Morgunblaðið - 16.02.1961, Side 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 16. febr. 1961
— Landbúnaðurinn
Frh. af bls. 9
Stórbú
í 5. grein sinni fer Gunnar
Bj arnason nokkrum orðum um
bústærð. Hann segir: „Einhver
brotalöm í eðli íslendinga hefur
valdið því, að raunverulegir
stórbændur hafa sjaldan þrifizt.
Þeir hafa jafnvel verið illa séð-
ir. Hér verður að taka upp nýtt
viðhorf, aðeins stórbúin geta hag
nýtt sér tækni og vinnuskipulag
til fullnustu".
Sennilega er það sama brota-
lömin, sem veldur því, að fólk
vill helzt eiga sína eigin íbúð.
Samkomur
Fíladelfía
Almenn samkoma í kvöld kl.
8.30. Daníel Jónsson og Kristján
Gamalíusson tala. Allir velkomn
ir.
Zion Óðinsgötu 6A
Almenn samkoma í kvöld kl.
20.30. Allir velkomnir.
Heimatrúboð leikmanna
Hjálpræðisherinn
Fimmtudaginn kl. 20,30: Al-
menn samkoma. Cand theol Er-
ling Moe og söngprédikarinn
Thorvald Fröytland syngja og
tala. Föstudaginn: Alþjóða bæna
dagur kvenna. Sameiginleg bæn
arsamkoma kl. 20,30. Allar kon
ur velkomnar. Laugardaginn kl.
20,30: Almenn samkoma í Nes
kirkju. Erling Moe og Thorvald
Fröytland tala. Verið velkomin.
Æskulýðsvika K.F.U.M. og K.
Amtmannsstíg 2B.
Ræðumenn í kvöld Sigurður
K. Sigurðsson og Ingólfur Guð
mundsson guðfræðinemar. Mikill
almennur söngur. Allir velkomn
ir.
NÝJA LJÓSPRENTUNAR-
STOFAN, Brautarholti 22 (geng
ið inn frá Nóatúni) Sími 19222.
Góð bílastæði.
Tœki fyrir
olíukyndingu
Olíudælur
Olíusigti
Olíu-spíssar
Reykrofar
Vatnsrofar
Háspennukefli.
= HÉÐINN —
Vélaverzlun
simi 24260
Sá hugsunarháttur ættj ekki að
vera framandi fyrrverandi fram
bjóðanda Sjálfstæðisflokksins.
Þessi „brotalöm" er ekkert sér-
íslenzkt fyrirbæri. Aresvik, próf-
essor í búnaðarhagfræði hér á
Ási, segir: „Það er rétt, að menn
veiti því athygli, að ekki hefur
tekizt að sýna fram á, að stór-
búum fjölgi á síðari árum, nema
í þeim löndum þar sem þeim er
komið upp fyrir opinber afskipti.
Prófessor Skovgaard í búnað-
arhagfræði f Kaupmannahöfn
segir í Ugeskrift for Landmænd
1958, að vinnuafl fjölskyldunnar
hafi verið 74% af öllu vinnuafli
í bandarískum landbúnaði árið
1929, en árið 1954 78%. Hann
segir orðrétt: „Það er því eng-
in tilhneiging j þá átt, að vinnu-
afl fjölskyldunnar skipti minna
máli á svokölluðum viðskiptabú-
um“ (búum, þar sem aðaltekjurn
ar eru af seldum búsafurðum).
Stórbú kallast hér bú, sem kaupa
vinnuafl að einhverju róði. Stór
búin hafa því ekki getað boðið
bændafólki þau kjör, að það hafi
viljað hætta sjálfstæðum bú-
skap, ekki heldur í Bandaríkj-
unum, þar sem þó eru ,,í aðal-
atriðum engin lagabönd um eign
á jörð og bústærð, þannig að
aðhæfing bústærðar er nokkurn
veginn frjáls". (Skovgaard) Hér
má þó gera þá athugasemd, að
stórbændur í Bandaríkjunum
(27% bænda) fá 80% af útgjöld-
um ríkisins til landbúnaðar.
Á fslandi eru nokkur stórbú.
Þau hafa setið fyrir um bezt
menntuðu mennina, haft sér-
stöðu við öflun fjár til fjárfest-
ingar (ríkisbú eða bú sett upp
af stórefnamönnum), og ég vil
leyfa mér að fullyrða, að þau
hafa ekki verið lótin sitja á hak..
anum í leiðbeiningastarfsemi
Búnaðarfélagsins, nema síður sé.
Þrátt fyrir allt þetta er engin
ástæða til að státa af árangrin-
um. Sum þeirra hafa fleytt sér á
búgreinum, sem ekkert almennt
gildi hafa, og segir það þvi ekk-
ert um það, hvaða áhrif bústærð
in hefur. Má nefna svínarækt,
sem notið hefur stórra hlunninda
af miklum beinum og óbeinum
niðurgreiðslum á kjarnfóðri eða
haft sérstöðu við hagnýtingu á
matarleifum. Komið hefur einn-
ig fyrir, að stórbú hafi ekki stað.
izt án þess að fá hærra verð fyr-
ir afurðirnar en aðrir.
Stærri bú
Annað mál er að meðalbúið á
íslandi þarf að stækka til þess
að efla landbúnaðinn og lækka
framleiðslukostnaðinn. Um það
eru víst allir sammála. Gunnar
Bjarnason segir: „Það er hvorki
hagkvæm né skynsöm pólitík hjá
því opinbera að vera í áratugi að
bjástra við að gera smóbændur
að ofurlítið stærri smábændum".
Bæði vestan hafs og austan þyk-
ir það bæði hagkvæm og skyn-
samleg stefna hjá hinu opinbera
að styðja að því, að búin stækki.
Gunnar Bjarnason er því engu
meiri spámaður erlendis en í
föðurlandi sínu. Þó er mun erf-
iðara erlendis að stækka búin, af
því að það verður sjaldnast gert
við nýrækt, heldur við að slá
saman jörðum. Samslátturinn
vill stranda á ýmsum skerjum,
og hann er kostnaðarsamur, því
að byggingar á annarri jörðinni
verða þá lítils virði.
Prófessor Aresvik segir: „Þær
rannsóknir, sem gerðar hafa ver
ið, benda til þess, að framleiðslu
kostnaður í landbúnaði nái lág-
marki við tiltölulega hóflega bú-
stærð, sem er nærri þeirri bú-
stærð. sem kölluð er fjölskyldu-
bú“. í Bandaríkjunum geta það
orðið býsna landmiklar jarðir
Hér skal ekki rætt um orsak-
ir þess, að bústærð er misjöfn
eftir héruðum, en benda á eft-
lirfarandi. Samkvæmt norskum
rannsóknum er ávinningur við
stækkun ræktaðs lands því
meiri, því minna sem hið rækt-
aða land var á jörðinni fyrir.
Þetta á vafalítið einnig við á fs-
landi. Á stóru búi, er vinnuafl,
vélakostur og byggingar nokk-
urn veginn fullnýtt. Á litlu búi
TUNGLKÖNNUNINNI fleyg-
ir fram, og áður en langt um
líður mun fyrsta mannaða
geimfarið lenda á tunglinu.
Ymsum rannsóknum verður
þó að Ijúka enn áður en því
marki verður náð og í banda-
rísku vísindatimariti lesum
við, að fyrsti maðurinn muni
st'íga fæti á tunglið árið 1965.
★
Eitt af því, sem sérfræðing-
ar hafa mikið brotið heilann
um í sambandi við tunglið, er
hvernig ójöfnurnar á yfirborði
þess séu til komnar. Eins og
kunnugt er eru þessar ójöfn-
ur ekki ósvipaðar eldgígum
að sjá á myndum, enda hall-
ast margir vísindamenn að
því, að hér sé um forna eld-
gíga að ræða. Aðrir halda því
hins vegar fram, að þessir
„gígar“ séu til orðnir við það,
að loftsteinar hafi skollið
tunglinu.
Seint í sumar var bandarísk
ur tunglvísindamaður á ferð
hér á landi. Var hann að
kanna íslenzk eldfjöll til að
athuga hvort nokkrar ályktan-
ir mætti draga af þeirri rann-
sókn um uppruna ,gíganna“ á
tunglinu. Jarðfræðingarnir
Tómás Tryggvason og Sigurð-
ur Þórarinsson fylgdu þessum
bandaríska vísindamanni um
landið og vísuðu honum á eld-
stöðvar. Var meðal annars far-
ið með jarðfræðinginn, dr.
Jack Green, til Öskju, í Land-
mannalaugar og á Kaldadal,
en á síðasttalda staðnum skoð-
aði hann einkum perlít.
★
Tómas Tryggvason sagði í
samtali við blaðið, að dr.
Green hafði verið að athuga
fræðilega hvort hægt væri að
Rannsökuð ,perlit4
gera sér hugmynd um ástand
á tunglinu með rannsóknum á
íslenzku landslagi og bergi og
hefði hann verið ánægður með
árangurinn að lokinni hálfs
mánaðar dvöl hér. Lét hann
þau orð falla við brottförina,
að rannsóknirnar hér hefðu
stutt þá skoðun, að ójöfnur
tunglsins væru fornir eldgíg-
ar, en ekki loftsteinaholur.
★
Perlítrannsóknir dr. Greens
á Kaldadal voru gerðar í því
skyni, að kanna hverjir mögu-
leikar kynnu að vera að hag-
nýta sér vatnsinnihald perlíts,
ef þessi bergtegund skyldi
finnast á tunglinu. Perlít inni
heldur vatn, um 3%—5%. Ef
perlít með þessu vatnsinni-
haldi væri til staðar á tungl-
inu, væri hægt að vinna það
þar og yrði þá yfirstiginn
örðugur þröskuldur, en það
eru vatnsflutningar til tungls-
ins.
★
Þetta er að sjálfsögðu allt í
mikilli óvissu, sagði Tómas.
Enda þótt eldfjallagler kunni
að finnast á tunglinu, er ekki
öruggt, að það innihaldi vatn.
Hugsanlegt er, að perlusteinn
geti storknað úr vatnsríkri
hraunkviku, en venjulega er
talið, að hann verði til úr
hrafntinnu eða öðru vatnsfá-
tæku eldfjallagleri við hæg-
fara upptöku vatns nálægt
yfirborði jarðar. Eins og kunn
ugt er, vantar tunglið gufu-
hvolf, og geta bergtegundir
ekki dregið til sín vatn á yfir-
borði þess af þeim sökum.
Hvort vatn er í bergi á tungl-
inu er þess vegna undir því
komið, að vatnið hafa verið
til staðar á tunglinu, annað
hvort í iðrum þess eða gufu-
hvolfi, eða hvorttveggja, þeg-
ar bergtegundir þær urðu til
sem nú þekja yfirborð þess.
Eins og sést af þvi, sem hér
hefur verið sagt, er margt sem
kemur til greina að rannsaka
og kynna sér áður en maður
stígur fæti sínum á tunglið.
En að þessum rannsóknum er
unnið skipulega og kerfisbund
ið og eftir nokkur ár leggur
fyrsta mannaða rannsóknar-
skipið út í geiminn.
eru byggingar venjulega full-
nýttar, en vélakostur og vinnu-
afl ekki nema að nokkru. Við
nýrækt fæst því meiri arður af
fjárfestingunni á litlu búi en
á stóru, því að vinnuafl vegur
þyngst í framleiðslukostnaði.
Það er því bæði hagkvæmt og
skynsamlegt, að seinustu árin er
lögð mikil áherzla á stækkun
túna á jörðum, sem hafa minna
en 10 ha. ræktaðs lands.
Lokaorð
Það er auðvelt verka að koma
auga á þá ókosti, sem fjölskyldu-
búum fylgir. Erfiðara er að bæta
úr. Það er ekki í tízku nú á
dögum að tala um menningar-
legp " þjóðfélagslega kosti
fjölskyldubúskapar.
Ýmsir hafa haldið því fram,
að haganlegasti og hagkvæmasti
búreksturinn sé, þar sem tvær
fjölskyldur reka bú saman, helzt
þá þannig, að sonur búi með
föður. Þannig er raunar víða
búið á íslandi. í Svíþjóð er þetta
fyrirkomulag opinber stefna frá
1959, án þess að rannsókn hafi
farið fram á kostum og göllum
þess. í íslenzkum lögum um
landnám er einnig gert ráð fyrir
landnám er einnig gert ráð fyrir
aðstoð til fjölgunar bænda og
veita bæri, ef landsnámsmenn
ættu í hlut.
Landbúnaðarháskólanum
á Ási
Björn Stefánsson
I.O.G.T.
St. Andvari nr. 265
Afmælisfundur í kvöld kl. 20.
Morgunstjörnufélagar heimsækja
Skemmtiatriði — Kaffi — Dans.
Félagar fjölmennið oig mætfð
stundvíslega. Æ. T.
Stúkan Frón nr. 227
Fundur í kvöld á venjulegum
stað og tíma. Fundarefni: Árs-
fjórðungsskýrslur og reikningar.
Innsetning embættismanna. Hag-
nefndaratriði sem Hálfdán Eiríks
son o.fl. annast. Kaf.fi eftir fund.
Þess er fastlega vænzt að allir
kjörnir embættismenn mæti á
fundinum. Æ. T.