Morgunblaðið - 19.02.1961, Síða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 19. febr. 1961
Fangelsun
ÞAÐ hefur löngum vafizt fyr
ir mönnum að skilgreina
frelsi og réttlæti, að ógleymd-
um sannleikanum, sem farið
hefur Pílatusargöngu fyrir
hvers manns dyr allt frá dög
um Krists. Heilar bækur hafa
verið ritaðar um þær hugsjón-
ir, sem búa að baki þessara
stóru orða, en engin þessara
hugsjóna hefur náð að verða
nema stundarveruleiki í vit-
und og samlífi manna og
þjóða. Hafi sannleikurinn opin
berazt einstaklingum eða
þjóð, hefur réttlætið verið
utan gátta. Hafi einstaklingar
eða þjóð ratað á veg réttlætis-
ins, hefur frelsið legið í veg-
skurðunum. Hafi frelsið verið
förunautur einstaklinga eða
þjóðar, hefur sannfeikurinn
verið betlari á f im. Hver
þessara hugsjóna setur hinum
skilyrði — og þær lúta í sam-
einingu mestu og torsóttustu
hugsjón mannkynsins: kær-
leikanum.
Hvers virði er t. d. réttlæti
án kærleika? Réttlæti í formi
refsingar, t. d. fangelsisvistar,
er í eðli sínu hefnd? Refsingar
lög lög?jafarvaldsins byggjast
á lnfn a- Kálinu: auga fyr.
ir au;.'. og tönn fyrir tönn.
Þjóðfélagið hefur tekið að sér
að hegna einum einstaklingi
eða fleirum fyrir brot gegn
öðrum — í stað þeirra persónu
legu hefnda, sem t. d. tíðkuð-
ust hér á landi á söguöld með-
an þjóðfélagið var ómótaðra.
Þar sem dauðarefsing er við
lýði, drepur þjóðfélagið ein-
stakling fyrir að drepa annan.
Munurinn er í eðli sínu eng-
inn. Framkvæmd hefndarinn-
ar er ópersónuleg í höndum
þjóðfélagsins — en jafnframt
samábyrgð allra þegna þjóð--^
félagsins, sem aðeins hinir
viðkvæmustu finna til. Þetta
er vörn mannkynsins gegn
sjálfu sér — og vissulega
betri vörn heldur en að hver
einstaklingur væri dómari og
böðull.
En er þetta réttlæti? Er rétt
læti þá í eðli sínu ekki annað
og meira en hefnd — hefnd
þjóðfélagsins gegn afvega- :
leiddum einstaklingum? Jú,
það er til annars konar rétt-
Xæti — raunverulegt réttlæti
— sem byggir ekki á hinu
gamla hefndarlögmáli: auga
fyrir auga og tönn fyrir tönn.
Það réttlæti spyr um orsök og
afleiðingu, t. d. hvort þjóðfé-
lagið eigi einhverja sök á
drýgðum glæp eða frömdu af-
broti og geti bætt það að ein-
hverju — og það spyr og Ieitar
að leið til að koma í veg fyrir
afbrot og beina hinum afvega-
leiddu á rétta braut. Það Ieit-
ast við að sætta og bæta en
ekki hefna og afmá. Það læt-
ur stjórnast af skilningi og
byggir á kærleika: þð er reikn
ingslist kærleikans, ef svo má
að orði komast. Aðeins fáir
kunna þessa list og enn færri
beita henni í lífi sínu. Margir
hafa hugboð um hana, en flest
ir eru sér ekki meðvitandi um
að neinu sé ábótavant — nema
það þurfi að byggja traustari
fangelsi.
Fangelsi virðast blátt áfram
vera nauðsynlegustu — og
æðstu stofnanir í sumum nú-
tímaþjóðfélögum. Ekki aðeins
fyrir afbrotamenn og svokall-
aða glæpamenn, heldur fyrir
alla þá, sem af einhverjum
ástæðum eru á öndverðu
meiði við ríkjandi stefnur
eða skoðanir í viðkomandi
þjóðfélagi. Hugsjónamenn, rit
höfundar og stjórnmálamenn,
sem dirfast að hafa aðrar —
og sjálfstæðar skoðanir á mál-
um sins föðurlands, eru stimpl
aðir óvinir ríkisins, föðurlands
svikarar — eða blátt áfram
svín — og fluttir eins og fén-
aður í bása ramgerðra fang-
clsa, ef þeir eru ekki bara
skotnir.
Hvernig má þetta verða?
Þjóðfélagið hefur verið plægt
með plógum haturs, öfundar
og beiskju. Fræi ofstækis og
miskunnarleysis sáð í hjarta
og sál einstaklinganna. Síðan
birtist uppskeran. Sjáið, segja
sáðmennirnir, þetta eitt er
sannleikurinn, sannleikurinn
allur og ekkert nema sann-
leikurinn. Já, þetta er sann-
leikurinn, bergmála þúsundir
og milljónir hjartna. Sælu-
straumur fer um risavaxinn
líkama þjóðfélagsþursins, og
hann hefst handa af heilögum
eldmóði að byggja upp sam-
kvæmt lögmáli þessa undur-
samlega sannleika — og jafn-
framt að rífa, sundra og afmá
allt annað, sem hefur gert og
gerir tiikall og kröfur til að
vera einnig sannleikur. AHir
skulu hafa einn sannleika, því
sannleikurinn er aðeins einn.
Ertu með eða móti? Allt skal
þjóna þessum sannleika: list-
ir, bókmenntir, vísindi —
menningin öll og óskipt. Það
sem stríðir á móti sannleik-
anum mikla skal þagað í hel
eða afmáð. Sá sem stendur á
móti sannleikanum er geymd
ur í fangelsi — eða gröf sinni.
Sannleikurinn mikli skapar
sitt eigið réttlæti, stærðfræði-
legt og miskunnarlaust: standi
einn, tíu, hundrað eða þús-
und í vegi fyrir sannleika
milljónanna er það skýlaus
réttur þeirra að ryðja þeim úr
vegi. Þetta er hið fullkomna
réttlæti, byggt á algildum
sannleika.
Þar sem svona er i pottinn
búið þrífst ekkert frelsi —
nema frelsi til að hafa sömu
löggiltu skoðanir og aðrir og
tilbiðja hinn eina sannleika.
Fangelsin standa opin hverj-
um þeim, sem vill ekki láta
af sínum einkasannleika,
hverri sjálfstæðri skoðun, tján
ingu og sköpun. Gjörið svo vel
að ganga inn með frelsi ykkar
— en þið komizt ekki út aftur.
Það er lokað þá leið.
Það er gott að eiga slíkan
sannleika. Enginn efi, heila-
brot eða kvíði — bara fljóta
með hinum mikla og stríða
straumi í faðm sannleikans
eina. Það er svo einfalt og
gott, ef allur heimurinn sigldi
í kjölfarið: allar þessar vesa-
lings sálir, sem enn eru að
leita sannleikans í frelsinu og
réttlætisins í sannleikanum.
Ingimar Erlendur Sigurðsson.
Fiskifélag íslands
50 ára
FISKIFÉLAG íslands verður
50 ára á morgun. Frá önd-
verðu hefur Fiskifélagið
gegnt hinu þýðingarmesta
hlutverki fyrir sjávarútveg
okkar og haft á hendi fram-
kvæmd ýmissa mikilverðustu
mála útvegsins.
★
Samkvæmt lögum um fisk-
veiðisjóð, sem samþykkt voru á
Alþingi árið 1905, var gert ráð
fyrir að stofnað yrði allsherjar
félag til eflingar sjávarútvegin-
um. Ekki kom þó til fram-
kvæmda fyrr en árið 1911, að 43
framámenn þess tíma efndu til
fundar og stofnuðu félagið form-
lega.
í fyrstu lögum félagsins var
stefnan mörkuð. „Tilgangur fé-
lagsins er að styðja og efla allt
það, er verða má til framfara
og umbóta í fiskveiðum íslend-
inga í sjó, ám og vötnum, svo
þær megi verða sem arðmestar
þeim, er hafa atvinnu af þeim,
og landinu í heild sinni.“ ,
★
Eitt af fyrstu verkefnum fé-
lagsins var að hefja almenna
fræðslustarfsemi um allt það,
sem að sjávarútvegi lýtur. Rann-
sóknarstarfsemi í þágu sjávarút-
vegsins hefur einnig verið drjúg-
ur þáttur í starfsemi félagsins
um langa hríð. Fiskifélagið beitti
sér fyrir víðtækum fiski- og haf-
rannsóknum hér við land, en síð-
ar tók fiskideild Atvinnudeildar
Háskólans við þeim, en Fiski-
félagið starfrækir sjálft 'rann-
sóknarstofu á sviði hagnýtingar
sjávarafurða og vinnslu þeirra.
Framih. á bls. 23
Háskóla-happ-
drættið
Útvarpshlustandi skrifar:
Með því að þú hefir oft og
tíðum stuðlað að því í þátt-
um þínum að færa ýmislegt
til betri vegar í þjóðfélaginu,
langar mig að biðja fyrir
eftirfarandi: Einn þáttur í út-
varpinu okkar er að mínu viti
mjög vinsæll og mikið á hann
hlýtt, og á ég hér við „Úm
daginn og veginn" á mánu-
dögum. Ýmsir ágætir menn
hafa þar fram komið og bent
réttilega á margt, sem miður
fer hjá okkur og hvernig að
þeirra hyggjuviti mætti úr
bæta. Er ekki nema gott og
blessað um það að segja. Þó
kemur stöku sinnum fyrir að
talað er um nokkuð skrítna
hluti, eins og um daginn þeg-
ar einn þeirra vildi láta taka
happdrættið af Háskólanum
um nokkurra ára skeið og
beina gróðanum af því inn á
aðrar brautir.
Það þarf að sjálfsögðu pen-
inga til ýmissa líknarmála,
en finna þarf aðrar leiðir til
að afla þeirra en ætla sér að
taka þá af þessari æðstu
menntastofnun vorri, sem
byggt hefir húsakynni sín að
langmestu leyti fyrir fé, sem
fengizt hefir fyrir ágóða af
happdrættinu. Þá er kunnara
en frá þurfi að segja, að enn
á háskólinn langt í land með
að byggja yfir þær stofnanir,
sem honum eru nauðsynlegar
og því þörf mikils fjár, sem
myndi ekki auðnast að fá, ef
happdrættið væri ekki í aðra
hönd.
Hugmynd útvarpsmannsins
mætti, eins og hann réttilega
benti á, athugast um ýmis
önnur happdrætti, sem rekin
eru.
-fc Blessað veðrið
Þá er það veðurblíðan alla
daga, sem fólk þreytist
aldrei á að tala um. Skyldi
vera um svona mikla loftlags
breytingu að ræða hjá okkur
í norðrinu, segja menn þegar
þeir hittast á fömum vegi. Og
er nema von menn spyrji.
Hvað skyldi vera langt síðan
slíkur vetur hefir komið hér,
eða skyldi hann annars nokk
urn tíma hafa komið fyrr.
Dag eftir dag blaktir ekki hár
á höfði manns og hægt er að
vera búinn, sem á sumardegi.
Mælirinn stóri hjá Almenn-
um tryggingum í Pósthús-
stræti er oftast 4 og 5 gráður
upp á við. Og ekki er snjó-
sköflunum fyrir að fara í vet
ur, þó síðustu daga hafi kom
ið hinn ágætasti skíðasnjór
og snjóað hafi nokkuð fyrir
norðan. Sem sagt, gamlir
menn segjast ekki muna ann.
að eins. Við skulum vona hið
bezta, þótt ekki sé fyrir það
að taka, að febrúarmánuður
og marz hafa oft verið anzi
erfiðir.
★ Ábyrgðarlaus skrif
Og svo er hér smáathuga-
semd um skrif dóna nokkurs,
sem Hannes gamli á horninu
léð rúm hjá sér um daginn,
athugasemdalaust. Var sá
hinn sami að skammast og
fjargviðrast út í söfnun þá,
sem fram fór á vegum Rauða
krossins til hungraða fólksina
í Kongó, og gekk að vonum
vel. íslendingar hafa alltat
kunnað að meta slíkar safn-
anir. Þessi aulabárður hellti
sem sagt úr skálum reiði sinn
ar og botnaði ekkert í því að
Islendingar skyldu taka þátt
í þessari söfnun. Þetta væri
svo lítið, að ekkert munaði
um. Meira vit væri að byggja
fleiri barnaleíkvelli í Reykja
vik.
Þetta er dálagleg hugsun
eða hitt þó heldur. Slíkum
skrifum sem þessum er ekki
hægt að svara betur en á
þann hátt, að óska að maður
þessi hefði átt kost á að fylgj
ast með er svöng börn og að
dauða komin voru mett með
matnum, sem íslendingar ’élu
af hendi rakna. Hinar 15 lest
ir af skreið og þurrmjólkin,
sem send var héðan, hafa
vafalaust komið að góðum
notum í Kongó. Eru allir sann
ir íslendingar stoltir aí að
hafa stuðlað að því að koma
í veg fyrir hungurdauða þar,
þó ekki væri nema nokkurra
barna. Rauða krossinum ber
þakkir fyrir að hafa forgöngu
um söfnun þessa.