Morgunblaðið - 16.02.1961, Qupperneq 13

Fimmtudagur 16. febr. 1961
MORGUISBLAÐIÐ
13
ussa
og Kínverja
MIKIÐ hefur verið ritað og rætt um deilur Rússa og
Kínverja. Hér á eftir fer grein Edwards Crankshaws
um mál þetta:
Nýjar meiriháttar fregnir af þróun mála bak við
tjöldin í hinni langvinnu deilu milli Rússa og Kínverja
bera það með sér, að hún hafi verið ofsafyllri, beiskari
og djúpstæðari en talið hefur verið fram að þessu.
í hendur okkar hefur borizt skjalfest skýrsla um
ásakanir og gagnásakanir Rússa og Kínverja á ráð-
stefnu rúmlega áttatíu kommúnistaflokka, sem haldin
var í Moskvu í nóvember og desember síðastliðið ár.
Þessi skýrsla, sem er nákvæmur úrdráttur úr leyni-
bréfum, er komin í okkar hendur vegna leka í einu
af leppríkjum Rússa. Það eru miklar líkur til þess, að
Rússum hafi að ráðnum hug láðst að setja undir þann
leka. Skýrslan staðfestir þá skoðun, að fáleikar séu
með Rússum og Kínverjum, enda þótt Rússar neiti því
ákaft, og sýnir ennfremur, að ekki er aðeins um þurra,
fræðilega hártogun að ræða.
Krúsjeff og Mao.
Hatrammar deilur
Umræðurnar, sem heitastar
urðu á ráðstefnunni í Búka-
rest í júní sl. og á ráðstefn-
unni í Moskvu í árslok, báru
vitni um mesta óveður, sem
skollið hefur á kommúnista-
flokkinn frá lokum rúss-
nesku byltingarinnar. Þar
sökuðu Kínverjar sjálfan
Krúsjeff um endurskoðunar-
stefnu, sem telst dauðasynd
hjá kommúnistum, og mistök
í pólsku og ungversku bylt-
ingunum árið 1956. Enn-
fremur sökuðu þeir hann um
að fórna Kina og kommún-
ismanum á altari friðsam-
legrar sambúðar við Banda-
ríkin.
Krúsjeff fór hamförum og
sakaði Mao Tse-Tung um að
líkjast Stalín, að taka ein-
vörðungu tillit til eiginhags-
muna og halda fram kenn-
ingum, sem væru í ósamræmi
við raunveruleika nútímans.
Að lokum var gefin út sam-
eiginleg yfirlýsing, eftir for-
skrift Rússa; en Kínverjar
áskildu sér víða rétt til þess
að vera á öðru máli.
Djúpar rætur
Þessar erjur eru ekki nýjarf||l
af nálinni. Sumir
þær eigi rót að
þess, er Stalín seldi
únistaflokk Kína í hendui
Chiang Kai-cheks; aðrir telja
þeirra sögn hófst deilan í
raun og veru fyrst, þegar
Kínverjar tóku að hafa að
engu bókstaf og anda
Moskvu-yfirlýsingarinnar frá
1957.
Ásakanir á hendur Rússum
Á þinn bóginn rekja Kín-
verjar deiluna til ársins 1956
í afar mikilvægu bréfi, sem
dagsett er 10. desember sl. í
því bréfi svara þeir ekki að-
eins umburðarbréfi Rússa
heldur einnig ásökunum
Rússa á hendur Kínverjum á
ráðstefnunni í Búkarest. —
Þeir halda því fast fram, að
fyrst hafi tekið að brydda
verulega á ósamkomulaginu
á 20. flokksþinginu, þegar
Krúsjeff afneitaði Stalín, án
þess að ráðgast fyrst um það
við „bræðraflokkana". Þá
segjast Kínverjar hafa verið
mjög andvígir áætlunum
Rússa um aðgerðir gegn Pól-
landi árið 1956, enda hafi
þeir komið í veg fyrir þær.
Ennfremur segjast þeir hafa
verið andvígir áætlun Rússa
um að láta alla kommúnista-
flokka heimsins fordæma
pólska flokkinn.
Til þess að bæta gráu ofan
á svart, segir í bréfinu, að
snoi'p deila hafi risið milli
Kínverja og Rússa um við-
brögð við Ungverjalandsupp-
reisninni. Um tíma höfðu
Rússar, eftir því sem segir í
hinu kínverska bréfi, ákveðið
að draga hersveitir sínar til
baka, en Kínverjar höfðu
skorizt í leikinn til þess að
koma í veg fyrir þá ætlun
þeirra.
Hvað sem þessu líður varð
deilan ekki veruleg fyrr en
árið 1958 og kom ekki ber-
lega í ljós fyrr en á síðasta
ári. Það var vissulega við-
burðarríkt ár — og þá komu
mörg ágreiningsatriðin í
deilu Rússa og Kínverja
skýrt í ljós.
Það er athyglisverður þátt-
ur skýrslunnar, að höfundar
hennar, sem eru sanntrúaðir
kommúnistar, ræddu ekki ná
ið um það, sem við mundum
telja hin eiginlegu ágrein-
ingsatriði, heldur lögðu þeir
megináherzlu á fræðileg
Tseng Hhiao-ping horfir á Liu Shao-chí undirrita Moskvu-
yfirlýsinguna. —
atriði, sem okkur virðist
meiningarlaus við fyrstu sýn,
en eru svo dýrðlega og
hræðilega lifamdi í þeirra
augum og ráða öllum gerð-
um þeirra — og eru því í
rauninni lifandi fyrir okkur.
Sum hinna „eiginlegú1 at-
riða eru mjög alvarlegs eðlis.
Þar má til nefna heimköllun
rússneskra tæknifræðinga frá
Kína. (Ástæður til þess virð-
ast hafa verið þær, að Kín-
verjar notuðu tæknifræðing-
ana til verka, sem Rússar
voru andvígir og freistuðu
þess að telja þá á sínar skoð-
anir). Einnig má nefna
tregðu Rússa við að sjá Kín-
verjum fyrir kjarnorkuvopn-
um og að upp úr slitnaði
samningum um sameiginleg-
an flota á Kyrrahafi. (Rúss-
ar virðast hafa óttazt, að
Kínverjar drægju þá út í
styrjöld vegna Formósu).
Öll þessi og mörg fleiri
ágreiningsatriði komu ber-
lega fram á Moskvuráðstefn-
unni — þá ekki sízt sterk
andstaða Rússa við aðgerðir
Kínverja í Indlandi og
Alsír, sem að áliti Rússa
voru til þess eins ætlaðar að
eyðileggja trú borgara á
Vesturlöndum á friðarvilja
kommúnista og glæða tor-
tryggni Afríku- og Asíu-
manna í garð alþjóðlegs
kommúnisma. En meginhluti
umræðnanna snerust um
grundvallarkennisetninguna.
Stríð — ekki stríð
Þessi umdeildu atriði hafa
þegar verið rakin verulega í
þessu blaði (þ. e. Observer)
jafnskjótt og þau komu í ljós
í hinni langvinnu blaðadeilu
milli Rússa og Kínverja á sl.
sumri og hausti. Þessi atriði
eru sex að tölu:
1. Er stríð óhjákvæmi-
legt? — Rússar hafa haldið
því fram síðan 20. flokks-
þingið var haldið árið 1956,
að tímarnir hafi breytzt frá
því, er Lenin setti fram
kenninguna um að styrjöld
væri óhjákvæmileg, og sé því
kenijingin ekki lengur gild.
Kínverjar segja á hinn bóg-
inn, að ekki sé unnt að kom-
ast hjá stríði svo lengi sem
heimsvaldastefna sé til.
2. Hljóta smástyrjaldir að
hafa í för með sér heims-
styrjöld? — Rússar segja, að
hættan á því sé of mikil til
þess að leika sér að henni.
En Kínverjar héldu því fast
fram í Búkarest og Moskvu
að unnt sé og nauðsynlegt
að heyja smástyrjaldir.
Aðaltalsmaður Kínverja í
Búkarest varpaði mjög at-
hyglisverðu ljósi á sálgerð
þeirra, þegar hann svaraði
röksemd Rússa með því að
lýsa því yfir, að Rússar
hefðu þegar stöðvað tvær
smástyrjaldir — í Súez og á
Kúbu — með hótun um eld-
flaugaárás.
3. Verður sósíalisma kom-
ið á án ofbeldis? — Frá því
1956 hafa Rússar sagt: „Já“.
Kínverjar neita því hinsveg-
ar afdráttarlaust — með ein-
stöku undantekningum þó —
og vitna í Lenin sér til stuðn
ings.
4. Er friðsamleg sambúð
Framh. á bls. 17.
líklegra, að þær eigi rót að ", "
rekja til næstu ára eftir ''í,ý;ý'
stríð, þegar Rússar rúðu. : ,, - M
Mansjúríu gersamlega og |
létu undir höfuð leggjast að ■ -,,7J
veita kínversku uppreisnar- , ’ í,|
mönnunum nokkra aðstoð.
Rússar reyndu sjálfir að , , ' ,, ,,|
rekja orsakir deilunnar í ■ ' i
umburðarbréfi um ávirðingar 1' ’’ J
Kommúnistafiokks Kína, sem Tseng Hsiao ping, aðalritari Kommúnistaflokks Kína, sem réðist sem harkalegast á Krúsjeff og stefnu han- ' . Jja.
dagsett er 21. júní sl. Að Með honum eru frá vinstri: Mikoyan, fyrsti varaforsætisráðherra Sovétríkjanna, Liu Shao chí, forseti Kma oö ......n.ir kía_
—versku sendinefndarinnar, Krúsjeff, forsætisráðherra, F. R. Kozlov, M. A. Suslov og Pheng Chen.