Morgunblaðið - 04.03.1961, Blaðsíða 13

Laugardagur 4. marz 1961
MOJtcrnvm/iniÐ
13
öguleikar Islands
sem ferðamannalands
TJm gistihúsabyggingar
Við verðum að horfast í augu
við þá staðreynd, að gistihúsa-
rekstur í okkar stóra og strjál-
býla landi á sér víðast hvar erf-
itt uppdráttar. Veldur hér fyrst
og fremst, hve rekstrartímabilið
er stutt ár hvert, og svo fæð
landsmanna. Hér er að finna
meginorsök þess, að gistihúsin
eru svo fá og fátaekleg að bún-
iaði. Hinn óhagstæði rekslrar-
grundvöllur, svo og óheilbrigð
fjármálaþróun undanfarinna ára,
valda því, að hvorki innlendir
né erlendir fjármálamenn hafa
á liðnum árum viljað beina fjár-
magni í hótelrekstur hérlendis.
Að byggja hótel upp frá
grunni heimtar til sín mikið
fjármagn. Áætla má, að hvert
100 manna hótel, búið öllum
þægindum, þó án íburðar, myndi
kosta um eða yfir 25 milijónir
króna. Ef gera ætti verulegt á-
tak í hótelmálunum og auka
ætti tekjur af komu ferðamanna
til mikilla muna, myndi 1000
gistirúma aukning ekki teljast
nein ofrausn. Það skal viður-
'kennt, að bygging nýrra og
góðra gistihúsa er eina lausn-
in, sem leysir til fulls vand-
ann í ferðamálum okkar nú og
í framtíðinni. En, eins og
högum okkar er háttað
nú, er nýbygging margra
hótela of stórt verkefni, að minu
viti, til þess að það verði leyst
í einu átaki. Eða, hvar ætti að
taka 250—300 milljónir til hótel.
toygginga, svo að tölur séu nefnd
ar? Ýmsir myndu í þessu sam-
bandi benda á erlendar lána-
stofnanir. Hvort erlent fjármagn
fengist til slíkra stórfram.
kvæmda, skal ósagt latið. En
víst er, að það fengist ekki nema
gegn góðum tryggingum og iík-
legri rekstrarafkomu. Og hverj-
ir væru líklegir til þess að veita
slíkar tryggingar og geta samið
hagstæða rekstraráætlun? Hér
er dæmi að leysa fyrir þá, sem
kunnugastir eru hótelrekstri, og
væri fróðlegt að fá að heyra álit
©g rök þeirra manna, sem mest
hafa rætt um hóteblyggingar og
ferðamál á liðnum tímum.
Hitt hefyr verið athugað nokk
tið, hvort erlendar hótelsam-
steypur vildu byggja gist.ihús
hér og bera ábyrgð á rekstri
þeirra, en svör við þeim eftir-
grenslunum hafa verið neikvæð
til þessa.
Eru þá allar bjargir bannað-
ar? Nei og aftur nei. Við getum
gert stórt átak í þessum efnum,
þótt á öðru sviði sé en nýbygg-
ingu margra hótela, og skal nú
vikið að því.
Leiðir til úrbóta
Um það má deila, hvaða leið
■é heppilegust til úrbóta. Eins
©g áður segir, að væri það þó að
sjálfsögðu æskilegast, að ný og
vegleg gistihús risu af grunni,
avo að hægt væri að bjóða ferða
mönnum upp á hinn ákjósanleg-
asta aðbúnað. Hér verð ég að
etaldra við og minna sérstaklega
á einn stað, þ. e. Þingvelli, en
þar er ástandið, hvað gistimögu-
leikana snertir, vægast sagt bág-
borið. Það ætti að vera þjóðar-
metnaður að sýna þessum forn-
helga sögustað meiri sóma. Þar
verður að reisa gott hótel. Til
þeirra framkvæmda væri ekki
nein goðgá að verja hæfilegum
hluta af gróða hinna lögvernd-
uðu happdrætta.
Byggingu hins nýja hótels
bændasamtakanna ber að fagna.
Tilkoma þess verður tiltölulega
mikil aukning á hótelkosti í liöf-
uðstaðnum.
Útlendingar koma hingað fyrst
og fremst til þess að njóta ís-
lenzkrar náttúru og kynnast
sérkennum hennar og vilja því
ferðast um landið. Óskum
þeirra getum við ekki fullnægt,
nema við bætum úr hótelskort-
inum 1 öðrum landshlutum. Allt
bendir til þess, að lausnin á þess
um vanda verði ekki, nema að
litlu leyti, nýbyggingar gisti-
húsa á næstu tímum. Þó er vitað
um einstaklinga og félagssam-
tök, sem vilja leggja fé í bygg-
ingu og til stækkunar gistihúsa.
Ríkisvaldinu ber skylda til þess
að veita öllum þeim aðilum, sem
sjá möguleika á framkvæmdum,
á þessu sviði, dyggilegan stuðn-
ing og fyrirgreiðslu, samhliða
því sem aðrar tiltækilegar leiðir
verði reyndar og nýttir þeir'
möguleikar, sem fyrir hendi eru,
til hins ýtrasta. Og hér á ég við
skóla og aðrar byggingar, sem
hægt væri að nýta til gistihalds
að sumrinu.
Skólar og aðrar byggingar,
sem jrota má til gistihalds
í landinu eru ágætar skóla-
byggingar, sem standa auðar
Síðari grein Þorleifs
Þórðarsonar
einmitt þann tíma árs, sem
hægt er að mæla með fslandi
sem ferðamannalandi. Félags-
heimili eru til, mörg og góð. í
tengslum við þau mætti víða
koma upp gistingu, t. d. með
byggingu góðra svefnskála. í
landinu eru þúsundir myndar-
heimila, bæði til sjávar og
sveita, sem búa við ágætan húsa
kost. Áhrifum þarf að beita í
þá átt, að æ fleiri einkaheimili
leigi út gistiherbergi og fjöl-
skyldur setji upp heimilisgisti-
hús.
Ekkert er sjálfsagðara, en að
skólahús, sem standa auð ein-
mitt á þeim tíma árs, er ferða-
manna er von, verði notuð til
gistihalds. Að sjálfsögðu þyrfti
að halda slíkum húsum vel við,
lagfæra margt, bæta hreinlætis-
aðstöðu og kaupa til þeirra ýmis
konar búnað, sem gæti þá einnjg
orðið skólahaldinu til gagns.
Með slíkri ráðstöfun er verið
að sameina tvenna hagsmuni.
bæta úr gistihúsaskortinum,
gera skólana vistlegri og bæta
skilyrðin fyrir skólastarfsemina.
Reynsla er fengin fyrir því, að
því betur sem skólahúsin og bún
aður þeirra er úr garði gerður,
þeim mun betri og menningár-
legri verður umgengni nemenda.
Möguleikarnir til gistihalds í
sambandi við rekstur félagsheim
ila eru eitthvað fjarlægari og
erfiðari úrlausnar en í skólan-
um, og læt ég bíða að rökræða
þá nánar.
Fjallaskálar
Inn í óbyggðir sækja með ári
hverju æ fleiri innlendir og út-
lendir ferðamenn, og er því
mjög aðkallandi, að aðstaðan til
ferðalaga í óbyggðum verði
bætt. Það verður bezt gert, með
því að reisa eftir fyrirfram
gerðri áætlun einfalda, en vist-
lega fjallaskála til viðbótar
þeim, sem Ferðafélag íslands
hefur þegar komið upp. Að
gefnu tilefni viy ég upplýsa, að
það er mikill misskilningur, að
sæluhús Ferðafélagsins í óbyggð
um leysi gistiþarfir erlendra
ferðamanna. Ferðafélagshúsin
eru fyrst og fremst reist og mið-
uð við þarfir Íslendinga og um
hásumarið er gistirými þeirra
oft og einatt of lítið fyrir félags-
menn og gesti þeirra. En þess
skal getið, að Ferðafélagið hefur
alltaf verið boðið og búið a.ð
lána húsin til gistingar fyrir út-
lenda feðramenn, þegar þess
hefur verið kostur. Með tilkomu
hefur verið kostur.
Fjallaskálar byggðir í óbyggð-
um í þjóðlegum stíl, væri góð
lausn og myndi greiða stórlega
fyrir ferðamönnum að kynnast
tign og fegurð ísl. öræfa. Og með
slíkra skála væri hægt að efna
til ferðalaga á hestum í stórum
stíl. Slík ferðalög eru þegar
mjög vinsæl og eiga eftir að gefa
af sér drjúgar gjaldeyristekjur.
Og ég er þeirrar skoðunar, að
framtíðin muni leiða það í ijós,
að það er ekki síður búhnykkur
að eiga þessa óviðjafnanleg'u
skepnu, sem hesturinn okkar er,
en að selja hann úr landi.
Að sjálfsögðu þyrftu veitingar
að vera á boðstólum í fjalla-
skálum, sem sérstaklega væru
ætlaðar útlendum ferðamönnum.
Eru ekki nokkrar líkur til þess,
að fólk, sem ekki væri bundið
við störf að sumrinu, t. d. kenn-,
arafjölskyldur, vildu veita shka
fyrirgreiðslu og þarmeð auka
við tekjur sínar og njóta öræf-
anna yfir sumarmánuðina?
Vera má, að einhverjum finn-
ist hér sé verið að gera gælur
við lágan „standard" í gistihaldi,
en því er ekki svo farið. Hér
er aðeins verið að benda á nær-
tæka og viðráðanlega leið
til þess að auka og bæta
gistahúsakostinn í landinu. En
það er ekki sama og að hafna
annarri betri lausn. fburði
og tízkutildri ætti þó ekki að
keppa eftir. Þægindi í einföldu
formi falla vel inn í rarama is-
lenzkra staðhátta og henta áreið
anlega vel ferðamönnum, sem
sækja vilja fsland heim.
Með fullnýtingu skólahúsnæð-
is og gistihaldi í tengslum við
félagsheimili mættj auka gisti-
rými í landinu um 1000 gistirúm
fyrir aðeins brot af því fé, sem
það myndi kosta að reisa ný
gistihús með sama gistirými.
Og sumargistihús rekin í hús-
næði, sem nýttist til annarra
verkefna á öðrum tímum árs,
ættu alltaf að geta borið sig og
gefið arð til viðhalds á húsun-
um og fegrunar á umhverfi.
Slík aukning þýðir það, að hægt
væri að taka á móti 8—10 þús-
und fleiri ferðamönnum en ella,
en það myndi, miðað við nú-
verandi verðlag, gefa 80—100
milljóna aukningu í gjaldeyris-
tekjum. Tilkoma 10 nýrra fjalla
skála í óbyggðum landsins, svo
að dæmi sé tekið, með gistirými
fyrir 30 manns hver, myndi
skapa möguleika fyrir víðtæk-
um ferðalögum um óbyggðir
yfir sumarmánuðina og myndi
auka gjaldeyristekjur af ferða-
mönnum um 20 milljónir árlega.
Nokkrir fjallaskálar til viðbótar,
staðsettir við ár og veiðivötn og á
jöklum uppi, myndu enn auka
tekjurnar.
Lánasjóður og lánsbeiðnir
Á sínum tíma var lagt til að
stofnaður yrði sérstakur sjóður,
„gistihúsasjóður", og að tekju-
stofn hans væri skattar, sem
lagðir væru á þjónustu við ferða
menn. Úr þesum sjóði átti síð-
an að veita hagkvæm lán og
jafnvel styrki í vissum tilfell-
um til þess að ráða fram úr
gistihúsaskortinum.
Því miður hefur þetta ekki
náð fram að ganga. En hvað um
það, nú verður ekkj komizt hjá
því að taka afstöðu til þessara
mála. fsland hefur verið auglýst
mikið erlendis og nú er sótt fast
á að koma hingað.
Hundruðum milljóna hefur ver
ið varið í kaup á samgöngutækj-
um, sem kalla á æ meiri verk-
efni, enda keypt öðrum þræði
í því augnamiði að fiytja er-
lenda ferðamenn.
Við stöndum því frammi fyrir
spurningunni: Á að spara eyr-
inn, en kasta krónunni? En sú
verður raunin, ef nú verður lát-
ið undir höfuð leggjast að út-
vega lánsfé til endurbóta og
aukningar gistihúsakostinum.
Að undanförnu hafa menn,
víðsvegar af landinu, meðal
þeirra forráðamenn sveitar- og
bæjarfélaga, leitað til Ferða-
skrifstofu ríkisins um aðstoð við
útvegun lánsfjár, ýmist til þess
að stækka eldri gistihús, byggja
ný eða þá að lagfæra og kaupa
búnað í skólahús og aðrar bygg-
ingar á viðkomandi stöðum.
A8 sjálfsögðu sér Ferðaskrif-
stofa ríkisins þörfina og er öll
af vilja gerð til þess að aðstoða
og stuðla að skynsamlegum fram
kvæmdum, sem bæta mega úr
gistihúsaskortinum. Allir þessir
aðilar eru reiðubúnir að leggja
á sig fyrirhöfn og taka á sig
áhættu persónulega eða í nafni
bæjarfélaganna, og annarra
stofnana, til þess að firra vand-
ræðum, hver á sínum stað. Ég
hefi hér sérstaklega í huga fuli-
trúa sjö staða. Ef hægt væri að
útvega þeim öllum til samans
3 milljónir króna, myndi það
hafa í för með sér um 300 gisti-
rúma aukningu og einmití á
þeim stöðum, þar sem vandræði
eru mest, hvað móttökur er-
lendra ferðamanna snertir. Þrjár
milljónir eru aðeins tæplega
andvirði eins mótorbáts. Hvað
værj þá hægt að gera fyrir eitt
togaraverð? Ef skýra ætti frá
því, þyrfti að skrifa langa rit-
gerð. Staði sem Laugarvatn væri
hægt að gera að nokkurskonar
„Riviera" með góðu gistirými
fyrir allt að 200 manns. í Heima-
vistarhúsnæði Menntaskólans á
Akureyri mætti koma upp á-
gætu sumarhóteli fyrir nær 150
manns og margt fleira mætti
gera, sem ég læt bíða með að
telja upp. Og það skemmtilega
við að verja nokkru fé í þessu
skyni, er, að það myndi bera
margfaldan arð, beint og óbeint.
Og enginn þyrfti að bera kvíð-
boga fyrir því, að rekstur sum-
argistihúss myndi hafna í þjóð-
nýtingarsafni hallarekstursins.
Árið 1959 komu um 10 þúsund
áerðamenn til landsins .1960
hækkaði talan nokkuð, og eru
90—100 milljónir í tekjur af
heimsóknum ferðamanna á sl
ári ekki ósennilegar tölur, ef far
gjöld milli landa eru meðtalin.
Ef hafizt væri handa nú þegar
og ofangreindar leiðir farnar til
að bæta úr gistihúsaskortinum,
þá ætti innan fárra ára
að vera hægt að tala
um þrefalt hærri gjald-
eyristekjur af ferðamannaþjón.
ustu en nú er. En megináherzlu
vil ég leggja á það, að án for-
ustu og skilnings forráðarnanna
þjóðfélagsins gerist ckkert í
þessum efnum og að þessi at-
vinnugrein verður ekki byggð
upp án fjá.rmagns frekar en
aðrir atvinnuvegir.
fSABELLA
sokkar
eru viðurkenndir fyrir
endingu og útlitsfegurð.
Fást í tízkulitum.
í verzlunum um allt landi.