Morgunblaðið - 04.03.1961, Blaðsíða 11

Laugardagur 4. marz 1961
M ORCllTSTtl. Aftm
11
r
Islendingar velja leiö sátta og sigurs
Stórfelld slækkun
innar nú þegar
Útvarpsræða GunnarsThoroddsen fjár-
málaráðherra á alþingi i fyrrakvöld
Herra forseti!
ísland rís upp af grunnsævis-
hjalla, sem í lögun er svipaður
landinu sjálfu, og standast fir8-
ir og víkur, sem skerast inn í
þennan hjalla, víðast á við firði
og víkur sem skerast inn í
landið. Þetta grunnsævi um-
hverfis landið, landgrunnið, er
jarðfræðilega og jarðsögulega ó-
aðskiljanlegur hluti af íslandi
sjálfu, lægsti hluti landsins.
Þar eru hin dýrmætustu fiski-
mið, þar eru hrygningar- og
uppeldisstöðvar, — þar er gull
og silfur hafsins.
Þetta fiskauðga landgrunn
kringum landsins vogskornu
strendur viljum við íslendingar
einir eiga. Við teljum okkur
eiga til þess sögulegan rétt, þjóð
legan rétt og landfræðilegan,
auk þess helga réttar sem lífs-
nauðsyn heillar þjóðar skapar
henni.
Meginmark Islendinga í land-
helgismálum er yfirráð okkar
yfir landgrunninu öllu. Það
speglast í lögunum frá 1948, um
vísindalega vernd fiskimiða
landgrunnsins. Það kemur fram
í þál. frá 1959, þar sem Alþingi
lýsti yfir því, að afla bæri við-
urkenningar á rétti íslands til
landgrunnsins alls.
Undanfarin ár hefur miklu
moldviðri verið þyrlað upp um
landhelgismálið, svo að truflað
hefur dómgreind sumra manna
um meginatriði þess, svo og um
það, hvaða vinnubrögð væru
hyggilegust til að þokast nær
þessu marki. Þetta gerningaveð-
ur hefur villt svo um fyrir sum-
um, að þeir eru farnir að trúa
því, að talan 12 sé heilög land-
helgistala, lokamark og full-
næging óska okkar og þarfa, —
svo ginnheilög tala, að hvergi
megi frá henni hvika, jafnvel
um stundarsakir, þótt sannað
væri, að slík frávik — tímabund
in og svæðisbundin, — gætu fært
þjóðinni margfalt meiri hags-
bætur í staðinn. Tólf mílur eru
ekki takmarkið. Landgrunnið
allt er lokamarkið. Að því ber
að stefna með festu og einurð,
með hyggindum og drengskap,
sæmandi menningarþjóð, sem
virðir lög og rétt annarra, þeg-
ar af þeirri ástæðu, að hún á
sjálf allt sitt líf og tilveru und-
ir lögum og rétti.
Nú eru stjórnarandstæðingar
sumir, sem löngum hafa ekki
grillt í neitt nema 12 mílur,
farnir að elska landgrunnið allt
ennþá meira en mílurnar 12.
En í þvi sambandi minnist ég
aðdragandans að ályktun Al-
þingis frá 1959. Leiðtogi fram-
sóknarmanna í landhelgismálum,
hv. 3. þm. Norðurlands eystra,
Gísli Guðmundsson, afhenti þá
formanni þingflokks Sjálf-
stæðismanna svohljóðandi till.
Framsóknarflokksins: „Alþingi
ályktar að lýsa yfir, að það
tnótmælir harðlega ofbeldisað-
gerðum brezkra stjórnarvalda í
fiskveiðilandhelgi Islands, að af
íslands hálfu verði haldið fast
við 12-mílna fiskveiðilandhelgi
og samningar um minni fisk-
veiðilandhelgi komi því ekki til
greina“. í till. Framsóknarflokks
ins var aðeins talað um, að
halda fast við 12-mílna land-
helgi, en ekki minnzt á land-
grunnið eða nauðsyn á frekari
útfærslu landhelginnar. Þing-
menn Sjálfstæðisflokksins settu
það skilyrði fyrir samþykkt
slíkrar till. um landhelgismál,
að. skýrt væri tekið fram í
henni, að markmið Islendinga
væri landgrunnið allt. Eftir
kröfu Sjálfs.tæðismanna er því
sú stefnuyfirlýsing komin í
ályktun Alþingis.
Nú er því haldið fram, að
samkomulagið við Breta tor-
veldi okkur að vinna að þessu
framtíðarmarki, að færa land-
helgina út framvegis. I orðsend-
ingu íslands er sérstaklega tek-
ið fram, að ríkisstjómin muni
halda áfram að vinna að fram-
kvæmd ályktunar Alþingis frá
5. maí 1959, varðandi útfærslu
fiskveiðilögsögunnar við ísland,
en í þeirri ályktun lýsir Alþingi
yfir, að afla beri viðurkenning-
ar á rétti íslands til landgrunns
ins alls. Hér er því ekki verið
að dylja framtíðarfyrirætlanir
okkar, og Bretastjórn er það
fyllilega ljóst.
En nú er reynt að fræða okk-
ur um það, að íslendingar
mundu hér eftir ekki geta fært
út landhelgi sína, nema með
samþykki Breta. Þetta er rangt.
Við þurfum að sjálfsögðu ekki
samþykki Breta né neinnar ann
arrar þjóðar til að færa út land-
helgina í framtíðinni eða breyta
grunnlínum. Skuldbinding okk-
ar er sú, að tilkynna ríkisstjórn
Bretlands væntanlega útfærslu
með 6 mánaða fyrirvara.
Þá hef ég heyrt því haldið
fram, að samkomulagið beri að
skilja svo, að eftir 3 árin næstu
eigi Alþjóðadómstóllinn að fjalla
um núverandi 12-mílna fiskveiði
lögsögu. Þetta er misskilningur.
Tólf mílurnar eru endanlega
viðurkenndar af Bretum og
koma ekki til úrskurðar Al-
þ j óðadómstólsins.
Nú spyrja menn: Felur sam-
komulagið í sér viðurkenningu
Breta? Segir ekki aðeins, að þeir
falli frá mótmælum sínum?
Þetta orðalag vilja sumir túlka
þannig, að það sé ekki viður-
kenning og hafi ekki gildi að
lögum sem slík. Ég vil skýra
þetta nokkru nánar.
Ef aðili í málssókn hefur mót-
mælt einhverju atriði og lýsir
því síðan yfir, að hann falli frá
mótmælum sínum, þá jafngildir
það að lögum viðurkenningu
hans á því atriði. Sama gildir
að þessu leyti í þjóðarrétti.
Rússar hafa 12 mílna landhelgi.
Bretar hafa mótmælt henni og
viðurkenna ekki stærri land-
helgi þar en 3 mílur. Árið 1956
gerðu Rússar samning við
Breta og veittu þeirn heimild
til þess að stunda fiskveiðar
inn að 3' mílum á tilteknum
svæðum. En jafnframt tóku
Bretar það fram með sérstakri
orðsendingu til Rússa, að þeir
héldu fast við fyrri mótmæli
sín gegn landhelgi þeirra.
Hér er þessu á annan veg far-
ið. Hér er skýrt tekið fram, að
Bretar falli frá fyrri andstöðu
sinni og mótmælum. Ég ætla
að það verði ekki vefengt með
réttu, að þessi yfirlýsing Breta
mundi af Sameinuðu þjóðunum
og Alþjóðadómstólnum metin
landhelg-
Gunnar Thoroddsen
fjármálaráðherra
jafngild viðurkenningu berum
orðum.
Rísi ágreiningur um útfærslu
landhelginnar síðar, skal hon-
um, ef annar hvor aðili óskar,
skotið til Alþjóðadómstólsins.
Þessi aðferð er eðlileg í sam-
skiptum siðaðra ríkja. En þetta
ákvæði miðar ekki að því fyrst
og fremst að binda hendur okk-
ar, þýðing þess er ekki síður
sú að binda hendur Breta, því
að með þessu heita þeir því að
beita ekki aftur herskipavaldi í
sambandi við útfærslu íslenzku
landhelginnar síðar, heldur hlíta
alþjóðadómi.
Það á að vera afsal landsrétt-
inda og þjóðarsmán, að fallast
á að skjóta ógreiningsefnum til
alþjóðadóms. Þeir sömu aðilar,
sem gagnrýna nú þetta ákvæði,
hafa jafnan talið sjálfsagt, að
íslendingar leituðu ásjár Sam-
einuðu þjóðanna í landhelgis-
málinu og tækju m. a. tvívegis
þátt í sjóréttarráðstefnum í
Genf á þeirra vegum. En við
megum ekki bera mál okkar
undir Alþjóðadómstólinn, sem er
einn hluti Sameinuðu þjóðanna
og sá þátturinn, sem er og á að
vera óháðastur og óhlutdrægast-
ur og mest er til vandað. I
sáttmála hinna Sameinuðu
þjóða, sem Alþingi staðfesti fyr-
ir ' sitt leyti 1946, eru taldar
meðal aðalstofnana Sameinuðu
þjóðanna: Allsherjarþingið, Ör-
yggisráðið og Alþjóðadómstóll-
inn. I 14. kafla sáttmálans seg-
ir, að Alþjóðadómstóilinn skuli
vera aðaldómstóll hinna Samein-
uðu þjóða, og að allir meðlimir
hinna Sameinuðu þjóða séu af
sjálfu sér aðilar að dómstóln-
um.
Nú ætla ég, að það sé nokk-
uð samróma álit ábyrgra manna
í lýðræðislöndum, að réttarríki
geti ekki skorazt undan því að
bera ágreining við annað ríki
undir Alþjóðadómstólinn, ef
það vill njóta trausts og virð-
ingar meðal þjóða. Og það er
gengið feti of langt, þegar ís-
lenzkir alþingismenn leyfa sér
fyrirfram að vefengja réttdæmi
Alþjóðadómsins og gefa í skyn,
að hann hljóti jafnan að standa
með stórveldi gegn smáríki.
Alþjóðadómstóllinn, sem starf
ar í Haag í Hollandi, er skip-
aður 15 dómendum, sem kosn-
ir eru af allsherjarþingi og Ör-
yggisráði Sameinuðu Þjóðanna.
Til þessara starfa veljast ein-
göngu lærðir, viðurkenndir og
valinkunnir þjóðréttarfræðing-
ar. Og eftir hvaða reglum dæm-
ir alþjóðadómurinn? I sam-
þykktum hans, sem Alþingi Is-
lendinga hefur einnig staðfest
segir: Þá er leysa skal ágrein-
ingsmál skal dómstóllinn fara
eftir, a) milliríkjasamningum,
b)milliríkjavenjum, c) almenn-
um grundvallarreglum laga,
sem viðurkenndar eru af siðuð-
um þjóðum, d) dómsúrlausnum
og kennisetningum beztu sér-
fræðinga, — og loks þegar þess-
ar réttarheimildir þrýtur, þá á
dómstólinn að dæma ex aequo
et bono, eins og það heitir þar
á latnesku lagamáli, þ. e. eftir
sanngirni og réttlæti. Þetta
stendur skýrum stöfum í sam-
þykktum dómsins.
Islendingar hafa ekki minnstu
átyllu til að tortryggja alþjóða-
dómstólinn. Reynslan sýnir, að
dómurinn hefur í starfi sínu
ekki síður staðið á verði um
hagsmuni smáþjóða heldur en
stórvelda. Nærtækast dæmi, og
það, sem okkur skiptir mestu,
er dómur alþjóðadómstólsin
1951 í landhelgisdeilu Norð-
manna og Breta, þar sem dóm-
urinn gekk Norðmönnum al-
gjörlega í vil, en Bretar töpuðu
málinu.
Við úrlausn dómsmála þurfa
dómendur oft að meta þá hags
muni, sem vegast og leikast á.
I landhelgisdeilu Norðmanna og
Breta var sérstaklega á það
bent, hversu ríkir væru hags-
munir og nauðsyn norskra sjó-
manna og útvegsmanna að njóta
fiskimiðanna sér til lífsfram-
færis. I dómi alþjóðadómstóls-
ins þá er sérstaklega tekið fram,
að taka skuli til greina „rétt-
indi reist á lífsnauðsyn lands-
manna“, eins og dómstóllinn
kemst að orði. Og eins mun
það verða í framtíðinni. Ef út-
færsla á íslenzkri landhelgi kem
ur fyrir alþjóðadóm, þá munu
lífshagsmunir íslenzku þjóðar-
innar af fiskveiðum og nauð-
synlegri friðun fiskistofna verða
áhrifamesta röksemdin fyrir mál
stað okkar. Og þeim mun sterk
ari gögnum og rökum, sem við
styðjum þá lífsnauðsyn þjóðar-
innar, að hún eigi ein aðgang
og nytjar fiskimiðanna á land-
grunninu öllu, þeim mun meiri
líkur eru til þess, að aðrar
þjóðir og alþjóðadómur meti
slíka þörf og fallist á íslenzk
sj ónarmið.
Herra forseti! Það eru tvær
leiðir, sem Alþingi og íslenzka
þjóðin þurfa nú að velja á milli.
Önnur er leið stjórnarandstöð-
unnar um óbreytt ástand. Sú
leið felur m. a. í sér eftir-
farandi atriði: deilan við Breta
heldur áfram. Brezkir togarar
hefja aftur veiðar innan 12
mílna — allt að 3 mílum —
sem er sú eina landhelgi sem
Bretar hafa hingað til viður-
kennt. Brezku togararnir biðja
um herskipavernd, ef til vill
fá hana. Gífurleg hætta verður
á • árekstrum á íslandsmiðum
Lífi og limum íslenzkra sjó-
manna og varðskipsmanna verð
ur stefnt í voða. Grunnlínur
óbreyttar. Engin af þeim þýð-
ingarmiklu útfærslum, sem nú
er völ á, koma þá til greina,
enda leggja stjórnarandstæðing-
ar til, að lögbinda nú hinar
gömlu grunnlínur frá 1952.
Löndunarbannið heldur áfram.
Bezti markaðurinn fyrir íslenzk
an fisk lokaður. Óhugsandi
verður að ráðast í nýja friðun
fiskimiða á landgrunninu, með
an að deilan heldur áfram.
Þessi er leið stjórnarandstöð-
unnar.
Hin leiðin er friðsamleg lausn
deilunnar með stórfelldri stækk-
un landhelginnar nú þegar,
lausn, sem hæstv. forsrh. og
hæstv. utanrrh. hafa gert hér
glögga grein fyrir.
Alþingi og íslenzk þjóð ættu
ekki að vera í vafa, hvora
leiðina við eigum að velja: leið
skaða og skammsýni, eða leið
sátta og sigurs.
Kirkjuvika í Lúgofellskirkju
Hefst á morgun með œskutýðsmessu
Á MORGUN sunnudag, hefst
kirkjuvika í Lágafellskirkju með
I æskulýðsmessu. Prestur verður
sr. Bjarni Sigurðsson.
Tilhögun verður sem hér seg-
ir: Fyrst er forleikur, þá les Elín
Guðrún Sveinbjarnardóttir bæn
í kórdyrum, síðan er víxllestur úr
119. sálmi Davíðs, Sigurður Jóns-
son les pistilinn og Lovísa Jóns-
dóttir guðspjallið. Þá er predik-
un, tendrun skátaljósa og orgel-
leikur. Á milli syngur kirkjukór
Lágaléllsóknar ásamt skátaifé-
laginu Mosverjum. Söngstjóri er
Hjalti Þórðarson.
A mánudag verður samkoma í
kirkjunni kl. 21. Þar flytur Lárus
Halldórsson skólastjóri ávarp,
Gretar Fells rithöfundur flytur
ræðu, frú Guðrún Tómasdóttir
syngur einsöng með undirleik
Ragnars Björnssonar, sr Árelíus
Nielsson flytur ræðu, þá er víxl
og samlestur sóknarprests og
spurningarbarna. Auk þess er
söngur.
Á þriðjudag kl. 21 verður sam-
koma í kirkjunni, sem hefst með
ávarpsorðum stjórnanda, Frú
Kristrún Eyvindsdóttir flytur
ræðu, Kristinn Hallsson óperu-
söngvari syngur einsöng með und
irleik Páls Halldórssonar, sr.
Garðar Þorsteinsson prófastur
flytur ræðu og að lokum er víxl-
og samlestur og söngur.
Kirkjuvikunni lýkur svo á mið
vikudagskvöld með föstumessu
kl. 21. Sr. Bjarni Jónsson, vígslu
biskup predikar,. Kirkjukór
Reynivallasóknar syngur við
messuna undir stjórn Odds
Andréssonar.
Lánasjóður
stúdenta
ÚTBÝTT var á Alþingi í g*r
breytingartillögum frá mennta-
málaráðherra við frv. til laga um
lánasjóð íslenzkra námsmanna.
I frv. er lagt til, að ríkissjóður
leggi sjóðnum árlega til fram-
lag í fjárlögum, eigi lægra en
kr. 6.025.000.00, en menntamála-
ráðherra leggur til í breytinga-
tillögu sinni að hið árlega fram-
lag ríkissjóðs verði eigi lægra en
4.650.000.00. Þá leggur ráðh. til,
að fellt verði niður ákvæði til
bráðabirgða er lýtur að því, að
menntamálaráði sé heimilt að
gefa þeim námsmönnum erlend-
is sem fengið hefðu styrk á ár-
unum 1961 og 1962 skv. núgild-
andi reglum, kost á að fá áfram
þann styrk, en þeir hefðu fengið
í stað lána skv. ákvæðum hins
nýja frv.