Morgunblaðið - 16.03.1961, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 16. marz 1961
MORCllTShLAÐÍÐ
5
Lífshagsmunir fólksins
skapa alþjóðarétt
(Jtvarpsræða Jóhanns
Hafsteins á Alþingi
HERRA forseti! Góðir tilheyr-
endur!
í þessum vantraustsumræðum
í gærkvöldi og í kvöld kennir
allmargra grasa af hálfu hátt-
virtrar stjórnarandstöðu.
Eitt er þó óbrigðult: Það er
samstaða stjórnarandstöðunnar.
Það er ekki eins og þetta séu
tveir stjórnmálaflokkar: komm-
únistar og Framsókn. Um það
vitna þó þessar umræður ótví-
rætt.
i ★
Það eru tveir meginþættir
Iþeirra ásakana, sem beint er
gegn stjórnarliðinu:
1. Að það hafi svikið og vanefnt
x loforð og fyrirheit í löggjöf
( og stjórnarframkvæmdum —
og verðskuldi því vantraust.
Að hæstvirt ríkisstjórn og
_ stuðningslið hennar hafi svik-
ið þjóðina í landhelgismál-
inu — og beri ríkisstjórninni
^ þvi að biðjast lausnar.
Ætla verður, að við eigi að
taka samstjórn Framsóknar og
kommúnista. En hvernig stend-
ur á því, að það hefur enginn
einasti stjórnarandstæðinga
minnzt einu einasta orði á hina,
væntanlegu, nýju landsstjórn,
sém ætti að leiða hina hrjáðu
og vonsviknu þjóð út úr eyði-
mörkinni og inn í fyrirheitna
landið? Skyldi hafa þótt væn-
legra að viðhafa ekki mörg orð
um það?
• Svikin og vanefndirnar
Ég skal nú víkja að fyrri
þætti ásakananna — um svikin
og vanefndirnar hjá núverandi
stj órnarflokkum.
Það er rétt hjá háttvirtum
stjómarandstæðingum að rekja
má upphaf núverandi stjórnar-
samstarfs til aldurtila eða and-
láts vinstri stjórnarinnar í árs-
lokin 1958.
Má ég aðeins lesa á legstein-
inn áður en lengra er haldið —
það er legstein vinstri stjórnar-
innai'.
Þar stendur:
„Anno 1958 — 5. desember:
„Ég hef á ríkisráðsfundi í dag
beðist lausnar fyrir mig og ráðu
neyti mitt. — Fyrir lá, að hinn
1. desember átti að taka gildi
ný kaupgreiðsluvísitala, sem
fól í sér 17 stiga hækkun. Til
þess að koma í veg fyrir nýja
verðbólguöldu, sem af þessu
hlaut að rísa, óskaði ég þess
við samráðherra mína, að ríkis-
Stjórnin beitti sér fyrir setn-
ingu laga um frestun á fram-
kvæmd hinnar nýju vísitölu til
loka mánaðarins, enda yrðu, hin
fyrrnefndu 17 vísitölustig þá
greidd eftir á fyrir desember,
nema samkomulag yrði um
annað. — Leitað var umsagnar
Alþýðusambandsþings um laga-
setningu þessa, samkvæmt skil-
yrði, sem sett var fram um það
í ríkisstj órninni. Alþýðusam-
bandsþing neitaði fyrir sitt
leyti beiðni minni um frestun.
—-- Ný verðbólgualda er þar með
skollin yfir. — Við þessu er svo
því að bæta, að í ríkisstjórninni
er ekki samstaða um nein úr-
ræði í þessum málum, sem að
mínu áliti geti stöðvað hina
háskalegu verðbólguþróun, sem
verður óviðráðanleg, ef ekki
næst samkomulag um raunhæf-
ar ráðstafanir".
l , Undirskrift:
f Hermann Jónasson, hér með
fyrrverandi forsætisráðherra
vinstri stjórnarinnar sálugu.
f!
Þetta voru endalokin!
Það var víða takmarkaður
söknuður!
• Legsteinsáritunin
Á þessu stigi málsins tók við
minnihlutastjórn Alþýðuflokks-
ins, studd af Sjálfstæðisflokkn-
um.
Háttv. síðasti ræðumaður,
Skúli Guðm., sagði áðan að það
hefði verið opinberlega ráðið að
sundra vinstri stjórninni. En
samkv. áletrun á legsteininum
sundraði hún sér sjálf. „Ekki
samstaða um nein úrræði“.
Strax í janúar-mánuði 1959
lögfestu þessir tveir flokkar nið
urfærslu verðlags og launa og
var það fyrsta óhjákvæmilega
sporið til þess að stöðva hina
geigvænlegu verðbólguþróun.
Þegar þessi lög tóku gildi,
var kaupgjaldsvísitalan orðin
202 stig. — Sérfræðingar vinstri
stjórnarinnar höfðu sýnt fram á
fyrir áramótin, að án aðgerða
myndi vísitalan komin minnst
í 270 stig í nóvember 1959. —
Ólafur Björnsson, prófessor,
sýndi fraiji á, og sem aldrei var
vefengt, að þá yrði þess skammt
að bíða, að óðaverðbólgan
skutlaði vísitölunni upp í 400
stig.
Við þessar aðstæður ákváðu
núverandi stjórnarflokkar með
áðurgreindum lögum um niður-
færslu verðlags og launa í janú-
ar 1959, að frá 1. febr. 1959
skyldi miða verðlagsuppbót á
laun og allar aðrar greiðslur,
er fylgja kaupgi^iðsluvísitölu,
við vísitölu 175 stig.
Jafnframt var lögfestur nýr
grundvöllur vísitölu fram-
færslukostnaðar og ákveðið, að
1. marz 1959, þegar sá vísitölu-
grundvöllur tæki gildi, skyldi
vísitalan teljast 100 stig.
Og hvað hefur svo vísitalan
hækkað mikið síðan?
Um 4 stig!
Nú er rakið fyrirheit og efnd
ir annars af tveim meginskil-
yrðum Sjálfstæðisflokksins við
stjórnarmyndun, eftir andlát
vinstri stjórnarinnar — en það
var:
„Að tafarlaust yrðu gerðar
ráðstafanir til þess að stöðva
verðbólguna“.
Hitt meginskilyrðið var eftir-
farandi:
„Að lögfest yrði á þessu
þingi (þ.e. 1959) sú breyting á
kjördæmaskipuninni, að tryggt
sé, að Alþingi verði skipað í
slíku samræmi við þjóðarvilj-
ann, að festa í þjóðmálum geti
náðst“.
Finnst Framsóknarmönnum,
að gleymzt hafi að efna þetta
fyrirheit? Nei, vissulega ekki.
En broslegt er að minnast nú,
í ljósi þeirrar reynslu sem fyr-
ir liggur — sleggjudómanna,
um það að „landið mundi leggj-
ast í auðn“ með kjördæma-
breytingunni. Kosningarnar um
kjördæmin voru sagðar um það,
„hvort íslendingar vilja halda
áfram að byggja land sitt eða
láta það fara í meiri og meiri
auðn“.
• Staðið við fyrirheit
Hæstvirtur forsætisráðherra,
Ólafur Thors, gerði í glöggu
máli grein fyrir því í ræðu
sinni í gærkvöldi, hversu skil-
merkilega núverandi ríkisstjórn
hefði staðið við þau fyrirheit,
er hún gaf — þegar hún tók
við völdum 20. nóv. 1959 —
fyrir aðeins 16 mánuðum.
Eigi gerizt þörf að endurtaka
Jóhann Hafstein
þessar staðreyndir, en árétta
má eftirfarandi:
Núverandi ríkisstjórn gafst
fyrst tækifæri til að leggja mál
sín fyrir Alþingi — eftir mjög
skamman undirbúningstíma —
í lok janúar 1960. Á því þingi
var afgreidd hin umfangsmikla
efnahagslöggjöf, sem fól í sér
algjöra kerfisbreytingu frá því,
sem lengi hafði verið, samhliða
víðtækum ráðstöfunum í félags-
málum, skattamálum og við-
skiptamálum.
Lögfest var og síðan fram-
kvæmt:
1. Rétt gengisskráning — en af-
numið bótakerfi það, sem út-
flutningsframleiðslan hefur bú
ið við síðan 1951. — Útflutn-
ingssjóður lagður niður.
2. Almannatryggingar tvöfaldað-
ar, einkum hækkun á fjöl-
skyldubótum og elli- og ör-
orkulifeyri.
3. Tekjuskattur felldur niður á
almennum launatekjum, auk
annarra umbóta á skattskyldu
einstaklinga.
4. Afgreidd tekjuhallalaus fjár-
lög og hafin gagnger endur-
skoðun á fjármálum rikis-
sjóðs.
5. Lögleidd ný skipan á inn-
flutnings- og gjaldeyrismál-
um. Innflutningsskrifstofan
lögð niður, en gjaldeyrisbönk-
unum falin framkvæmd inn-
flutnings- og gjaldeyrismála,
og fjárfestingarhömlum af-
létt. Raunverulega frjáls inn-
flutningur á allt að 85—90%
heildarinnflutningsins.
6. Vísitölukerfið afnumið, þann-
ig að óheimilt er að miða
kaupgjald við breytingar á
vísitölu, en reynslan hafði
sýnt, að það vísitölukerfi,
sem hér hafði verið í gildi
síðan í byrjun heimsstyrjald-
arinnar síðari, hafði ekki orð-
ið launþegum til neinna var-
anlegra hagsbóta — en und-
irrót óeðlilegrar verðþenslu
og öryggisleysis í efnahags-
málum.
• Verkefni núverandi þings
Á yfirstandandi þingi hafa
verið og eru mörg mikilvæg og
merk mál til framkvæmda:
1. Fjárlög voru afgreidd greiðslu
hallalaus fyrir áramót.
2. Til meðferðar eru bráða-
birgðalög ríkisstjórnarinnar
frá 5. jan. um að opna nýja
lánaflokka í stofnlánadeild
sjávarútvegsins. Er sú aðstoð,
• sem útveginum er þannig
veitt, að koma til fram-
kvæmda — en með þessu
mikilsverða máli er bætt úr
tilfinnanlegum lánsfjárskorti
útvegsins á liðnum árum.
3. Langt er komið breytingu og
samræmingu á bankalöggjöf-
inni. Seðlabankinn verður al-
gjörlega sjálfstæður. Endur-
bætt lögin um Landsbankann,
Útvegsbankann og Fram-
kvæmdabankann. Á síðasta
þingi lagfærð lögin um Bún-
aðarbankann og sett ný lög
um Verzlunarbanka.
4. Á mörgum öðrum sviðum
hefur ríkisstjórnin haft for-
göngu um margvíslega laga-
setningu, sem ekki vinnst
tími til að rekja nú.
Ríkisstjórnin verður sannar-
lega ekki ásökuð um athafna-
leysi og vanefndir. Þvert á
móti nýtur hún vaxandi trausts
fyrir atorku, áræði og dugnað.
II
Ég kem þá að síðari þætti
ásakana stjórnarandstæðinga, að
stjórnarliðið hafi svikið þjóð-
ina í landhelgismálinu.
H. J. talaði um „fordæma
laust réttindaafsal“, að lausn
fiskveiðideilunnar samsvaraði
„að selja Bretum sjálfdæmi".
Finnbogi Rútur sagði: „Trúi
því hver sem vill, að Bretar
fari út úr 12 mílna landhelg-
inni eftir 3 ár“ og Hermann
sagði, „að það væri hvergi tek-
ið fram“ og aðrir hafa svo
kyrjað þetta sama um „afsal
réttinda um aldur og ævi“ og
fráhvarf og svik við fyrri yfir-
lýsingar.
Þetta síðara skulum við at-
huga fyrst.
Landsfundur Sjálfstæðisflokks
ins 1959 gerði ályktun um land-
helgismálið — eins og Páll Þor-
steinsson gerði að sérstöku um-
talsefni í gærkvöldi. Hann tal-
aði um fullkomið ósamræmi
milli orða og gjörða Sjálfstæðis
manna. Þetta var kjarni ræðu
hans.
Nú skal ég víkja að þessari
sömu ályktun.
Þar segir m.a.: „að leita beri
lags um frekari friðun fiski-
miðanna, þangað til viðurkennd
ur er réttur íslands til land-
grunnsins“.
Þetta hefur verið gert og að
þessu er stefnt — og þessi
stefna er áréttuð í samkomu-
laginu við Breta nú.
Enn segir í ályktun Lands-
fundarins: „Fundurinn fagnar
útfærslu fiskveiðilandhelginnar
á síðasta ári, sem spori í rétta
átt en harmar, að ekki skyldi
samtímis leiðréttar grunnlínur".
Nú eru leiðréttar grunnlínur
í samkomulaginu við Breta,
svo að stórkostlega þýðingar-
mikil hafsvæði á beztu fiski-
miðum og uppeldisstöðvum
koma nú innan fiskveiðiland-
helginnar.
Enn segir: „Fundurinn telur
mjög ámælisverðan ágreining
þann, sem ríkir um þetta mál
innan fyrrverandi rikisstjórn-
ar“.
En svo djúpstæður var ágrein
ingurinn að kommúnistar gáfu
út sérstaka bók fyrir kosning-
arnar 1959 til að fegra sinn
málstað — en auglýstu vita-
skuld enn betur en áður hversu
ósamstæð og úrræðalaus vinstri
stjórnin var í þessu mikla
máli. Svo talar stjórnarandstað-
an, kommúnistar og Framsókn,
um, að rofinn sé nú einhugur
í þessu máli!
Og loks lýkur ályktun Lands-
fundar Sjálfstæðismanna 1959
með þessum orðum:
„Landsfundurinn skorar á
alla Islendinga að sýna, þrátt
fyrir mistök fyrrverandi ríkis-
stjórnar, algeran einhug í mál-
inu, láta ekki undan síga fyrir
erlendu ofbeldi né sætta sig
við minni fiskveiðilandhelgi en j
nú hefur verið ákveðin, lieldur
sækja fram þar til lífshagsmun i
ir þjóðarinnar eru tryggðir". 1
Þetta ályktaði Landsfundup
Sjálfstæðismanna um miðjan
marz 1959. Nákvæmlega þaS
sama fólst í ályktun Alþingis
5. maí 1959 þar sem sagt er
„að afla beri viðurkenningar á
rétti Islands til landgrunnsins
alls“ og „að Alþingi telji ís-
land eiga ótvíræðan rétt til 12
mílna fiskveiðilandhelgi“.
• Hvað hefur gerzt
Hvað er það sem gerzt hefur?
Löng og alvarleg deila við
Bretland hefur verið leyst.
Bretar viðurkenna nú í eitt
skipti fyrir öll rétt okkar til
12 mílna fiskveiðilandhelgi —
„falla frá mótmælum sínum“
skilyrðislaust.
Þannig verður hin umdeilda
landhelgi óvefengjanlega okk-
ar.
Því ráðum ,við svo íslending-
ar sjálfir — að heimila Bretum
um leið takmörkuð veiðirétt-
indi í okkar íslenzku landhelgi
í 3 ár.
Það vinnum við til þess að
leysa deilu — en stóraukum
jafnframt landhelgina með
grunnlínuréttingum.
Þetta er ekki að falla frá
kröfunni um 12 mílna landhelgi
— heldur að fá hana viður-
kennda með sáttfýsi, sem felur
í sér litlar fórnir en mikinn
ávinning og málalok, sem
eru Islandi til sóma á alþjóða-
vettvangi.
Svo tala þessir háttv. stjórn-
arandstæðingar um, að það
standi hvergi í samkomulaginu
að Bretar skuli fara af ytri 6
mílunum eftir 3 ár!
Þeir hafa ekki leyfi Islend-
inga til að vera lengur á þessu
svæði, sem Bretar nú fyrst hafa
gefizt upp á að mótmæla að við
íslendingar eigum óskoraðan
rétt til einir!
Þjóðviljinn í morgun segir,
að Finnbogi Rútur Valdernars-
son hafi í ræðu sinni í gær-
kvöldi „með djúpstæðri og yf-
irgripsmikilli þekkingu sinni á
alþjóðarétti og Alþjóðadóm-
stólnum í Haag flett ofan af
blekkingum" B. Ben. og G.
Thor. í þessu máli. Má vera að
Þjóðviljanum finnist þekkingin
yfirgripsmikil og djúpstæð!
„Hvaða stofnun var það, sem
varð þess valdandi, að mjög
breyttust viðhorf í öllum land-
helgismálunum og meira að
segja kom af stað þýðingar-
mestu breytingunni, sem enn
hefur orðið á landhelgi Islend-
rnga en það var friðun flða
og fjarða við Island? Voru það
alþjóðasamþykktir eða samning-
ar, eða fordæmi 20—30 ríkja,
eins og hér er vitnað til, eða
var það kannski Alþjóðadóm-
stóllinn, sem hafði í því foryst-
una og var skapandi þess rétt-
ar, sem reynzt hefur okkur mik
ilsverðastur í þessu máli?
• Brau*ryðjendastarf alþjóða
dómsins varðandi landhelgina
Það var vitnað hér áðan af
hv. 2. þm. Vestfirðinga (Her-
manni Jónassyni) í dóminn í
máli Norðmanna og Breta, sem
varð undirstaða aðgerða okkar
1952. Sá dómur var einmitt
brautryðjandi í þessum efnum.
Hann kvað á um það, þó að
engin sett alþjóðasamþykkt
væri til, að þá væri það m.a.
vegna lífshagsmuna fólksins,
sem Norðmenn hefðu rétt fyr-
ir sér, en ekki Englendingar.
Það var hann, þessi Alþjóða-
dómstóll, sem nú er sagt að ætíð
sé á eftir, það var hann, sem
setti fram í skýru og stuttu
máli þær helztu röksemdir, sem
við höfum fram á þennan dag
byggt á, ekki aðeins það, sem
við gerðum 1952, heldur einnig
réttarlega túlkun á því, að að-
gerðirnar 1958 hafi haft við lög
að styðjast. Það er þess vegna
algert öfugmæli og lýsir full-
kominni vanþekkingu á sögu
þessa máls. og alls sem í því
hefur gerzt, þegar sagt er að
Aþjóðadómst''linn sé þarna á
Framh. á bls. 7.