Morgunblaðið - 07.02.1961, Side 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 7. febrúar 19P
Erlend-
ir viö-
buróir
Sultur fyrri alda
Fyrr á öldum meðan tækni og
vísindaþekking var skammt á
veg komin var hin ægilega hung-
arvofa ætíð á næsta leiti. Hung-
ursneyðir geisuðu t. d. í Evrópu
með skömmu millibili og var
Evrópa þó lengst komin allra
heimsálfa í hverskonar menn-
ingu.
Hungursneyð er ægilegt ástand,
sem fæstir nútímamenn geta gert
sér greiri fyrir. A stórum lands-
svæðum er bókstáflega engan
mat að fá, favar sem leitað er.
Með tóma maga flosnar fólk upp
frá atvinnu sinni og heimkynn-
um stefnulaust, eitthvert í leit
að einhverju ætilegu. Barátfca
faefst um það, hvort geyma eigi
útsæði til næsta árs, eða éta það
á stundinni og hætta að hugsa
um framtíðina.
Islenzka þjóðin hefur líka
kynnzt hungursneyðum, þótt
hún sé í góðum holdum í dag og
þótt varla séu nokkrir menn nú-
lifandi er muni eftir því þegar
algert bjargleysi kom yfir heila
iandsfaluta. En annálar og sagna
rit geyma þá dapurlegu minningu
á gulnuðum blöðum.
„Vetur mjög rosasamur með
bágum sjógæftum, en mestu
faarðindi til bjargræðis, svo
margt fólk dó niður, sem fé
eður hross í haga af hungri
og hor um Island. I»á var etið
margt óæti: grútur, þang, leð
ur, fjörugrös, þönglar, hey og
hross ekki sízt og allt það er
tönn mátti á festa og hungrið
saddi þá stund, deyjandi svo
riður“.
(Grímsstaðaannáll árið 1700)
Hungursneyðir stafa að jafnaði
af duttlungum veðurs og náttúru.
Uppskeruibrestur verður eða afla
brestur með einhverjum hætti.
Þvi var hættara við þessari
plágu fyrr á öldum, að menn
voru skammt komnir í tækni og
þekkingu og voru mjög háðir
ytri aðstæðum, svo sem veður-
farinu. Þá voru samgöngur miklu
ófullkomnari en nú og enn mætti
telja, að mannúðarskilningur
náði ekki yfir landamæri og það
mátti heita óþekkt að matvæli
væru gefin milli landa til að
forða hungursneyð.
Ömurlegar fréttir
frá Kongó og Kína
A öllum þessum sviðum hefur
mannkyninu fleygt fram.
Lengst vildu hungursneyðir loða
við í hinum óhemju fjölbýlu
löndum Asíu. En þegar mikill
uppskerubrestur varð í Indlandi
um miðjan síðasta áratug, tókst
að forða að mestu hungurdauða
með geysimiklum og skjótum
korngjöfum frá Bandaríkjunum.
I rauninni er þekking manna og
alþjóðasamtök nú komin á það
stig, að hungursneyðir eiga að
vera með öllu óþarfar, og þegar
svo er komið hlýtur að verða
litið á það sem alvarlega og sak-
næma handvömm hjá stjórnend-
um ríkjanna, ef þeir getá ekki
unnið bug á hungurvofunni.
Það er því mjög ömurleg stað-
reynd, að fréttir skuli nú á ofan
verðri 20. öld berast frá tveimur
löndum heims um hungursneyð.
Það er hryggilegt, já jafnvel ótrú
legt, að hungurvofan skuli nú
liggja yfir einu héraði Kongó og
miklum hluta Kína.
Styrjöld og stjórnmálaupp-
lausn eru orsök hungursneyðar
þeirrar sem komið hefur upp í
hinu svonefnda Kasai-héraði, í
suðurhluta Kongó. Hérað þetta
er annars talið eitt auðugasta
hérað í Kongó, landgæði eru þar
mikil bæði til ræktunar og til
vinnslu verðmætra efna úr jörðu.
Ferðamenn sem á undanförnum
árum hafa ferðast um Kongó
segja, að afkoma almennings þar
hafi verið nokkru betri í tveim-
ur héruðum Kongó en hinum,
þ.e. í héruðunum Katanga og
Kasai. En Kasai hefur einnig ver
ið óróasamasta hérað landsins.
Þar búa margir herskáir ættflokk
ar, óvenju stæltir og sjálfráðir.
Belgiumenn áttu einna örðugast
með að ráða við þessa ættflokka
og það kom fyrir að þeir gátu
ekki svo árum skipti bælt niður
uppreisnir sumra ættflokkanna
þarna.
Þótt ættflokkarnir séu þannig
margir í Kasai-héraði eru tveir
þeirra þó fyrirferðamestir og
kallast annar þeirra Lulua-ætt-
flokkurinn og hinn Baluba-ætt-
flokkurinn. Nokkur munur í
tungu og siðum öllum, sem hvítir
menn kunna varla sundur að
greina veldur því að þessir tveir
ættflokkar eru mjög andstæðir
hvor öðrum og hafa tilraunir
Belgíumanna til að dreifa þeim
og blanda þeim saman því lítinn
árangur borið.
Þegar að því dró að Belgia
veitti Kongó sjálfstæði og þeir
fóru að auka sjálfstjóm íbúanna
í hverju héraði, skarst fljótt í
odda milli þessara tveggja ætt-
flokka um yfirráð Kasai-héraðs.
Belgir virðast fremur hafa dreg-
ið taum Lulua-manna og af því
spruttu svo uppreisnir Baluba-
manna.
Þessar uppreisnir brutust út
talsvert löngu áður en Belgir
gáfu Kongó sjálfstæði. Til dæm-
is stóðu Belgíumenn fyrir víð-
tækum hernaðaraðgerðum gegn
Balufaa-mönnum um fyrri ára-
mótin, misseri áður en landið
varð sjálfstætt. En þá fyrst tók
við algert stjórnleysi í héraðinu,
þegar hinir innfæddu hermenn
gerðu uppreisn gegn belgískum
liðsforingjum, eftir að Kongó
varð sjálfstætt. Varð ástandið þá
langverst í Kasai-héaði, þar sem
:skefjalaus ættflokkastríð hófust.
Heilar sveitir voru lagðar í
auðn og tugþúsundir manna,
jafnvel hundruð þúsunda manna
flýðu frá heimkynnum sínum og
komust á vergang. Verst urðu
Balubamenn úti í þessum skær-
um.
400 þús. manns svelta
Astandinu í Kasai-héraði hefur
verið lýst í skýrslum frá heil-
brigðisstofnun SÞ. Tala bjargar-
lausra flóttamanna var milli 300
og 400 þúsund. Um 150 þúsund
flóttamenn þjáðust af hungri, en
allir voru vannærðjr. Af þeim
sem voru nær dauða en lífi af
hungri voru talin um 20 þúsund
börn. Daglega gáfu hundruð
manna upp öndina af hungri.
Astandinu hefur verið lýst í skeyt
um og frásögnum fréttamanna að
sunnan. Þeir hafa m. a. nefnt
dæmi um lítið kaþólskt sjúkra-
hús í þorpinu Miabi. Sjúkrahúsið
er gert fyrir 150 sjúklinga, en
þar voru 1200. A hverjum degi
létust margir af hungri, þar á
meðal sex til sjö börn.
Astandið er nú orðið talsvert
betra. Matvælastofnun SÞ hefur
beitt sér fyrir fjársöfnun og mat-
vælasendingum frá fjölda landa.
Beztu matvælagjafirnar hafa ver
ið korn frá Bandaríkjunum,
þurrmjólk frá Danmörku og
skreið frá Noregi, en þetta eru
þær tegundir matvæla, sem þörf-
in var mest fyrir. Mikið magn
matvæla hefur verið flutt flug-
leiðist til Kongó og er það aðal-
lega bandaríski flugherinn sem
hefur annast þá flutninga. En til
þess að hindra frekari hungurs-
neyð í Kongó er álitið að daglega
þurfi að flytja þangað um 100
tonn af matvælum, a.m.k. fram
á mitt árið. Það er vissulega
ömurlegt ástand í landi sem telst
meðal hinna auðugustu landa
heims að öllum jarðar gæðum.
Annað sultarár í Kína
Orsakir hungursneyðarinnar í
Kína virðast allt aðrar en í
Kongó. Þar er ekkert upplausn-
arástand né styrjöld sem rask-
að hafi friðsamlegum ræktunar-
störfum. Þvert á móti búa Kín-
verjar nú í fyrsta skipti um lang-
an aldur við mjög sterka ríkis-
stjórn. Um aldaraðir hefur Kína
logað af innanlandsstyrjöldum.
Nú loksins hefur landið verið
friðað undir ægiveldi kommún-
istastjórnarinnar í Peking.
Hverjar eru þá orsakir hung-
ursneyðarinnar í Kína. Hún dyn-
ur nú meira að segja yfir landið
annað árið í röð. Það er enn und
arlegra að þetta skuli koma fyrir
einmitt um sama leyti og kín-
verska stjórnin lýsti því yfir, að
kínverska þjóðin væri að taka
„stóra stökkið" til stórkostlega
bættra lífskjara.
Þetta „stóra stökk" sem hinir
jvaldamiklu stjórnendur Kína töl
uðu svo mikið um fyrir tveimur
árum, átti einmitt að gerast mjög
á sviði landbúnaðarins. I áætlun-
um stjórnarinnar var berum orð-
um gert ráð fyrir því, að fram-
leiðsla á korni, hrísgrjónum og
öðrum matvælum tvöfaldaðist á
þremur til fimm árum.
í kjölfar
kommúnukerfisins
Allir sjá, að tvöföldun landbún
aðarframleiðslunnar á svo
skömmum tíma hefði verið feiki
legt Grettistak, enda var það ekki
ætlun stjórnendanna, að því yrði
lyft án þess að nýjar leiðir yrðu
farnar. Þóttust þeir vissir um að
geta náð takmarkinu með rót-
tækri þjóðfélagsbyltingu. Þeir
kváðust nú ætla að stíga loka-
skrefið inn í sæluríki sósíalism-
ans. A einu ári innleiddu þeir
hjá sér um gervallar sveitir lands
ins lokatakmark kommúnismans,
— kommúnurnar svonefndu. Þeir
sinntu engu þeim óhemju þján-
ingum, sem fólkið varð að þola
er ríkisvaldið mótaði úr
hverri manneskju eitt viljalaust
smáhjól í gangverki kommún-
anna og þeir skeyttu ekki um
hrakspár, sem heyrðust úr öllum
áttum, jafnvel frá bandamönn-
um þeirra í Sovétríkjunum, sem
létu opinberlega í ljósi vantrú á
að nokkuð gott myndi leiða af
slíku kommúnukerfi.
Afsakanir og gagnrýni
Fyrra sultarárið afsökuðu
stjórnendur landsins neyðina
með því að veðraöfgar hefðu
eyðilagt uppskeruna í stórum
hlutum landsins. Þeir sögðu að
einstæðir þurrkar og rigningar
hefðu skipzt á í dölum Gulafljóts
og Yangtsekiang, en einnig minnt
ust þeir lítillega á það, að vegna
skorts á landbúnaðarverkamönn-
um hefðu uppskerustörfin verið
unnin víða í of miklum flýti.
Nú þegar annað sultarárið ríð-
ur yfir, þá hafa stjórnendurnir
enn haft sömu skýringar á tak-
teinum: — veðráttan var óblíð
og þurrkar og ofsarigningar
skiptust á um að eyðileggja upp-
skeruna. En í tilkynningum kín-
verskra stjórnarvalda virðist þó
að þessu sinni gæta nokkuð meiri
raunsæi en áður. Nú beinist
„gagnrýnin“ að ófullnægjandi
stjórn kommúnanna og opinber-
lega er viðurkennt að ýmis mis-
tök í forustunni hafi orðið mjög
kostnaðarsöm. Blaðamenn frá
hinum sósíalísku löndum Aust-
ur Evrópu hafa ritað um vanda-
mál Kína og þar hefur komið
fram sú skoðun, að hér sé um al-
varieg skipulagsmistök að ræða.
Matvælaskorturinn stafi bein-
linis af því að kommúnufyrir-
komulagið hafi mistekizt.
Hversvegna eru sumar
þjóðir ríkar?
Eg las fyrir nokkru grein 1
bandaríska blaðinu New York
Times eftir hjónin Peggy and
Pierre Streit, þar sem þau
lögðu þá spumingu fram, hvernig
stæði á því að Bandaríkjamenn,
eða nokkrar hinna vestrænu
þjóða einar hefðu komizt upp á
lag með að eiga gnægtir alls,
Greinin var ekki skrifuð í anda
tollheimtumannsins, sem þakk-
aði guði fyrir að hann var ekki
farísei, heldur einlæg hugleiðing
um það, hvernig á þessu stæði
og hvernig mætti bæta hag þeirra
Framh. á ois. 13.
Eitt af fómarlömbum hungursneyðarinnar í Kongó.