Morgunblaðið - 23.02.1961, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 23. febrúar 1961
MORGUNBLAÐIÐ
13
Kristján Guðmundsson
Fáskrú&árbakka
■ Úr ýmsum áttum
Framh. af bls. 10.
• „Týndi hlekkurinn“.
Skömmu ettir að vísinda-
mennirnir hófu starf sitt -;uð
ur í Thailandi fundu þeir
nokkrar heillegar beinagrind
ur af steinaldarmönnum
skammt fyrir norðan bæinn
Ban Kao í grennd við Kwal-
noi, sem lesendur munu
betur kannast við sem Kwai-
fljótið (úr kvikmyndinni
„Brúin yfir Kwaifljótið").
Nielsen telur hér vera um
svo merkan fund að ræða,
að hann geti e.t.v. veitt fyllri
upplýsingar um líf og hætti
frummannsins á forsöguöld
en allt annað, sem áður hefir
fundizt, — en beinaleifar stein
aldarmanna hafa ekki fyrr
fundizt í Thailandi. — Niel-
sen og félagar hans eru raun-
verulega að leita að hinum
„týnda hlekk“ („the missing
link“), sem þeir telja mestar
líkur til að finna á þessum
slóðum — og hafa þeir mjög
styrkst í trú sinni á það við
þennan merkilega beinafund,
sem að ofan getur. — Með hin
um „týnda hlekk“ er átt við
tengilið milli Pekingmanns-
ins og Javamannsins en
þeir hafa að líkindum verið
uppi með um það bil 100 þús.
ára millibili, eins og fyrr
greinir,
■— ★ —
Eigil Nielsen segir, að það
starf, sem þeir félagar hafa
þegar unnið, sé aðeins byriun
in. Þeir geri nú hlé á leit
sinni, þar til í marzlok eða
byrjun apríl nk. — og nota
tímann þangað til, til þess að
undirbúa að hefja starfið af
enn meiri krafti en áður.
SlÐAN ég gerðist íslendingur
hef ég kynnzt mörgum ágætum
og mætum mönnum á þessu
landi en ég er ekki í neinum
vafa um það, að Guðmundur
, hreppstjóri Arason var ólíkur
flest öllum öðrum, ekki fyrir
hin miklu störí sem hann vann
•fyrir sveit sína, Vatnsnes, og
sýslu, Vestur-Húnavatnssýslu,
sem hreppstjóri, skattanefndar-
maður, sýslunefndarmaður og
fjölda önnur trúnaðarstörf í
tugi ára, heldur finnst mér
hann ógleymanlegur fyrir per-
Bónuleik sinn, hin óhemjulega
hressandi og uppörvandi áhrif á
aðra: leiftrandi gáfur hans í
hvívetna, gleði svo mikla og
magnþrungna, hinn mikla kær-
leika og velvild.
Mig minnir að það væri Bac-
on, heimspekingurinn, sem
Bkrifaði: „Sumir menn erur
fæddir miklir, aðrir verða það
á lífsins leið“.
' Guðmundur Arason var stór
og framúrskarandi vel byggður
maður; sópaði að honum hvar
sem hann kom. Ætt hans hefur
búið á Illhugastöðum í yfir 130
ár.
Oftar heldur en einu sinni
átti hann kost á því að bjóða
Big fram í sínu kjördæmi fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, en hann
kaus heldur að sinna bústörfum
á sinni fögru óðalsjörð, setja
svip á bæinn, sveitina sína og
6ýslu.
Þegar ég kom beint frá
Kanada til að setjast að á
iTjörn á Vatnsnesi, fór ég strax
að Illhugastöðum. Undir eins
kom Guðmundur Arason fyrir
sýnir mínar eins og einn af
þeim gömlu og góðu Víkingum,
sem ég hafði lesið um sem ung-
ur Skoti við nám í Reykjavík.
Ég mun alltaf muna eftir
traustu handtaki hans og fram-
úrskarandi miklu gestrisni.
Húsið hans og hjarta voru
setíð opin og á Illhugastöðum
Eigil Nielsen, sem nú er
fimmugur að aldri, er talinn
færasti vísindamaður Dana
á sviði hinnar svokölluðu
vertebra-steingervingafræði
— þeirrar greinar, sem fjall
ar um rannsóknir á útdauðum
hryggdýrategundum. — Þeg-
ar er hann var rúmlega tví-
tugur, tók hann þátt í leið-
angrum Lauge Kochs til
Grænlands, og vakti þá mikla
athygli, er hann fann stein-
gerfinga af fjórlima fiski. —
Árið 1950 dvaldist hann svo
í Tíbet, ásamt fleiri dönskum
vísindamönnum, við rannsókn
á ýmsum leifum frá trias-
tímabilinu, og tókst honum
þá að sýna fram á, að skyldir
fiskar hefðu lifað á þeim slóð
um, sem Tíbet er nú. og við
Grænland — fyrir milljónum
ára. — Þegar Nielsen var á
ferð um Suður-Afríku árið
1953, fékk hann, fyrstur allra
stengervingafræðinga, tæki-
færi til að rannsaka náið og
Ikryfja bláfiskinn svonefnda
— sem nefndur hefur verið
„hinn lifandj steingervingur“
— en allt til 1938 hafði hann,
eins og flestir aðrir vísinda
menn, verið þeirrar skoðunar
að þessi fisktegund væri út
dauð fyrir 60—70 milljón ára.
— ★ —
Eigil Nielsen er í hópi virt
ustu vísindamanna Dana —
og er heimskunnur á sýru
sviði, sem steingervingafræð-
ingur. Því mun verða fylgzt
r.áið með rannsóknum hans og
félaga hans í Thailandi, og
margir — a.m.k. meðal Dana
— hafa nokkra trú á því, að
honum muni takast, með dug.i
aði sínum og víðtækri þekk-
ingu, að ná marki sínu: að
finna „týnda hlekkinn".
hafa óteljandi margir, bæði inn-
lendir og útlendir notið gest-
risni hans og konu hans, frú
Jónínu, og henni eru ekki síður
að þakka allar góðar veitingar,
gestrisni og góðvild, sem fólk
naut þar heima.
Og eins og það er með alla
menn, sem eru sannarlega
miklir, var Guðstrúin sterkásti
þáttur í eðli Guðmundar Ara-
sonar og öll störf hans, allt líf
hans og viðhorf til málanna og
hugsunarkerfi hans var mótað
af þeirri trú og samofið henni.
Ég er einn í stórum hópi
karla og kvenna sem minnast
Guðmundar Arasonar sem eins
þeirra manna, sem var raun-
verulega höfðingi og góður
drengur I beztri merkingu þess-
ara orða. Það tel ég mér bæði
sæmd og lærdómsríkt.
Hann var fæddur á Illhuga-
stöðum 1. ágúst 1893; var kvænt
ur Jónínu Guðlaugsdóttur og
voru þau hjón gift í rúmlega
40 ár. Þeim varð tveggja barna
auðið, Auðbjörg, gift Jóhannesi
Guðmundssyni, bónda í Syðri-
Þverá í Vestur-Hópi, og Hrólf-
ur. Hann er ókvæntur og nú er
hann stoð og stytta móður sinn-
ar, þrátt fyrir að hann er
fæddur heyrnarlaus og mállaus.
Hrólfur er með almyndarleg-
ustu mönnum, sem ég hef séð
og hefur hann erft marga kosti
af föður sínum, meðal annars
gestrisni, góðvild og fróðleiks-
ást, sem hann hefur sótt í lest-
ur góðra bóka, eins og faðir
hans. Þau hjón ólu einnig upp
fósturdóttir, Erlu Pétursdóttur.
Guðmundur Arason var jarð-
sunginn 26. f. m. á Tjörn á
Vatnsnesi og var útför hans
hin fjölsóttasta í Vestur-Húna-
vatnssýslu í langan aldur.
Blandaður kór undir stjóm
Karls Hjálmarssonar söng með
ágætum, bæði við húskveðjuna
og kirkjuathöfnina.
Robert Jack.
HINN 1. febr. sl. andaðist í sjúkra
húsinu á Akranesi Kristján Guð-
mundsson, óðalsbóndi á Fáskrúð-
árbakka í Miklaholtshreppi. Háði
hann langa og erfiða sjúkdóms-
legu, sem hann bar með einstakri
hugprýði og æðruleysi.
Útför hans var gerð frá Fá-
skrúðárbakkakirkju laugardag-
inn 11. febr. að viðstöddu miklu
fjölmenni.
Kristján Guðmundssön var
fæddur í Haukatungu í Kolbeins-
staðahreppi 16. nóv. 1892. For-
eldrar hans voru: Guðmundur
Guðmundsson og kona hans
Oddný Kolbeinsdóttir. f foreldra-
húsum hefir Kristján eflaust hlot
ið það veganesti, sem títt var
um uppeldi þeirra, sem upp hafa
vaxið síðasta tug nítjándu aldar
og fyrsta tug tuttugustu aldar. Að
vinnan og hinn strangi skóli lífs-
baráttunnar, hefir eflaust mótað
hugarþel þeirra sem lifað hafa
þann aldaranda er þá tíðkaðist.
En við sem lifum nú fjórða og
fimmta tug tuttugustu aldar, get-
um vart trúað að slíkt hafi ver-
ið, hinn virkilegi aldarandi og
lífsins skóli.
En eflaust hefir lífsbaráttan frá
þeirra tíma hætti, kennt mörgum
þær hollu dyggðir, að ráðvendni
og fyrirhyggja væru það sem
kæmi öllum að góðu gagni á lífs-
brautinni síðar meir. Við, sem
þekktum Kristján Guðmundsson
og fylgdumst með störfum hans
og athöfnum, getum borið
þess vitni, að ráðvendni og fyrir-
hyggýa voru sterkir þættir í lífs-
starfi hans auk grandvarleika og
orðheldni í hversdagslegu lífi
hans. öll störf, og allar fram-
kvæmdir voru eigi í mót greypt-
ar í huga hans, nema að yfirveg-
uðu ráði, samfara fyrirhyggju og
hagsýni, í hverri mynd sem fram-
kvæmdin var fyrirhuguð.
Kristján Guðmundsson var um
marga hluti eftirtektarverður
maður, hann var dulur í skapi,
sérstaklega orðvar, flíkaði lítt
hugsjónum sínum, eða hafði hátt
um sínar framtíðaráætlanir, en
var farsæll í störfum og starfs-
glaður. Hygg ég að það lífsstarf
er hann valdi sér, að verða bóndi
hafi verið honum svo kærkomið
og samleikið hugarþeli hans að
hann fann ætíð sífelda ánægju í
störfum sínum, enda einstakur
búhyggjumaður í þess orðs beztu
merkingu. Enda ann hann heim-
ili sínu, öllum sínum kröftum;
ég hygg þó að oft ha& hann átt
þar langan vinnudag ,enda kapp-
samur í störfum að hverju sem
gengið var, samfara miklu starfs
þreki meðan heilsan var óskert.
Árið 1921 kvæntist hann Verón-
iku Narfadóttur. Reystu þau þá
bú að Grísatungu í Mýrasýslu á
lítilli harðbýlli jörð. Bjuggu þau
þar í 5 ár, fluttu síðan að Akur-
holti í Eyjahreppi, voru þau þar
í 20 ár, en fluttu svo þaðan að Fá-
skrúðárbakka og hafa búið þar
sl. .15 ár.
Ekki er mér kunnugt um,
hversu mikill búsmali þeirra
hjóna var í fyrstu, en hygg þó að
hann muni ekki hafa verið stór.
En samfara ráðvendni, hagsýni,
búhyggju og miklum dugnaði, þá
blómgaðist hagur þeirra til batn-
aðar með hverju ári.
Og nú þegar Kristján er nú all-
ur, þá hygg ég að bústærð þeirra
hjóna, muni vera eitt stærsta bú
hér í Snæfellsnes- og Hnappadals
sýslu. Og eflaust á þar kona hans
mikinn þátt í því farsæla starfi,
er þau hafa nú leyst af hendi eft-
ir fjörutíu ára samstarf.
Ég nefndi hér fyrr í þessum fá-
tæklegu línum, að Kristján Guð-
mundsson hefði verið mikill bú-
hygginda maður. Skal hér eitt
dæmi nefnt. Sumarið 1955 er ef-
laust mörgum í fersku minni, hið
mikla óþurrkasumar, sem olli
mörgum bóndanum erfiðleikum
og tjóni. Á suður og suðvestur-
landi, tók ekki af steini að heitið
gæti, frá sláttarbyrjun þar til í
september. Voru þá hey víða stór
hrakin og jafnvel sums staðar ó-
nýt. En Kristján lét ekki rosann
leika á sig, hann hafði ráð til að
sigrast á óþurrkunum, hyggindi
hans komu þar fram sem oftar
Hann hólfaði þurrheyshlöður sín-
ar niður í votheysgryfjur á mjög
auðveldan hátt, og þannig tókst
honum að bjarga sínum heyjum
að mestu óhröktum þrátt fyrir
hinn mikla rosa. — Jörð sína Fá-
skrúðárbakka hefir hann bætt
stórlega þessi fimmtán ár, er
hann bjó þar, stórstígastar hafa
framkv. verið á sviði ræktunar.
Er nú túnið á Fáskrúðárbakka
eitt með beztu og beztræktuðu
túnum hér í sýslu. Enda var Krist
ján ótrauður að taka sér tækni
nútímans í sína þjónustu.
Þrátt fyrir hin miklu veikindi
sem sóttu á Kristján nú undanfar
in ár, þá hafði hann svo mikla
starfslöngun og lífslöngun, að hug
ur hans bjó yfir miklum framtíð-
ardraumum, sem hann hefði látið
verða af veruleika hefði líf og
heilsa enzt lengur. Hin bjargfasta
trú hans á mætti moldarinnar, og
öllu gróandi jarðlífi vár svo sterk
í huga hans, að hið farsæla og
þroskavænlega starf ræktunar-
mannsins var hans líf og yndi,
og hans unaðsheimur. Enda mik-
ill gæfumaður í lífinu, því lífs-
förunautur hans stóð þar fast við
hlið hans og studdi hann til allra
góðra dáða, farsældar og blessun-
ar.
Þeirn hjónum varð 10 barna
auðið. Eitt þeirra misstu þau í
æsku. Hin eru öll uppkomin,
mannvænlegt og traust fólk.
Börnin eru: Kristín, frú í Rvík;
Guðmundur og Narfi, bændur í
Hoftúnuíh í Staðarsveit; Þuríður,
frú í Ólafsvík; Guðbjartur bóndi
á Lækjamótum; Oddný, Gunnar,
Sigurvin og Jóhann hafa dvalið
heima.
Um leið og ég votta eigin-
konu Kristjáns og börnAm samúð
og hluttekningu við lát eigin-
manns og föður. Þá vil ég þakka
Kristjáni sérstaklega gott grann-
býli, trausta og hlýja vináttu und-
anfarin ellefu ár, er leiðir okkar
hafa legið saman. Um leið og ég
bið guð að blessa minningu hans.
Borg, 14. febr. 1961.
Páll Pálsson.
r^SKWAN
Höiðatúni 2 — Sími 24866
Sækjum — Sendum
Höfum móttöku á eftirtöldum stöðum:
Efnalaugin Lindin, Hafnarstræti 18.
Nýju efnalauginni, Laugav. 20B og Fichersundi
Efnalaugin Hjálp, Bergstaðastræti 28
Grenimel 12, Skóbúðinni Álfheimum.
Toledo Langholtsvegi 128 og Ásgarði 20—24
Skeifunni Blönduhlíð 35
Skóverkstæðið Grensásvegi 26
Verzlun Steinnes Seltjarnarnesi
Verzlunin Sóvallagötu 27
Efnalaug Hafnarfjarðar.
„3 tegundir
tannkrems“
FlF
QE3D
„Með piparmintubragði og virku Cuma-
sina-silfri, eyðir tannblæði og kemur í veg
fyrir tannskemmdir“.
IQDQQQ
„Sérlega hressandi með Chlorophyll, hinni
hreinu blaðgrænu, fjarlægir leiða munn-
þefjan“.
L3QDQQ
„Freyðir kröftuglega með piparmintu-
bragði“.
V
VEB Kosmetik-Werk Gera
Deutsche Demokratische Republik.
V/ð útför Guðmundar
Arasonar hreppsstjóra