Morgunblaðið - 02.03.1961, Blaðsíða 10

10
MORCVMJLAÐIÐ
Fimmtudagur 2. marz 1961
Um minka oy refi
eftir Theodór Gunnlaugsson
frá Bjarmalandi
Eru minkar og refir friðaðir?
ÞETTA er undarleg spurning og
óþörf, munu margir hugsa. Og er
það að vonum:
f „Morgunblaðinu" 10. nóv. sl.
er grein eftir Árna G. Eylands,
með yfirskriftinni: „Er minkur-
inn réttdræpur — eða „friðaður"?
Þetta á að vera svar Við ummæl-
um, er ég beindi til hans í grein,
sem birtist í „Tímanum", 23.
sept. sl. undir yfirskriftinni: „Var
það allt af illgirni mælt?“
Ég vil byrja á því að þakka
Árna G. Eylands mæta vel, fyr-
ir þá tilraun, sem hann gerir hér,
til þess að færa rök_ að skoðun
sinni. Það er sannarlega virðing-
arvert. Þegar tveir deila er það
höfuðnauðsyn að báðir geri það
fyrir opnum tjöldum, svo allir
eigi kost á að kynna sér, vega og
meta, það, sem á milli ber, frá
eigin bæjardyrum. Slíkt er aftur
útilokað, þegar annar aðilinn vel
ur þá leið að segja ekki neitt.
Á. G. Eylands byrjar vörn sina
á þessa lund: „Er ég einn af þeim,
sem T. G. varpar ljósi- sínu á í
þessu sambandi. Tilefnið er víst
það, að ég hafi í' greinum í „Morg
unblaðinu" bent á þá staðreynd,
að „við búum við útgjöldin ein“
að því er til minkanna kemur“.
Þetta er nú ekki rétt. Ég er
nefnilega talsvert spenntur fyrir
þessari flugu, því hún suðaði lát-
laust og suðar enn: „Hundruð
miljóna. Heyrirðu það. Hundruð
miljóna í hreinar tekjur ár hvert,
í stað milljóna útgjalda". Það var
nefnilega ekki þessi fluga heldur
flugan um sparnaðinn, sem ég
átti við, þ.e. að draga strax stór-
lega úr þeirri virðingarverðu
sókn, sem hafin var samkv. lög-
um 1957, til að fækka minkum
og refum. Þessi sparnaðarfluga
var á flögri í ummælum háttvirts
fjármálaráðherra, sem greinar-
höfundur vitnaði þá í og ég gat
ekki annað séð en hann væri þar
sjálfur á sömu skoðun, því hann
segir þar: „Það er nokkuð að
vonum, að fjármálaráðherrann
drap á þennan lið fjárlaga (þ.e.
útgjöldin við eyðing refa og
minka) í fjárlagaræðu sinni, sem
eitt af því, sem ber að athuga
hvort ekici sé hægt eitthvað að
spara“. Um þetta sama segir
greinarhöf. nú. „önnur flugan er
sú, að ég gat þess að fjármálaráð
herra hefði látið orð falla um það
— í spurnarformi þó — hvort
ekki væri lagt fyrir ríkissjóð, að
spara eitthvað af útgjöldum við
eyðing refa og minka“.
Hér sjá allir að orðalagi er
talsvert breytt og — „spurnar-
formið" sé ég ekki. En svo bætir
greinarhöfundur við: „Misgjörð
mín er víst sú, að ég segi í Morg
unblaðinu 11. marz, að það „sé
nokkuð að vonum" að ráðherrann
varpi fram þessari spurningu. Ég
ræði alls ekki við T. G. þá „ill-
girni“, sem kemur fram í þessu
hjá mér. Má hann vera sæll í
sinni trú á þá hluti og þeir, sem
trúa með honum“.
Þessa „illgirni", sem greinar-
höfundur telur að ég hafi ætlað
honum með þessum ummælum,
mun ég ræða síðar.
Þá heldur greinarhöf. áfram og
segir: „Um hina fluguna vil ég
ræða. Hún er sú, með rökum T.
G. mælt, að ég bendi á, að gild-
andi lögum sé svo áfátt, „að
minkurinn er friðaður að því
marki að þótt röskur maður rek-
ist á minkagreni, er honum að
viðlagðri sekt, bannað að vinna
það, sökum þess að slíkt á að
vera sérgrein vissra manna".
Þessi ummæli mín telur T. G.
bera vott um andlega sjóndepru.
Ef svo er, gerast fleiri sjóndaprir,
og þar á meðal þingmenn þeir, er
settu og samþykktu lög um eyð-
ing refa og minka á Alþingi 28.
maj, 1957“.
Áður en ég vík að „friðuninni“,
vil ég skýra það, hvernig á því
stóð að ég notaði orðið „sjón-
depru“, sem greinarhöf. er aug-
sýnilega illa við. í Morgunblað-
inu 11. marz, segir hann sjálfur,
um það að banna minkaeldi með
lögum: „Hér er eins og blindir
menn séu að verki og forrík þjóð,
sem hafi efni á því að neita sér
um milljóna tekjur til þess eins
að þjóna sérvizku sinni“.
Á ég að trúa því, að sumir al-
þingismennirnir hafi ekki litið
upp, eins og fleiri, er þeir lásu
þetta? Eða — ætli við séum ekki
flest ásátt með það að kalla það
guðsblessun, þótt við séum sjón-
döpur (andlega), hjá því að vera
alveg blind?
Þá er „friðunin". Eins og vænta
mátti leggur greinarhöf. hér á
borðið, — skýrt og skorinort, —
sín rök fyrir því á hverju hann
byggir það að refir og minnkar
séu „friðaðir" að vissu marki“
eins og hann segir.
í Tímagrein minni 23. sept.
kernst ég svo að orði: „Minkar
og refir eru réttdræpir hvar og
hvenær, sem þeir verða á vegi
manns“. Þetta er deiluatriðið. Og
nú skulum við taka vel eftir hvað
Á. G. Eylands segir um það.
„Ég undraðist stórum, er ég las
þessi feitletruðu ummæli T. G..
Þau eru alger mótsögn við á-
kvæði og gildandi lög um grenja-
vinnslu, svo sem ég hef rakið hér
að framan" (nánar sagt hér á
eftir)“. Dæmi þau, er hann kem-
ur með í Tímagrein sinni sanna
ekkert, þarf ekki að rekja það. Og
vita má T.G. það, þó hann bregði
mér um sjóndepru og að ég grípi
flugur, að ég er enn sæmilega læs
og auk þess alinn upp í sveit, þar
sem grenjavinnsla var stunduð
samkv. gildandi lögum og gam-
alli reyndri hefð. Maður, sem
finnur greni — refirnir smáir og
stórir verða — þannig — á vegi
hans — má ekki ganga að því án
tafar að drepa refina og vinna
grenið. Þeir eru honum ekki rétt-
dræpir, nema ekki náist í skot-
mann í tæka tíð“. Þetta er gamalt
og vafalaust gott ákvæði að því
er kemur til refanna en ég tel hik
laust að slík ákvæði nái engri
átt, þegar um minka-greni er að
ræða, og að minkavinnslunni hafi
verið illu heilli blandað ógreini-
lega saman við lög um eyðing
refa. Ræði það ekki frekar.
Loks afsannar T. G. með öllu
hina feitletruðu fullyrðingu sína
með því að vitna í 3. gr. reglu-
gerðar frá 28. nóv. 1958. Þar segir
svo ekki verður um villzt að
minkar og refir séu ekki réttdræp
ir hvar og hvenær sem er“.
Það fór nú alveg eins fyrir mér
og mínum ágæta Árna G. Ey-
lands, er ég las þessi ummæli
hans. Ég „undraðist stórum“. Og
nú skal ég segja honum ástæð-
urnar, jafnframt því, sem ég
þakka honum kærlega fyrir hrein
skilnina.
Um þau rök, sem ég færði máli
minu til sönnunar, segir greinar
höfundur aðeins: „Dæmi þau,
sem hann kemur með í Tíma-
grein sinni sanna ekkert, þarf
ekki að rekja það“. Svona „rök“
minna helzt til mikið á slagorð
sumra stjórnmálamannanna okk-
ar stundum, þegar þeim finnst
mikið liggja við.: „Eintóm vit-
leysa: Bara þvættingur. Ekki
svara vert“. Eða því sýndi grein-
arhöf. ekki þetta svart á hvítu
með því að tilfæra, — þó ekki
væri nema eitt dæmið, sem ég
nefndi? Þó eru þetta smámunir
hjá því, er hann segir síðar:“
„Loks afsannar T.G. með öllu
o. s. frv. — að refir og minkar
séu ekki réttdræpir hvar og hve-
nær sem er“. Hvað veldur því að
greinarhöfundur birtir ekki þessa
3. grein reglugerðarinnar? Það
hefði þó sannarlega átt að vera
honum ómaksins vert. Eða hven-
ig ætlar hann lesendum sínum að
átta sig á því, sem okkur ber á
milli? Þessa sömu grein birti ég 1
Tímanum 23. sept., svo allir gætu
séð hana. Og bezt gæti ég trúað
því, að þá hafi runnið upp þetla
nýja ljós, fyrir Á. G. Eylands,
um refina, er han virti hana fyr-
ir sér. Greinin er svona: „Frá
miðjum mai og þar til hinni
skipulögðu refa- og minkaleit er
lokið, er öðrum en hinum ráðnu
veiðimönnum bannað að vinna
greni eða raska þeim, nema i
samráði við skyttu svæðisins.
Gildir þetta ákvæði jafnt um land
eigendur sem aðra, þar til refa-
og minkaleit hefur farið fram, en
þó eigi lengur en til júlímánað-
ar“.
Nú upplýsir Á. G. Eylands, með
þessu nýja ljósi, þá niðurstöðu
sína, svo ekki þarf lengur um að
deila, að refir og minkar séu
„friðaðir að vissu marki“ vegna
þess, að öllum er ekki frjálst að
leggja leið sína um grenin frá
15. maí til júlíloka, í því augna-.
miði að drepa þá þar, eftir því,
sem geta leyfir. Nú vissi ég ósköp
vel, samkv. lögum og langri
reynslu, að — vitandi vits eiga
ekki aðrir en ráðnar grenjaskytt.
ur að leggja leið sína um refa- og
minkagreni á þessum tima, nema
eftir samkomulagi, svo ég tali nú
ekki um að taka þar yrðlinga eða
skjóta t-d. annað dýrið og lála
svo eiga sig það, sem eftir verður,
og án þess að grenjaskyttur hafi
hugmynd um. Mig furðar því enn
meir á þessum ummælum Á. G.
Eylands, þar sem hann er alinn
upp í sveit, þekkir þetta allt
mæta vel og hefur þar á ofan
„sæmilega" sjón, að hann skuli
halda þessu fram. Því ekki dylst
honum ástæðan. Þetta ákvæði er
til þess eins sett að komast eftir
mætti hjá þeim mistökum, elt-
ingaleik, skápraun og skaða, sem
slíkur verknaður veldur, óum-
deilanlega. Það sannar reynslan.
Þetta fyrirkomulag hefur reynst
og mun reynast bezt, til að drepa
sem flesta refina á þessum tíma
og þá auðvitað minka líka, en
ekki til að „friða“ þá. Einnig
vita það allir, sem til þekkja, hve
ómetanlega mikils virði það er
fyrir þá, sem vinna grenin, að
geta notað fyrstu tækifærin, í
friði, til að handsama eða drepa
öll dýrin á meðan þau eru ó-
kvekkt. Ennfremur veit greinar-
höfundur ósköp vel, eða ætti að
vita, hve refir eru oft fljótir að
flytja sig, ef þeir kynnast hættu
og minkamæður eru víst ekki
síður snarar að forða hvolpum
sínum, eftir góðum heimildum,
sem þeir, er reynsluna hafa, geta
áreiðanlega fært næg rök að.
Niðurstaða Á. G. Eylands, og
þá einnig skoðanabræðra hans,
er þá þessi í fáum orðum: Ref-
ir og minkar eru „friðaðir, að
vissu marki“, vegna þess, að öll.
um er ekki jafnfrjálst að ganga
á grenin eftir vild og drepa þá
þar, frá miðjum maí til júlíloka
ár hvert. Þetta ’sannar að þeir
eru „ekki réttdræpir hvar og
hvenær sem er“.
Hvað finnst mönnum svo um
þessi rök? Eða hvernig fer Á. G.
Eylands að koma mönnum í skiln
ing um það, að vissar tegundir
af dýrum eða fuglum séu bæði
„friðuð" og ófriðuð á sama tíma?
Hvernig skyldi það annars vera
með blessuð hreindýrin okkar?
Það kostar þó talsverða snúninga
og tilfæringar að fá að hlemma
á þau, á þeim tíma, sem þau eru
ófriðuð!
— Eftir skilningi greinarhöf.
undur er ég nú farinn að telja
það til „vansa“, að vera „röskur
maður". Þetta kom sannarlega
flatt upp á mig. Eg hélt og held
það enn að við legðum báðir al-
veg sama skilning í orðið. Við
munum líka báðir fúslega viður.
kenna, að alltaf hafa verið til —
og eru enn, — góðu heilli, já,
Frh. á bls. 15.