Morgunblaðið - 19.02.1961, Page 8

8
MORGVNBLAfllÐ
Sunnudagur 19. febr. 1961 ^
Norræn akademia
og viðskipta- og fjárfestingarbanki
Ræða Glsla Jónssonar alþm. Wð
setningu fundar Norðurlandaráðs i gær
GÍSLI Jónsson alþm. setti fund
Norðurlandaráðs, sem kom sam-
an í Kaupmannahöfn í gær með
ítarlegri ræðu. Mínntist hann í
upphafi hennar þeirra fulltrúa,
sem látizt höfðu frá því að síð-
asta þingi lauk. Síðan komst
hann að orði á þessa leið:
Vér komum hér saman í dag
til þess að halda 9. fund Norð-
urlandaráðs. Er þetta í fyrsta
skipti, síðan ráðið var stofnað,
að það fellur í hlut fulltrúa ís-
lands að setja fund ráðsins. Þeg-
ar hr. prófessor Bertil Ohlin,
fulltrúi stærstu þjóðar Norður-
landanna, lagði á sl. sumri stjórn
arforystuna í hendur fulltrúa
minnstu þjóðarinnar, var það eng
ar, veginn vandalaust að taka
við þeim skyldum og þeim vanda,
sem því fylgdi. Var oss öllum
Ijóst, að margvíslegan vanda yrði
að glíma við i sambandi við
undirbúning undir fundarhöld á
íslandi, er taka skyldi á móti öll
um þeim fjölda, sem jafnan tek-
ur virkan þátt í störfum ráðs-
ins á hverjum fundi og gera þeim
störfin og dvölina á íslandi slíka,
að viðunandi væri, þegar bornar
eru saman allar aðstæður þar við
aðstæður í hinum Norðurlöndun-
run. Að þetta tókst betur en við
hefði mátt búast, ber að þakka
ágætu samstarfi á milli forseta
ráðsins, ritara íslandsdeildarinn-
ar og djúpum skilningi allra
þeirra, sem fundinn sóttu, á þeim
margvíslegu erfiðleikum, sem því
hlutu að vera samfara að halda
fundinn á íslandi. öllum þessum
aðilum færi ég, sem forseti ráðs-
ins, þakkir fyrir það framlag, sem
hver og einn lét í té til þess að
skapa þann svip, sem ríkti á fund
inum frá byrjun til enda og ég
vænti að verði mörgum þátttak-
endum minnisstæður, enda þótt
sérstaða íslands í Norðurlanda-
ráði, sem ég veit að fulltrúar
þeir, sem fundinn sóttu, hlutu að
fá meiri og dýpri skilning á en
áður, setti sin sérstaka blæ á
fundarhöldin.
Til að auka skilning
Frá því að Norðurlandaráð
var stofnað fyrir 9 árum, hefur
jafnan verið nokkuð um það
deilt, hver sé hinn raunverulegi
árangur af störfum þess. Finnst
mörgum, að ráðið þurfi aukið
vald, til þess að störf þess verði
raunhæf, störfin kafni í of miklu
málæði, of mikilli skriffinnsku,
og of miklum veizluhöldum, og J vlnnu- '^'ar Þessi fundur haldinn
margir líta svo á, að lítill eða 1 Reykjavík á sl. sumri, með þeim
enginn árangur fáist af störfum ^ar.gri, að forsætisráðherra Svía
ráðsins, nema því verði veitt bauð forsætiátáðherrum allra
meira vald til þess að koma til- Norðurlanda ásamt öllum forset-
lögum sínum í framkvæmd. Vil um ráðsins að koma saman á fund
ég í þessu sambandi benda á, að a sveitasetri sinu, Harpsund, til
Norðurlandaráð var aldrei stofn-! Þess þar að ræða þessi mál nán-
að til þess að beita valdi, heldur ar °S skipa þeim í enn fastara
komulag hefur orðið um að
leggja aðaláherzlu á afgreiðslu
tveggja stórmála á þessum fundi
ráðsins, þ. e. skipulagningu á
framleiðslu og sölu landbúnaðar-
vara Norðurlanda og aðstoð við
vanþroskuð ríki. Hér speglast,
svo ekki verður um deilt, skap-
gerð og menning Norðurlanda-
bjians, ást hans á mold jarðar
og djúpstæður skilningur á þvi,
að tengslin á milli mannsins og
moldarinnar má aldrei rjúfa. Hér
eru þau sannindi viðurkennd, að
þótt ýmis önnur framleiðsla, svo
sem iðnaður, verzlun og fisk-
veiðar, gefi oft meiri og fljótari
arð, þá er það þó gróður jarðar,
sem er í nánustum tengslum við
| lífið og það fegursta og bezta,
sem það hefur að bjóða. Og þá
menningu, sem Norðurlöncón
hafa skapað, hefði ekki verið
n.ögulegt að skapa eða varð^era
án þess að halda við tengslunum
á m:lli mannsins og moldarirm-
ar. Ég vænti þess því að Norö-
uv'andaráð beri gæfu til þess að
íinna á þessu máli þa lausn, seai
tiyggir vaxandi velmegun þeirra
stétta á Norðurlöndum, sem jörð
■ra yrkja, því að það er ifndir-
stsðan undir veimegun alira
annarra stétta.
Hinn þáttunnn, að beita sér fyr
ir rameiginiegri aðstoð við van-
þroskuðu ríkin, sýr.ir hvort
tveggja í senn, mannkærleika og
scmúð með smælingjum, samfua
stórbrotnu hugarfari að vilia
iáta ljós sitt skína langt út yfir
takmörk Norðurlandanna. Og
þtð er einmitt slík skapgerð, slík
ur hugsunarháttur og slík menn-
ihg, sem skipar Norð j.r.öndunum
á íiemsta bekk í baiáttu fyrir
meiri friði og meira öryggi í heim
inum, svo að til þeirra þótti sjálf
sagt að leita, er velja skyldi
framkvæmdastjóra fyrir Samein-
uðu þjóðirnar, og eiga Norður-
löndin að keppa að því að halda
þessum sess með sóma.
Ég vil hér fyrir hönd Norður-
landaráðs flytja forsætisráðherra
Svía, hr. Erlander, og frú hans
þökk fyrir þann mikla þátt, sem
þau áttu í því að marka þessa
stefnu undir handleiðslu þeirra
og frábærri gestrisni á sveita-
setri þeirra í Harpsund.
Undanfarin ár hafa störf ráðs-
ins fallið mjög í þann farveg að
treysta menningarböndin á milli
þjóðanna, svo sem með gagn-
Gísli Jónsson
og ræða málin af hreinskilni og
með viðleitni til þess að ná þeim
árangri, sem öllum er fyrir beztu.
Þetta er og hefur verið verkefni
Norðurlandaráðs, og í þeim anda
ber því að starfa framvegis sem
hingað til. Hinu má svo ráðið
ekki missa sjónir af, að það er
nauðsynlegt að láta ekki störf
ráðsins kafna í skriffinnsku,
málæði og veizluhöldum, og á
því hefur stjórn ráðsins fullan
skilning.
Samvinna ráðsins og
ríkisstjórnanna
Á forsetafundi ráðsins, sem
haldinn var í Kaupmannahöfn í
byrjun marz sl., var skipulagn-
ing á meðferð og afgreiðslu mála
aðalumræðuefni. Var þar fullt
samkomulag um, að nauðsyn
bæri til þess að marka þá stefnu,
að fá og stór viðfangsefni yrðu
tekin til meðferðar og afgreidd
freicar en mörg og smá og að
umfram allt væri nauðsynlegt að
koma á enn nánari samvinnu á
milli ráðsins og ríkisstjórnanna, kvæmri skólavist, gagnkvæmum
um afgreiðslu mála, sem til j þýðingum á skáldverkum og
þeirra er vísað. Var því ákveðið
að koma á sameiginlegum fundi
með forsetum og forsætisráð-
herrum allra Norðurlandanna til
þess að ræða nánar, á hvern hátt
hægt væri að koma á slíkri sam-
gagnkvæmri kynningu á lista-
verkum, auk margvíslegra fjár-
framlaga til menningarmála. í
þessu sambandi vildi ég mega
skjóta fram hér þeirri hugmynd,
hvort ekki væri rétt að Norður-
landaráðið kæmi á fót sérstakri
norrænni „akademíu“ sem segði
til um það, hvaða bókmenntir og
listaverk ætti að velja til kynn-
ingar í og frá hverju landinu um
sig. Mundi það geta samræmt
norræna list og gefið heildar-
mynd af því bezta, sem Norður-
löndin eiga sameiginlega. Gæti
þetta vissulega haft mikil áhrif
á listaþroska Norðurlandanna
allra, sem ávallt eru, eins og vera
ber, í leit að sannleikanum, jafnt
í list, bókmenntum og vísindum.
En þótt oss sé þessi þátturinn
einna hugstæðastur, megum vér
þó ekki gleyma hinu, að samfara
því, er oss lífsnauðsyn að byggja
betur upp en verið hefur sameig-
inlegt norrænt hagkerfi, þar sem
við styðjum hver annan í fram-
leiðslu, viðskiptum og fjárfest-
ingu. Á þessu sviði erum við enn
miklu fjarlægari hver öðrum en
á sviði menningarinnar, en það
er jafnvel hinni sameiginlegu
menningu Norðurlanda miklu
hættulegra en nokkuð annað.
Með norrænu hagkerfi myndum
vér nálgast meira hver annan í
viðskiptum, en viðskipti tengja
jafnvel enn meira saman menn
og þjóðir en nokkuð annað, ef
þau eru eðlileg og báðum til
hagsbóta. Ef vér lokum augun-
um fyrir þessari staðreynd og
látum það afskiptalaust, að hver
þjóð innan Norðurlandanna
bindist viðskiptaböndum við aðr-
ar þjóðir, sem eins auðvelt væri
að tryggja Norðurlöndunum, þá
erum vér á mjög hættulegri leið
frá norrænni menmngu, því að
ára- og aldalöng viðskipti eru
engu veikari hlekkur í tengingu
þjóða en menningartengslin. Ég
hygg, að stærsta spor í þessa átc
sé að koma upp sameiginlegu
norrænu hagkerfi og sameigin-
legum norrænum viðskipta -og
fjárfestingarbanka og að Norður-
landaráð verði að beita sér fyrir
athugun á því, hvermg það mætti
gerast.
V
Mörg mál bíða úrlausnar
í lok Norðurlandaráðsfundar í
Reykjavík á sl. sumri bauð hr.
Erik Eriksen, fyrrverandi forsæt-
isráðherra Danmerkur, að næsti
fundur ráðsins skyldi haldinn
hér í Kaupmannahöfn. Hefur
þessu boði verið tekið. Færi ég
hinni dönsku deild Norðurlanda-
ráðs og Þjóðþinginu danska þakk
læti fyrir boðið og fyrir það að
ljá ráðinu hin glæsilegu húsa-
kynni hér ásamt öllu því starfs-
liði, sem til þess þarf að halda
þennan fund.
Þegar ég nú hef lokið þessum
orðum minum og kosning forseta
hefur farið fram afhendi ég hin-
um nýkjörna forseta, sem ég þyk-
ist mega vænta að verði hr. Erik
Eriksen, fyrrverandi forsætis-
ráðherra, hið vandasama starf að
hafa forystu fyrir málum ráðs-
ins til næsta fundar. Mörg mál
bíða hér úrlausnar. Ég veit, að
hinn væntanlegi nýi forseti mun
hvergi spara tíma né krafta sín-a
og þekkingu til að vinna að fram-
gangi þeirra og viturlegri lausn.
Um leið og ég óska þess, að hann
megi vinna þar marga og stóra
sigra, færi ég öllum stjórnarmeð-
limum ráðsins, fulltrúum og ölht
starfsliði og öllum ríkisstjórnum
Norðurlanda mitt innilegasta
þakklæti fyrir ánægjuægt sam-
starf þann tíma, sem ég hef farið
með forsetastarfið.
Með þessum orðum leyfi ég
mér að setja 9. fund Norður-
landaráðs. .
til þess að auka skilning á iífs-
form. Var fundur sá haldinn
kjörum, lífsbaráttu og menmngu, Harpsund í byrjun október og
innbyrðis á milli Norðurlanda-
þjóðanna allra, svo að unnt yrði
að sameina í löggjöfum félags-
mál, efnahagsmál og menningar-
stóð í tvo daga. Var þar fullt sam
komulag um að treysta sem bezt
samvinnu milli ráðsins og ríkis-
stjórnanna og stefna að því, að
manniMMi
mál’ allt það bezta að fornu og I færri °S stærH mál v*ru tekin
nýju, sem þessar þjóðir höfðu til-í ui afgreiðslu í raðinu frekar en
einkað sér í aldalangri frelsis-1 f!eul smærn, enda heíðu mai-
baráttu, og til þess þannig að in Þá fengið sem beztan undm-
skapa sameiginlega á Norður-1 buninS, 1 nefnduln þe,™! sem
löndum betri veröld, með örugg-1 ftarfa a mliil funda raðslna °S
ari friði, meira frelsi og stærri.hafa nana samvmnu við ri ís-
hamingju fyrir komandi kyn- stj°rnlrnar- í íramhaldi af þessii
slóðir, sem jafnframt mætti j h°mu neíndir saman her i Kaup-
verða fyrirmynd annarra þjóða,1 mannahöfn ásamt forsetum raðs-
sem sí og æ keppa að sama marki.
- 1 ins til þess að ræða þessi mál og
Ef flett er blöðum sögunnar
að fornu og nýju, er ljóst, að
þjóðirnar skortir ekki vald, held-
ur skilning að kynnast hver öðr-
um, setjast að sameiginlegu borði
undirbúa dagskrá þess fundar,
sem nú er að hefjast.
Afgreiðsla tveggja stórmála
Það er engin tilviljun, að sam-
ÞEGAR togarinn Freyr kom
úr söluferð til Þýzkalands á
dögunum, mátti sjá á stjórn-
palli hins stóra togara Snæ-
björn Olafsson skipstjóra.
Hann hafði verið skipstjóri á
Frey í þessari söluferð. Snæ-
björn hefur verið að mestu í
landi síðan árið 1958. Mun þá
hafa vantað nokkra mánuði
upp á að hann hefði staðið á
stjórnpalli togara í 35 ár sam-
fleytt. Hann var aðeins 25 ára
gamall, er hann varð skip-
stjóri.
Gamall Reykvíkingur sagði
er hann sá þessa mynd af Snæ-
birni, sem tekin var um borð
í Frey á dögunum. Eg man að mun vera yngstur togara-
til þess var tekið, þegar Snæ- manna sem skipar sess fyrsta
björn varð skipstjóri, hvað atýrimanns- Þvkir hann ml°S
J , dugandi og efmlegur togara-
hann þótti ungur. Það þótti magur_ Hann byrjaði sjó-
þá ekki á færi öllu yngri mennsku á togurum 14 ára og
manna en fertugra að takast hefur sótt sjóinn af kappi.
á hendur togaraskipstjórn. Sem dæmi um það er að hann
Snæbjörn er nú aldursfor- hefur ekki verið heima hjá
seti íslenzkra togaraskipstjóra. sér um jólin frá því hann var
En við hlið hans á myndinni á fjórtánda árinu. Öll jól síð-
er Guðmundur Asgeirsson, an hefur hann verið á sjónum.
sem er fyrsti stýrimaður tog- Guðmundur stýrimaður er son
arans. Guðmundur varð 1. ur Ásgeirs M. Ásgeirssonar
stýrimaður skömmu fyrir jól- fyrrv. skipstjóra en móður-
in, þá nýorðinn 21 árs. 1 fyrra afi hans var Guðmundur í
vor brautskráðist hann úr Tungu landskunnur aflamað-
Stýrimannaskólanum. Hann ur.