig er áformuð
þátttaka í matvælasýningunni í
Köln.
I apríl s.l. gekkst félag hús.
gagnaarkitekta fyrir myndar.
legri húsgagnasýningu, sem hald
in var í húsakynnum Almennra
trygginga h.f. í Pósthússtræti,
en húsið var þá ekki fullgert.
Það hefur lengi verið hlutskipti
vörusýninga á íslandi að vera
haldnar í ófullgerðu og ófull-
komnu húsnæði, því annað er
etkki fyrir hendi, en vonandi
breytist þetta innan fárra ára.
Framkvæmdir við sýningaskál
ann í Laugardal hófust snemma
árs 1960 og var búið að grafa
fyrir grunni aðal sýningahússins
í apríl, en það verður 3,200 ferm.
að flatarmáli auk 420 ferm. út
byggingar. Unnið hefur verið að
útboðslýsingum vegna bygging-
ar hússins nú í vetur og standa
vonir til, að framkvæmdir hefj.
ist að nýju í vor.
Er sannarlega ánægjulegt, að
byggingarframkvæmdir skuli
hafnar við sýningaskálann, þar
sem mikil þörf héfur verið fyr.
ir slíkt húsnæði undanfarin ár
og eykzt stöðugt með hraðri
framþróun atvinnuveganna.
Nauðsynlegt er að halda árlega
kaupstefnur, þar sem framleið-
endur sýna nýjungar í fram-
leiðslugreinum sínum, enda eru
slíkar kaupstefnur aðgengileg.
asti og ódýrasti tengiliðurinn á
milli kaupenda og seljenda.
ÞJÁLFUN
IÐNVERKAFÓLKS
í heimi nútíma framleiðslu.
hátta er skipulögð þjálfun starfs
fólks ekki síður nauðsynleg, en
hentugt húsnæði eða nýtízku
vélar. Því aðeins er mögulegt
að nýta atvinnutækin á hag-
kvæmasta hátt, að hver og einn,
er vinnur að framleiðslunni,
þekki til hlýtar störf þau, sem
á að inna af hendi. Skipuleg
starfsþjálfun er því nauðsynieg
til að atvinnuvegirnir geti stað-
izt þær kröfur, sem gerðar eru
til þeirra í dag og staðizr sam.
keppni við aðrar þjóðir. Slik
þjálfun eykur einnig atvinnu.
möguleika fólksins, því hún
kemur í veg fyrir „tæknilegt
atvinnuleysi, þ.e. atvinnuleysi,
sem skapast af tæknilegri fram
vindu, vegna þess að meðferð
efnis og framleiðslutækja verð-i
ur sífellt flóknari.
Því miður hefur okkur fslend
ingum verið áfátt á þessu sviði,
þrátt fyrir nokkurn vísi til starfs
þjálfunar undanfarna áratugi
og ýmsar tilraunir á síðustu ár-
um. Telja verður margt af þeirri
starfsþjálfun, sem tíðkast í dag
mjög úrelta og árangur vafa.
saman í mörgum tilfellum, þrátt
fyrir langan námstíma að nafn.
inu til.
Engin skipuleg þjálfun hefur
átt sér stað fyrir starfsfólk í
verksmiðjum og tefur þetta ó-
hæfilega fyrir framgangi iðnað-
arins, því erfitt er og kostnaðar.
samt að veita hverjum einstakl
ingi nauðsynlegan undirbúning
við núverandi aðstæður.
í október s.l. fóru 5 menn á
vegum Iðnaðarmálastofnunar ís
lands til Svíþjóðar og Hallands
til að kynna sér starfsþjálfun
iðnverkafólks þar, en þessar
þjóðir eru á meðal þeirra
fremstu í heiminum á þessu
sviði. Var ferðin mjög lærdóms
rík og verður gefin skýrsla um
förina, sem væntanlega verður
undirstaða undir frekari fram.
kvæmdum á starfsfræðslusvið.
inu.
ÚTFLUTNINGS-
HORFUR
Við efnahagsaðgerðirnar síð-
ustu hafa aðstæður iðnaoaiins
til útflutnings breytzt mjög til
batnaðar.
Iðnaðinum hafa reyndar
aldrei verið skapapðar aðstæð.
ur til að leita fyrir sér á erlend
um markaði fyrr en með efna-
hagsaðgerðunum 1958, en þá var
viðurkenndur réttur nans til út
flutningsuppbóta og var þar
stigið fyrsta skrefið. Sú trú hef
ur verið bjargföst hjá þorrg ís-
lenzku þjóðarinnar, að iðnaður
hér á landi gæti ekki orðið sam
keppnishæfur erlendis m.a,
vegna þess, að okkur skorti hrá
efni. Hráefnisskortskenningin er
löngu afsönnuð fyrir okkar hönd
af Dönum, Hollendingum og
fleiri þjóðum, sem hafa iátið
sér fátt um finnast og byggt upp
útflutningsiðnað á aðfluttum
hráefnum. Nýlega auglýsti
norskur framleiðandi vasaklúta
til útflutnings í ritinu Norway
Exports og hefðu þó e.t.v. sum.
ir haldið, að Noregur gæti grætt
á öðru meira en klútaútflutn-
ingi. Þetta sýnir aðeins, að fjölda
vörutegunda er hægt að fram-
leiða hvar sem er og selja hvert
sem er, ef vilji, hagsýni og sölu
mennska er fyrir hendi. Verð
vörunnar er heldur ekki a'Itaf
ákvarðandi þáttur í sölunni, þvi
nýjungar, geðfellt útlit og ótal
margt fleira gerir vöru útgengi
lega í augum réttra kaupenda
á réttum stað. Væíri hollt fyrir
okkur að hugleiða þetta, því
öðrum hefur tekizt að fram.
kvæma það.
Á ýmsan hátt mættu þó að-
stæður okkar til útflutnings
iðnaðarvara batna frá því, sem
nú er, t.d. að því er varðar út-
flutningslán, en þau eru veiga
mikill þáttur í útflutningsstarf.
semi hjá öðrum þjóðum. Einn-
ig væri nauðsynlegt að koma
endurgreiðslu tolla í fastara
form, þannig að engar tafir
verði á slíkri endurgreiðslu, þeg
ar nauðsynleg skilríki hafa ver
ið afhent.
Eins og nú háttar, hefur fjár-
málaráðuneytið heimild til að
„endurgreiða aðflutningsgjöld
eða hluta af þeim efnivörum i
innlendar framleiðslu. og iðn-
aðarvörur, sem sendar eru til út
landa til sölu þar“.
1 staðinn fyrir heimild þyrfti
að vera endurgreiðsluskylda og