Morgunblaðið - 16.02.1961, Blaðsíða 6

6
MORGVNBLAÐ 7Ð
Fimmtudagur 16. febr. 1961
Stofnandi IVorræna stúd-
entagarðsins í Kaup-
mannahöfn látinn
AÐFARANÓTT laugardagsins 7.
jan. sl. lézt Hans Ove Lange, for-
stjóri og fyrrum aðalkonsúll, að
heimili sínu í Kaupmannahöfn.
Hann var á áttugasta og fjórða
aldursári og hinn ernasti fram
til hinztu stundaT eða því sem
næst.
íslenzkir stúdentar og mennta
menn, sem átt hafa þess kost að
búa á Nordisk Kollegium mega
minnast hans með þakklæti og
hlýhug.
Lange var einn helzti iðju-
höldur Dana. Strax á unga aldri
hóf hann verzlunarstörf og rúm-
lega tvítugur varð hann stofn-
andi og aðaleigandi fyrirtækis-
ins Nordisk Fjerfabrik, sem
framleiðir alls kyns vörur úr
fiðri og dúni. Starfsemi þess nær
um víða veröld. Systurfyrirtæki
og útibú eru víðs vegar í Evrópu,
Asíu og Ameríku. Segja má, að
stjórnendur Nordisk Fjerfabrik
ráði verði á heimsmarkaðinum
á þeim vörutegundum, er það
framleiðir og verzlar með. Vöxt-
ur þessa fyrirtækis hefur verið
ævintýri líkastur og engu fremur
að þakka, en dugnaði og elju-
semi Lange aðalkonsúls. Hann
var vinnusamur og ósérhlífinn
með afbrigðum, og eins og títt
er um slíka menn, gerði hann
miklar kröfur til þeirra, sem
með honum og fyrir hann störf-
uðu.
Á hálfrar aldar afmæli Nor-
disk Fjerfabrik, 1951, var gefið
út hátíðarrit, þar sem saga fé-
lagsins er rakin. Hógværð Lange
má af því marka, að hans sjálfs
er lítið getið í ritinu, þótt segja
megi að saga risafyrirtækisins
sé fyrst og fremst persónusaga
hans sjálfs. Lítillæti hans kemur
einnig fram í sambandi við
stofnun Nordisk Kollegium
(Norræna stúdentagarðsins). —
Hugmyndin og allar framkvæmd
ir eru hans eigin verk — engu
að síður er þess aðeins getið með
látlausri áletrun yfir aðalinn-
gangi stúdentagarðsins, að Nor-
disk Fjerfabrik sé stofnandi Nor
disk Kollegium. Á Lange sjálfan
er hvergi minnzt.
í upphafi síðari heimsstyrjald-
arinnar hafði hann þegar séð
svo um, að peningar voru til
reiðu til þess að hefja byggingu
stúdentagarðsins og þrátt fyrir
ýmsar ófyrirsjáanlegar tafir,
tókst fyrir einstæðan dugnað
Lange að opna Nordisk Kollegi-
um 29. september 1942. Hann
var þá og er ennþá, einn glæsi-
legasti stúdentagarður á Norður-
löndum og þótt víðar væri leitað.
Hvert herbergi er lagt parket-
gólfi, með sérsalerni og baði —
smekklegum og þægilegum hús-
gögnum og fyrir flestu hugsað,
allt frá hálsbindishengi til ösku-
bakka, að ógleymdum hinum
indælu rúmfötum, beztu fram-
leiðslu Nordisk Fjerfabrik. Þá
eru stórar og rúmgóðar setu-
stofur og lestrarsalur, borð —
og hátíðasalur svo og leikfimis-
salur, sem mun hafa verið eins-
dæmi á stúdentagarði, þegar hús
ið var byggt. Má gera sér i hug-
arlund að stúdentum hefur ver-
ið keppikefli að verða aðnjót-
andi þessara þæginda á stríðs-
árunum og svo er raunar enn.
Ætíð komast færri að en vilja.
Hér á Nordisk Kollegium eru
herbergi fyrir 118 stúdenta, 8
kandidatá' og tvær íbúðir fyrir
prófessora, sem eiga skamma
dvöl við nám eða fyrirlstrahald
hér í Höfn. Garðbúar eru frá
öllum Norðurlöndum og að jafn-
aði um þriðjungur frá löndunum
utan Danmerkur. Þeir Danir,
sem hér búa, eru allir utanbæj-
armenn. Stúdentar eiga kost á
að búa hér, eftir að þeir hafa
lokið fyrri eða fyrsta hluta em-
bættisprófs og geta þá dvalizt
hér í allt að fimm ár. Kandi-
dataherbergin eru eingöngu ætl-
uð útlendingum og mega þeir
búa hér allt að einu ári við
framhaldsnám. íslendingar hafa
átt þess völ að búa á Nordisk
Kollegium frá fyrstu tíð Alls
hafa 29 íslenzkir stúdentar, 12
kandidatar og 10 háskólakenn-
arar dvalizt hér lengri eða
skemmri tíma. Sumir kandidatar
og prófessorar hafa búið hér oft-
ar en einu sinni á þessum tæp-
lega 20 ára starfsferli Norræna
stúdentagarðsins. Aldrei hafa
fleiri íslenzkir námsmenn dval-
izt hér en nú. í upphafi þessa
skólaárs. þ. e. í byrjun okt. 1960,
fylltu þeir heilan tug. Er það
ekki sízt að þakka hinum ágæta
íslandsvini, dr. Niels Nielsen,
prófessor, sem íslenzkum er að
góðu kunnur nv. a. fyrir jarð-
fræðirannsóknir sínar heima á
Fróni, fyrir síðustu heimsstyrj-
öld. Hann er Garðaprófastur
(efór) hér á Nordisk Kollegium
og hefur verið það um árabil
við vaxandi vinsældir í vanda-
sömu starfi. Sem kunnugt er,
olli gengisfellingin í febrúar-
mánuði 1960, íslenzkum náms-
mönnum mjög auknum erfið-
leikum. Þessum breyttu viðhorf-
um sýndi stjórn Nordisk Kolleg-
ium sérstaklegan skilning — og
fjölgaði svo garðsveinum af ís-
landi, að þeir hafa aldrei verið
V
Hans Ove Lange
fleiri en nú, sem fyrr getur.
Frá upphafi var ætlun Lange
forstjóra, að námsmenn byggju
hér við þau beztu kjör, sem völ
væri á og það hefur heldur ekki
brugðizt. Auk þess sem Nordisk
Fjerfabrik galt allan byggingar-
kostnað og innbú stúdentagarðs-
ins, veitir fyrirtækið árlega
150.00,00—200.000,00 danskar kr.
til rekstursins. Hér fá stúdentar
fullt fæði og húsnæði fyrir sem
svarar hálfvirði. í stað þessara
vildarkjara eru gerðar þær kröf-
ur til garðbúa, að þeir fylgi sett-
um reglum og er mér til efs að
víða á stúdentagörðum sé vinnu-
tíminn betur nýttur en hér. Pró-
fessor WestergSrd - Nielsen,
sem var varaprófastur (vice -
efór) á Nordisk Kollegium um
árabil, segir svo frá, að Lange
hafi kynnt sér allrækilega bygg-
ingu og rekstur stúdentagarða
víða um lönd, áður en hafizt var
handa um að reisa Norræna stúd
entagarðinn. Hvert smáatriði
hafði hann skipulagt sjálfur og
lýsir það manninum enn,
WestergSrd-Nielsen getur þess
að vísir menn og vitrir hafi bor-
ið nokkurn ugg í brjósti vegna
daglegs reksturs Nordisk Kolleg
ium. H.O. Lange voru stúdentar
alls ókunnir og hann fékk aldrei
skilið til fulls aðstöðu þessara
ungu manna, sem settir eru í
þann vanda á einu erfiðasta og
hættulegasta skeiði ævi sinnar
að ráða sjálfir yfir tíma sínum
og þroska, beita eingöngu and-
legu atgerfi sínu en líkamleg á-
reynsla situr á hakanum. Víst
gat það valdið árekstrum. Lange
var maður árrisull og hafði vart
meðfæddan skilning á þvi, að
húmanistar dafna bezt, þegar
menntagyðjurnar taka að stíga
dans í bjarmanum af leslampan.
um á síðkvöldum og um nætur.
Morgunheimsóknir hans voru
því hvorki honum, stúdentum né
þáverandi vice-efór neitt sér-
stakt ánægjuefni.
En það má segja H.O. Lange
til verðugs hróss, að hann lét
lítt á sig fa slík vonbrigði, jafnt
í þessum efnum sem öðrum.
Hinn norræni vináttuandi, sem
stofnun Nordisk Kollegium ber
vitni um, sýnir höfðingskap
Lange og stórhug, hefur löngum
verið leiðarstjarna stjórnar Nor
ræna stúdentagarðsins. Lange
var frá upphafi ljóst að stcrfnun
stúdentagarðs og rekstur hans
eru tveir hlutir ólíkir. Sparnaður
víkur fyrir öðrum sjónarmiðum,
þegar um bygginguna sjálfa er
að ræða, en hagsýni situr í
fyrirrúmi í rekstrinum. H. O.
Lange fór eftir þessum sjónar.
miðum frá fyrstu tíð og hann
sleppti aldrei hendi af Nordisk
Kollegium, meðan hans naut við.
Lange forstjóri bar ekki til-
finningarnar utan á sér. Hann
var og um flesta hluti mikill
raunsæismaður. Sagt er að furðu
langur tími hafi liðið áður en
menn urðu þess varir, að Nor-
disk Kollegium var honum upp
spretta mikillar gleði og sannr-
ar ánægju. Mestur hamingju-
dagur í lífi hans var sjálfsagt,
þegar stúdentar héðan af Garði
fóru í blysför honum til heiðurs
og hylltu hann á 50 ára afmæli
Nordisk Fjerfabrik. „Það er i
eina skiptið, sem ég hef séð
Lange djúpt snortinn", segir
Westergárd-Nilsen í eftirmælum
sínum um Lange. „Þetta á hann
sannarlega skilið“, er haft eftir
einum starfsmanna hans við
sama tækifæri. Norrænir stúd-
entar og menntamenn standa i
þakkarskuld við H. O. Lange
um langan aldur. Hann á sannar
lega skilið, að íslenzkir stúdent
ar, sem notið hafa garðsvistar á
Nordisk Kollegium og aðstand-
endur þeirra, minnist hans með
þakklátum huga.
Nordi.sk Kollegium.
Á Pálsmessu. 25. jan. 1961,
Hjálmar Ólafsson.
Sýnir í Mokkn
UM þessar mundir sýnir Jón Eng
ilberts, listmálari, í Mokkakaffi
við Skólavörðustíg, myndir þær
er hann teiknaði til skreytingar
á bók Baldurs Óskarssonar „Hita-
bylgja“. Myndirnar eru 9 alls og
eru þær stærri en venjulegt er,
þegar um bókaskreytingar er að
ræða, eða allt upp í lmx70 cm að
stærð. Sagðist listamaðurinn hafa
hrifizt af verkefninu og þótt svo
skemmtilegt að gera myndirnar,
að þær hefðu ósjálfrátt orðið
svona stórar. Sagði hann og, að
þetta hefði verið mikið verk og
tekið sig um hálft ár að ljúka við
myndirnar.
Tvær myndanna hafa verið á
sýningu hjá Kammeraterne í
Kaupmannahöfn, en bókin öll
var sýnd á alþjóða bókasýningu
í Milanó sl. haust.
Myndirnar munu verða til sýn
is um óákveðinn tíma, eða þang-
Jón Engilberts
að til fólk er orðið þreytt á þvl
að horfa á þær, eins og listamað-
urinn komst að orði. Einnig kvað
hann þær vera til sölu, ef einhver
vildi kaupa þær.
♦ Jusu sig ösku
í gær mátti víða sjá börn
og unglinga á götum bæjar-
ins lauma fagurlitum ösku-
poka í frakkalaf virðulegs
borgara og pelsklæddar frúr
tipluðu um göturnar með rós-
ótta poka dinglandi á bakinu.
Það eru eflaust magir, sem
velta því fyrir sér, hvaðan
þessi siður sé upprunninn.
Flestir hafa óljósan grun um
að hann sé helgisiður • ka-
þólskra; það er alveg rétt, og
hjá kaþólsku fólki er hann
mjög í heiðri hafður.
Fyrir ævalöngu, eða nán-
ar tiltekið í byrjun miðalda,
var aska borin á enni kirkju-
legra fanga 1. dag 7. vikna
föstunnar til að mmna á þján
ingar frelsarans. I fyrstu var
þetta aðeins gert við þá, sem
voru að afplána refsingu og
höfðu þörf fyrir iðrun, en
smám saman breiddist siður-
inn yfir allan söfnuðinn. Það
var árið 1191 sem Celestin III
páfi gerði öskudaginn að opin
berum helgidag, og ungir
sem gamlir, syndugir sem
heilagir, jusu ösku til að
harma örlög Krists.
•Askanípokanum
horfin
Tímarnir breytast og menn
irnir með. Menn hættu að
ausa sig ösku og létu sér
nægja að bera poka með
ösku í tiltekinn dag. Með
breyttri trú breyttist siðurinn
og menn tóku að hengja poka
meða eða án ösku í náung-
ann sér til gamans og honum
til angurs.

FEROINAMI)
☆
Börnin, sem voru í óða önn
að hegja tóma öskupoka í veg
farendur í gær, hafa eflaust
ekki verið að hugsa um, hvers
vegna þau gerðu það. Slíkur
prakkaraskapur þykir sjálf-
sagður á öskudaginn.
• Grímudansleikir
Um þessar mundir halda
allir dansskólarnir hér í bæn
um grímudansleiki fyrir nem
endur sína. Aðalumræðuefni
barnanna nú er: — f hverju
ætlar þú? Hlakkar þig ekkl
til? o. s. frv.
Tveggja barna móðir
hringdi í Velvakanda í gær,
og spurði hvort hann gæti
lánað sér stóra eyrnahringi
handa dóttur sinni. Hún væri
að fara á grímudansleik.
Kvaðst móðirin ákaflega
ánægð yfir þeim áhuga, Sem
börnin sín heflu á grímudans
leiknum. Hún hefði látið börn
in sjálf hugsa upp búninga
og lofað þeim að hjálpa til
við að sauma þá. Sjálf hefði
hún smitast af áhuga barn-
anna. Auðvelt væri að koma
upp skemmtilegum grimu-
búningi með litlum tilkostn-
aði, ef hugmyndarflugið væri
í lagi og viljinn fyrir hendi.
— Gleðin er ekki nema hálf,
sagði móðirin að lokum, ef
búningarnir eru leigðir. Það
er óneitanlega fyrirhafnar
minna, en mér er sagt að bún
ingarnir séu leigðir fyrir
hundrað krónur yfir kvöldið.