Morgunblaðið - 07.03.1961, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 7. marz 1961
Lausn landhelgismálsins
íslendingum til stórsóma
— sagði Jóhann Hafslein á A!þ'ngi
ÞINGSÁLYKTXJNARTILLAGA ríkisstjórnarinnar um lausn fisk-
Teiðideilunnar við Breta var til 2. umr. á fundi sameinaðs þings í
jær. Héldu stjórnarandstæðingar vPPi miklu málþófi, og var um-
ræðum ekki lokið, þegar blaðið fór í prentun í nótt, og var búizt
▼ið, að fundur stæði langt fram eftir nóttu. TJtanríkismálanefnd
hafði fjallað um málið á fundi síðan 1. umræðu lauk og lá álit meiri
hluta nefndarinnar fyrir fundinum í dag.
Jóhann Hafstein, framsögumað
W meirihluta utanríkismála-
nefndar skýrði frá því í upphafi
ræðu sinnar, að utanríkismála-
nefnd hefði haldið fund um
lausn landhelgismálsins er þings
ályktunartillögu ríkisstj órnarinn-
ar var vísað til hennar. Eftir ósk
nefndarmanna hefðu þeir Guð-
mundur í. Guðmundsson, utan-
ríkisráðherra, Bjarní Benedikts-
son dómsmálaráðherra og Davíð
Ólafsson fiskimálastjóri, mætt á
fundinum og hefðu ráðherrarnir
svarað þar fyrirspurnum, sem
beint var til þeirra, um einstök
málsatriði. Fljótt hefði þó kom-
ið í ljós, að ekki mundi nást sam
komulag innan nefndarinnar um
afgreiðslu málsins, en meirihluti
hennar legði til, að tillagan yrði
samþykkt óbreytt.
Ótvíræð viðurkenning '
Andstæðingar málsins hefðu
haldið því fram, sagði Jóhann, að
ekki væri sama að „falla frá mót
mælum gegn 12 mílna fiskveiði-
lögsögu" og að viðurkenna 12
mílna fiskveiðilögsögu. í utanrík-
ismálanefnd hefðu ráðherrarnir
lagt á það ríka áherzlu að á þessu
tvennu væri enginn skilsmunur,
enda styddj öll meðferð málsins
í viðræðunum við Breta, að svo
væri ekki. Bretar hefðu mótmælt
rétti okkar til 12 mílna fiskveiði-
lögsögu og stutt mótmæli sín með
herskipavaldi. Nú féllu þeir frá
mótmælum sínum — „will no
longer object to a twelve-mile
fishery zone around Iceland".
Þetta væri endanleg og óaftur-
kallanleg viðurkenning af hálfu
Breta á 12 mílna fiskveiðilögsögu
umhverfis ísland. Og utanríkis-
ráðherra hefði einnig upplýst að
gefnu tilefni, að ríkisstjórn Bret-
lands mundi ekki fara fram á
framlengingu hinna takmörkuðu
veiðiréttinda á ytri 6 mílunum
— að 3 ára samningstímanum
liðnum.
Eðli samkomulagsins
Við Íslendingar ættum ekki að
hafa löngun til þess að draga það
í efa, sem alveg ótvírætt hefur
samizt um réttarstöðu okkar við
lok fiskveiðideilunnar við Breta,
sagði Jóhann Hafstein. Það yrði
að ætla, að efasemdir þær, sem
vikið hefði verið að, væru settar
fram í góðum huga, og að því
leyti væri mikilsvert að þær
hefðu komið til umræðu — að
með því væri eytt öllum vafa um
hinn ótvíræða rétt okkar og hinn
rétti skilningur óvéfengjanlega
skjalfestur á Alþingi.
Síðan sagði Jóhann:
„En er ekki samkomulagið, sem
lagt er til, að gert sé við Breta,
tímabundið — uppsegjanlegt af
okkar hálfu eða er því ætlað að
standa til eilífðarnóns? Þannig
heyrum við andstæðinga máls-
ins spyrja — og það er tortryggni
í hreimnum.
Við erum minnt á, að þegar
Danir gerðu landhelgissamning-
inn við Breta fyrir okkar hönd
árið 1901 — hafi þó verið svo um
samið, að samningunum mætti
segja upp með 2 ára fyrirvara. Þá
var samið um þá minnstu land-
helgi, 3 mílna landhelgi eftir
brezkri forskrift, með opnum
flóum og fjörðum. Jafnvel Bret-
ar gerðu sér fullljóst, að slíkt
samkomulag var ekki til þess fall
ið að standa til lengdar.
En hvers eðlis er hið umrædda
samkomulag nú?
1. Bretar viðurkenna nú 12 mílna
fiskveiðilandhelgi íslands —
endanlega og óafturkallan-
lega. Er einhver fslendingur,
sem vildi, að Bretar gætu sagt
þessu samkomulagsákvæði
upp eftir tiltekinn tíma?
2. Bretar viðurkenna þýðingar-
miklar breytingar á grunnlín-
um á fjórum stöðum umhverf
is landið, en af því leiðir aukn
ingu fiskveiðilögsögunnar um
5065 ferkm. Þetta er líka ó-
afturkallanleg og ótímabundin
viðurkenning á íslenzkum
réttindum.
3. Brezkum skipum verður heim-
ilað að stunda veiðar á tak-
mörkuðum svæðum á milli 6
og 12 mílna og takmarkaðan
tíma á ári næstu 3 ár. Hér eru
tvær tímatakmarkanir Bret-
um í óhag. Þeir fá aðeins að
njóta tiltekinna réttinda —
takmarkaðan tíma á ári — og
aldrei lengur en 3 ár!
4. Og þá komum við loks að
fjórða atriðinu, sem gjarnan
er orðað svo af andstæðingum
þessa máls, að við íslendingar
höfum, samhliða framan-
greindu, afsalað okkur ein-
hliða rétti til frekari útfærslu
fiskveiðilögsögunnar en nú er
tilskilið, um alla eilífð!
Er þetta þá rétt?
Nei, þetta er ekki rétt — held
ur hið gagnstæða!
Það, sem um þetta meginatriði
felst er í niðurlagi hinnar fyrir
huguðu orðsendingar til utanríkis
ráðherra Betlands — en þar seg-
ir:
„Ríkisstjórn íslands mun halda
áfram að vinna að framkvæmd
ályktunar Alþingis frá 5. maí
1959 varðandi útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar við fsland, en mun
tilkynna ríkisstjórn Bretlands
slíka útfærslu, skal honum, ef
annarhvor aðili óskar, skotið til
Alþjóðadómstólsins".
Einhliða útfærsla
í þessu felst:
1. að íslendingar tilkynna
Bretum strax, “að þeir muni
halda áfram að vinna að frek
ari útfærslu fiskveiðilögsög.
unnar.
2. að íslendingar muni til-
kynna Bretum útfærslu með
6 mánaða fyrirvara.
3. að ef ágreiningur rís um
slíka útfærslu, skuli honum,
ef annarhvor aðili óskar, skot
ið til Alþjóðadómstólsins.
4. að ef Alþjóðadómstóll-
inn hefur ekki úrskurðað um
málið innan 6 mánaða, kemur
útfærslan til framkvæmda,
og Bretar skuldbinda sig til
að beita ekki herskipum sín-
um eða annarri valdbeitingu
gegn henni.
5. að einhiiða útfærsla fs-
lendinga er skuldbindandi
fyrir Breta um aila framtíð
— nema Alþjóðadómstóllinn
kveði upp þann dóm, að út-
færslan sé ekki í samræmi við
alþjóðalög og rétt.
Það er því aðeins eitt atriði.
sem við íslendingar skuldbind-
Jóhann Hafstein
um okkur til um alla framtíð —
með því samkomulagi, sem ráð-
gert er til lausnar fiskveiðideil-
unni við Breta —
að gera ekki ráðstafanir, sem
samkvæmt dómi Alþjóða-
dómstólsins brjóta í bága við
alþjóðalög og rétt.
Er einhver háttvirtur alþingis.
maður þeirrar skoðunar, að okk
ur fslendingum sé sæmandi að
taka á okkur slíka skuldbind-
ingu aðeins tímabundið?
Og er þetta nokkur ný skuld-
binding? Nei — þessa skuldbind
ingu höfum við áður undirgeng-
izt með aðild okkar að Samein-
uðu þjóðunum, en skv. 93. gr.
sáttmála hinna Sameinuðu þjóða
eru „allir meðlimir þeirra ipso
facto aðilar að samþykkt Al-
þjóðadómstólsins" sem skv. 7.
gr. er ein af aðalstofnunum
hinna Sameinuðu þjóða. En skv.
1. gr. sáttmála hinna Sameinuðu
þjóða er markmiði þeirra þann-
ig lýst —
„að koma á sættum eða lausn
milliríkjadeilumála á frið-
samlegan hátt og i samræmi
við grundvallarreglur réttvísi
og þjóðarréttar". —
Grunnlímibreytingarnar
veigamiklar
Þá vék ræðumaður að þeirri
spurningu hver afstaða annarra
þjóða mundi verða til þessa sam
komulags milli Breta og íslend-
inga. Sagði hann, að í því til-
efni yrði að gera ráð fyrir að
við mundum ekki meina öðrum
þjóðum réttindi þau sem hér um
ræðir, enda tækju þær þá á sig
sömu skuldbindingar og Bretar.
Enginn vafi er á því sagði Jó-
hann Hafstein, að viðurkenning.
in á hinum nýju grunnlinum er
mjög veigamikil þó að hér skuli
ekkert um það fullyrt, hvort við
fáum með samkomulaginu ann-
að eða meira viðurkennt en við
hefðum getað fengið okkur til-
dæmt með alþjóðadómi. Sað.
reynd er hins vegar að ríkis-
stjórn Hermanns Jónssonar gekk
ekki svona langt með reglugerð
inni frá 1. september 1958 —
og í tillögum sínum á þessu
þingi hafa stjórnarandstæðingar
lagt til að lögfesta nú hinar
gömlu grunnllnur.
Um kröfu stjórnarandstæð-
inga um þjóðaratkvæðagreiðslu
um málið sagði Jóhann. að þetta
mál væri þess eðlis að það væri
fyrst og fremst ríkisstjórnar og
Alþingis að taka ákvörðun um
það samkv. stjórnarskránni. Hitt
væri svo annað mál að það gæti
vissulega verið freistandi að
fallast á þjóðaratkvæðagreiðslu
um það, sérstaklega vegna hinna )
góðu undirtekta sem málið hefði
fengið hjá öllum almenningi En
þetta væri samningur milli
tveggja ríkja sem þinginu bæri
að taka afstöðu til.
Undirtektir innan lands og utan
Þá ræddi Jóhann Hafstein
nokkuð um þær undirtektir, sem
tillaga ríkisstjórnarinnar hefði
hlotið bæði hér og heima og er-
lendis. Gat hann þess, að Aliþingi
hefði borizt fjöldi ályktana, sem
mæla með samþykkt tillögunnar
og fagna þeirri lausn, sem hún
gerir ráð fyrir. Þá hefðu margar
ályktanir sama efnis birzt í blöð-
um og gerði hann grein fyrir
efni nokkurra slíkra ályktana.
Meðal þeirra aðila, sem lýst
hefðu yfir ánægju með samkomu
lagið væru t. d.: Vélstjórafélag
Vestmannaeyja, Matsveinafélag
S.S.Í., Farmanna- og fiskimanna
smband íslands, Skipstjóra- og
stýrimannafélagið Verðandi, Vest
mannaeyjum, Útvegsmannafélag
Akraness, Bæjarstjórn Reykja-
víkur, Bæjarstjórn Siglufjarðar,
Sjómannafélag Reykjavíkur, Fé-
lag ísl. botnvörpuskipaeigenda,
Dandssamband íslenzkra útvegs-
manna og Útvegsmannafélag
Hafnarfjarðar Því væri hins veg
ar ekki að leyna, að samþykktir
hefðu einnig borizt gegn sam-
komulaginu, þ. á. m. frá Sveina-
félagi húsgagnasmiða og A.S.B.,
félagi afgreiðslustúlkna í mjólk-
ur- og brauðabúðum, auk sam-
þykkta frá flokksfélögum stjórn
arandstæðinga.
Þá væri fróðlegt að sjá,
hvernig almenningur í Bretlandi
bregzt við samkomuiaginu, sagði
Jóhann. Af fréttum útvarps og
blaða mætti sjá, að þar væri
megn andstaða og gremja meðal
allra þeirra, sem hagsmuna hafa
að gæta í þessu máli. Og Ijóst
væri, að brezka stjórnin hefði
sætt þungum ákúrum af hálfu
stjórnarandstæðinga í brezka
þinginu. Þá væri það ljóst, að
Bretum dettur ekki í hug að
ímynda sér, eins og stjórnarand-
stæðingar hér gera, að íslending-
ar hafi afsalað sér rétti sínum
til frekari útfærslu. Og það væri
auðséð, að þeir óttist mest fram-
haldandi sókn fslendinga til
þess að fá yfirráð yfir öllu land-
grunninu í samræmi við orðsend
ingu íslenzku stjórnarinnar.
Lausnin íslendingum til sóma
Máli sínu lauk Jóhann Haf-
stein á þessa leið:
Meiri hluta utanríkisnefnd-
ar er ljóst, að hæstvirt ríkis-
stjórn hefur haft til úrlausnar
mikið vandamál, þar sem er
fiskveiðideila Breta og íslend-
inga. Ríkisstjórn íslands hefur
borið gæfu til að leggja nú fyr
ir hæstvirt Alþingi tillögu til
lausnar þessa vandamáls, sem
er íslendingum til mikils sóma
og mun verða þeim til ómetan
lega trausts og halds í við-
skiptum við aðrar þjóðir.
Barátta fslendinga í land-
helgismálinu hefur oft verið
erfið.
Afstaða þeirra hefir aldrei
verið traustari en nú með sam
komulagi því sem hæstvirt rík
isstjóm fer fram á, að Alþingi
heimili henni að gera við rík-
isstjórn Bretlands.
Við I meirihluta utanríkis-
málanefndar leggjum því ein
dregið til, að þingsályktunar-
tillagan um lausn fiskveiði-
deilunnar við Breta verði sam
þykkt óbreytt.
Þórarinn Þórarinsson tók næst
ur til máls. Krafðist hann þess,
að bréf það, sem utanríkisráð-
herra segðist hafa í fórum sínum
og segði að innihéldi tryggingu
gegn því, að Bretar færu fram
á framlengingu samningsins,
yrði birt. Þórarinn sagði í lok
ræðu sinnar, að hér væri um al
gjöran nauðungarsamning að
ræða, sem ríkisstjórnin gerði af
ótta við brezk herskip og yrði
að líta á hann í Ijósi þessarar
staðreyndar. Og ef Alþingi sam
þykkti nú þennan samning,
mætti segja, að deilan við Breta
væri 1 raun og veru að hefjast.
því að hér eftir þyrftum við að
sækja allan rétt okkar undir þá.
Einar Olgeirsson taldi, að það
væru ítök Breta og Atlantshaís-
bandalagsins í íslenzku ríkis-
stjórninni, sem yllu íslendingum
mestum erfiðleikum. Sterkasti
andstæðingur íslendinga í land-
helgismálinu hefði verið At-
lanshafsbandalagið, mðistöð ný-
lendukúguniar f heiminum, en
bandalagið hefði alltaf verið
notað til þess að reyna að beygja
íslendinga. Og nú væri árangur-
inn af fortölum ráðamanna At-
lantshafsbandalagsins og kúgun-
artilraunum þeirra að koma i
Ijós-
Sigurvin Einarsson (F) talaði
fyrstur á kvöldfundinum í gær-
kvöldi. Var honum mjög í nöp
við Alþjóðadómstólinn í Haag og
sagði engri þjóð koma til hugar
að leita þangað með lífsbjargar-
mál sín, ef hún treysti sjálfri sér.
Ef lausnin yrði samþykkt, væru
þar með lagðir fjötrar á komandi
kynslóðir, hér væri um nauð-
ungarsamninga að ræða, gerð
yrði Kópavogssamþykkt o. s. frv.
o. s. frv.
Bjarni Benediktsson, dóms-
málaráðherra, tók því næst til
máls. Svaraði hann ýmsum gífur
yrðum Sigurvins, taldi fjarstæðu
að tala um fjötra í þessu sam-
bandi, hér væri einmitt verið
að tryggja íslenzku þjóðinni
rétt. Ekki væri rétt, að Breta
þyrfti að spyrja eins eða neins í
sambandi við frekari útfærslu.
Við þyrftum einungis að til-
kynna Bretum og þar með öðr-
um með 6 mán. fyrirvara um
einhliða útfærslu okkar, sem
tæki gildi eftir 6 mán., ef þeirri
ákvörðun hefði ekki áður verið
hnekkt með dómi Alþjóðadóm-
stólsins. Skoplegt væri að heyra
stjórnarandstæðinga tala um
óhæfilega langan frest í þessu
máli.
Stjórnarandstæðingar sýndu,
að þeir telja sjálfir nokkurn
frest eðlilegan, þegar þeir létu
nokkurn tíma líða frá útgáfu
reglugerðarinnar 1958 og til gild
istöku hennar.
Með þeirri lausn deilumálsins,
sem nú liggur fyrir, skuldbinda
Bretar sig til að beita okkur
ekki ofbeldi og kúgun, heldur
skuli hugsanleg ágreiningsmál
fara fyrir Alþjóðadómstólinn.
Varaformaður Framsóknarflokks
ins hefur fram að þessu haldið
því fram, að ekki komi annað
til mála en að fara að alþjóða-
lögum. Það er alveg nýtt, og
hefur aldrei heyrzt fyrr í sölum
Alþingis, að ekki eigi að fara að
alþjóðalögum í þessu máli. — Þá
hljóta íslendingar að halda fast
við það, að ákvæðin séu óupp-
segjanleg af beggja hálfu, til
þess að lög og réttur gildi, en
ekki máttur hins sterkari.
Nú biðja stjórnarandstæðingar
um þjóðaratkvæði, en Islending-
ar hafa sett sér stjórnarskrá sem
kveður skýrt og ótvírætt á um
það, að samningagerð er á valdi
ríkisstjórnar og/eða Alþingis.
Þetta er bæði réttur og skylda,
sem lagt er á stjórn og þing og
þessir aðilar eiga ekki að skjóta
sér undan. Það væri að víkja sér
undan skyldu, sem við höfum tek
izt á hendur gagnvart þjóðinnL
Þá hefur því verið haldið fram,
að okkur skorti þinglegt umboð
til að semja á þennan hátt, því
að um annað hafi verið talað fyr-
ir kosningar og þessi lausn brjóti
í bága við samþykktina frá 5. maí
1959. Þetta er ekki rétt.
Hér er samþykktinni fullnægt í
einu og öllu og umboðið hefur
verið staðfest í tvennum kosn-
ingum, síðan samþykktin var
gerð.
Með því samkomulagi, sem nú
liggur fyrir, játa Bretar fyrir-
fram, að einhliða mótmæli þeirra
veita þeim hvorki lagalegan né
siðferðilegan rétt í málinu. Sá,
sem segir, að með þessu séju la ð
ar hömlur eða fjötrar á fslend-
inga, heldur því fram um leið, að
við ætlum að brjóta alþjóðali'
En hver er sá, sem segir, að \ i
höfum brotið alþjóðalög eða at -
um okkur að halda svo á málui
Heyrzt hefur og, að okkur b
Framh. á bls. li