Morgunblaðið - 19.03.1961, Blaðsíða 13

MORCV1SBL AÐl»
13
' Sunnudagur 19. marz 1961
Aukið
réttaröry<í«i
^ RíkLsstjómin hefur nýlega
lagt fram á Alþingi frumvarp
um að ákæruvald í opinberum
málum skuli fengið saksóknara
ríkisins og þar með flutt frá
dómsmálaráðherra, nema í
nokkrum undantekningartilfell-
um. Tillaga þessi er engin nýj-
Ung. Frumvörp sama efnis hafa
sjö sinnum áður verið flutt á
Alþingi, fyrst af Gunnari Thor-
oddsen, þegar hann var ný-
kominn á þing, og síðan verið
undirbúin af færustu lögfræð-
ingum, er dómsmálaráðherrarn-
ir Hermann Jónasson, Bjarni
Benediktsson og Friðjón Skarp-
héðinsson fengu til að kanna
málið, hver í sinni ráðherratíð.
Það er því nú í áttunda skipti
á rúmum aldarfjórðungi, sem
lagt er til, að þessi breyting
verði gerð. Til hennar liggja og
ríkar ástæður. Þyngst á metun-
um er sú, að á meðan málshöfð-
unarvaldið er í höndum dóms-
málaráðherra verður ætíð auð-
veldara að gera beitingu þess
tortryggilega, en ef hlutlaus
embættismaður fer með þetta
Vald. 1 lýðræðislandi er reglan
sú, að nokkur hluti kjósenda,
oft verulegur, er ráðherra fyr-
irfram andsnúinn. Þess vegna
er auðvelt að telja ýmsum trú
um, að vandasamar ákvarðanir
um mólshöfðanir séu gerðar
eftir annarlegum sjónarmiðum.
Hlutdrægni, vild eða óvild ráði,
en ekki réttsýni. Ekki er nóg,
að ákvörðun sé út af fyrir sig
rétt, heldur krefst réttaröryggi
þess, að allur þorri manna trúi
því, að svo sé. Ella er þeim,
sem grafa vilja undan réttar-
ríki og réttaröryggi, um of auð-
ve’ ’ ð þeirra illa iðja.
Andúð
kommúnista
Hingað til hefur breytingin
ekki náð fram að ganga vegna
þess að of margir þingmenn
hafa óttazt kostnaðinn, sem af
henni leiddi. Að minnsta kosti
hefur það verið sú ástæða, sem
uppi hefur verið látin. En rétt-
arþjóðfélag hefur sizt efni á því
að viðhalda þeirri skipan, sem
greiðir götu þeirra, er það vilja
feigt. Stjórnarflokkarnir hafa
þess vegna bundizt samtökum
um að koma þessari réttarbót
á. Framsóknarflokkurinn virð-
ist og nú vera henni samþykk-
ur í meginatriðum. Kommúnist-
ar hafa hinsvegar beinlínis snú-
izt til andstöðu við máíið. Þeir,
mestu eyðsluseggirnir á Al-
þingi, bera aukinn kostnað fyr-
ir sig. Sú afsökun er of gegn-
sæ.
Andstaða kommúnista sprett-
ur af því, að þeir vilja halda
áfram að hafa færi á því að
gera ákvarðanir stjórnmálaand-
stæðings í sæti dómsmálaráð-
herra tortryggilegar og þar með
flraga úr tiltrú almennings til
hlutlausrar réttargæzlu. Þar við
hætist, að eftir kenningum
kommúnista á hvorki ákæru-
vald né dómsvald að vera i
hönduna óháðra aðila, heldur
1 manna, sem seldir eru undir
'kommúníska einræðisstjórn. Af-
staða kommúnista hlýtur að
ýta undir alla unneíidur laga og
réttar að láta ekki lengur drag-
ast að lögfesta þessa nauðsyn-
legu breytingu.
Lögreglufélag
Revk^avíkur
25 ára
Lögreglufélag Reykjavíkur
■ minntist nú í vikunni 25 ára af-
mælis síns með veglegum fagn-
aði og útgáfu ásjálegs minning-
Lögreglustöðin í Reykjavík.
ljóst var hvaðan þeir höfðu þá
fræðslu, sem talsmaður þeirra
las upp.
Á kommúnistum furðar sig
enginn. Hitt er merkilegt, að
fyrrverandi dómsmálaráðherra í
lýðræðisríki, lögreglustjóri og
hæstaréttarlögmaður eins og
Hermann Jónasson, skuli ganga
í lið með þeim í þessari rógs-
herferð gegn hugsjón laga og
réttar.
Alþ j óðadómstóll-
inn lagði okkur
til rökin
Hermann Jónasson ber það
raunar fyrir sig, að Alþjóðadóm
stóllinn hljóti að vera íhalds-
samur og á eftir réttarþróun-
inni. Þetta leyfir hann sér að
segja, þó að það sé einmitt Al-
þjóðadómstóllinn, sem hefur
lagt okkur til rök fyrir öllu
I því, sem okkur hefur orðið
REYKJAVÍKURBRÉF
arrits. 1 lögregluliði Reykjavík-
ur eru og hafa verið margir
vaskir menn. Starf lögreglu-
þjóna er vandasamt og þess
eðlis, að mjög er lagað til gagn-
rýni. En yfirleitt hafa lögreglu-
þjónar hér unnið starf sitt með
prýði.
Á þessu ári má og minnast
þess, að 40 ár eru liðin frá því,
að Erlingur Pálsson tók við
starfi yfirlögregluþjóns. Erling-
ur er um margt merkilegur
maður. Hann er einn fremsti
íþróttamaður hér á landi fyrr
og síðar. En hann er einnig bók
menntamaður, þaulkunnugur ís-
lendingasögum og skáldskap,
sjálfur vel hagmæltur, enda var
Þorsteinn Erlingsson föður-
bróðir hans. Frá æskudögum
hefur Erlingur verið manna
áhugasamastur um frelsi og
sjálfstæði þjóðarinnar. Það er
lögreglu Reykjavíkur mikið
happ, að slíkur maður skuli
hafa verið yfirlögregluþjónn í
heilan mannsaldur. Lögreglu-
menn hafa skilið þetta og sýnt
það með því að kjósa Erling
fyrir formann félags sins í 20
ár af þeim 25, sem það hefur
starfað.
„Rangsnúin
ti!finning.“
1 minningarrit Lögreglufélags-
ins skrifa ýmsir framámenn,
sem komið hafa við sögu lög-
reglunnar í Reykjavík, þ.á.m.
Hermann Jónasson, fyrrv. lög-
reglustjóri. Hann segir m.a. í
grein sinni:
„Ég hefi hvergi séð á það
minnzt, og ég efast um að því
hafi verið veitt athygli sem
vert er, að í meðvitund margra
íslendinga — og almennar en
víða annars staðar — er viss
tegund af andúð gegn þeim,
sem gæta laga. Þetta er baga-
legt fyrir þjóðfélagið og veldur
oft erfiðleikum við löggæzlu-
starfið.
En mér virðist þetta skiljan-
legt. Við erum sjálfstæð þjóð —
en það er stutt síðan við vorum
undirokaðir. í margar aldir var
löggæzlan í höndum erlendra
drottnara, oft illa þokkaðra
vegna rangsleitni og spillingar.
— í blóði þeirra þjóða, sem
hafa sætt svipuðum örlögum,
situr oft lengi mótþróinn gegn
löggæzlu, — eftir að hún er inn-
lend orðin.
Þetta þurfum við að gera
okkur ljóst og venja okkur af.
Og vissulega þokast óðum í
rétta átt, — en það þarf, til
þess að vel sé, að uppræta þessa
Laugard. 18. marz
rangsnúnu tilfinningu með
öllu“.
Enginn efi er á, að þessi
„rangsnúna tilfinning“ býr í
hugum margra. Aðrir, sem í
bókina rita, nefna aðrar orsakir
hennar, en skýring Hermanns á
einnig rétt á sér. Því furðulegra
er, að hann skuli nú hafa grip-
ið til þessarar „rangsnúnu til-
finningar" málstað sínum í land
helgismálinu til framdráttar.
Þar skirrist hann ekki við að
jafna saman valdboði „er-
lendra drottnara“, oft illa þokk-
aðra vegna „rangsleitni og spill
ingar", og úrskurði æðstu lög-
gæzlustofnunar í heimi, hins
hlutlausa Alþjóðadómstóls. Fyr-
ir þeim dómstóli verða hið
volduga Bretland og okkar vopn
lausa land jöfn fyrir lögunum,
eins og hæfustu dómarar, vald-
ir af öllum hinum Sameinuðu
þjóðum, túlka þau hverju sinni.
Hver jir eru
„hlægilegir og
aumkunar ver ð ir u?
Kommúnisfar trúa því statt
og stöðugt, að hugmyndir
manna um rétt og rangt mótist
einungis af hagsmunum þeirra.
Þeir segja réttarkerfi lýðræðis-
þjóða, þár á meðal kenninguna
um hlutleysi dómara, friðhelgi
einstaklinga og þjónustu þeirra
í þágu réttarins, vera einbera
blekkingu og hjúp á valdi
þeirra, sem þeir kalla yfirstétt.
Af þeim, sem þessa trú hafa,
er ekki við öðru að búast en
þeir telji íslenzka lagaprófess-
ora, sem gefa hlutlaust álit um
atriði, er þeir gerþekkja „hlægi
lega og aumkunarverða“, eins
og Þjóðviljinn gerði á dögun-
um. Árásir og níð um Alþjóða-
dómstólinn úr þeirri átt eru
jafnskiljanlegt. Það orðbragð
styrkir einungis trú annarra á
því, að Alþjóðadómstóllinn hafi
verið verkefni sínu vaxinn og
unnið ómetanlegt starf. Enda
var athyglisvert, að kommún-
istar vitnuðu til þess í umræð-
um á Alþingi, að Dag Hamm-
arskjöld hefði harmað, að Al-
þjóðadómstóllinn skyldi ekki
hafa fengið enn fleiri mál til
úrskurðar, en raun ber vitni.
Þeir töldu umhyggju Hammar-
skjölds fyrir dómstólnum og
áhuga hans á að eyða deilum
í heiminum með málskoti til
dómstólsins vera sönnun þess
að dómstóllinn væri óalandi. í
þessu sýndu kommúnistar enn
einu sinni hug sinn til verndar
friði og réttar í heimnum. Aug-
ágengt um stækkun fiskveiði-
landhelginnar. I dómnum um
fiskiveiðimál Sameinaða kon-
ungsríkisins Stóra-Bretlands
gegn Noregi, sem upp var kveð
inn 18. desember 1951, segir Al-
þjóðadómstólinn orðrétt svo:
„Meðfram ströndinni eru
grunn tiltölulega há upp í sjó,
raunverulega neðansjávarhjall-
ar, þar sem eru sérstaklega fisk
auðug mið, er norskir fiski-
menn hafa þekkt og stundað
frá ómunatíð. Með því að grunn
þessi voru innan sjónvíddar frá
landi, fundu menn og greindu
beztu miðin með miðunarað-
ferðinni (,,meds“), þar sem
Wiær línur til tiltekinna staða
á ströndinni eða eyjunum sker-
ast.
I þessum hrjóstugu landshlut-
um hafa íbúar strandhéraðanna
framfæri sitt einkum af fisk-
veiðum.
Þetta eru staðreyndir, sem
yerður að hafa í huga, er dóm-
ur er lagður á réttmæti þeirrar
staðhæfingar Hins sameinaða
konungsríkis, að þau takmörk
norska fiskveiðisvæðisins, sem
ákveðin voru í úrskurðinum frá
1935, fari í bága við alþjóða-
lög“.
Með þessum forsendum Al-
þjóðadómstólsins varð gerbreyt-
ing í alþjóðarétti. Þarna var í
fyrsta skipti viðurkennt, að
eðlilegur væri forgangsréttur
fiskimanna til veiða á gömlum
miðum þeirra „á neðansjávar-
hjöllum, þar sem eru sérstak-
lega fiskauðug mið“. Hver vill
neita því, að þessi rök styðji
mjög kröfur íslendinga til land
grunnsins? Einkum þegar dóm-
dómstóllinn bætir því við, að
taka verði tillit til þess, þegar
íbúar strandhéraða í hrjóstug-
um landshlutum hafi framfæri
sitt einkum af fiskveiðum.
Grundvöllur allra
aðgerða olíkar
Óumdeilt er, að þessi dómur
Alþjóðadómstólsins varð beinn
grundvöllur að stækkun okkar
1952, svo sterkur grundvöllur,
að Bretar skutu sér undan því
tilboði íslendinga að bera þá
stækkun undir dómstólinn. En
hinar tilfærðu forsendur eru
einnig samanþjapþaðar rök-
semdir íslendinga fyrir stækk-
uninni 1958 og fyrir tillögum
okkar á báðum Genfarráðstefn-
unum, 1958 og 1960, um sérstöðu
íslandi til handa. Samkvæmt
skýrslu, sem Stjórnarráðið gaf
út 1958 um fyrri Genfarráð-
stefnuna, var tillaga íslenzku
stjórnarinnar, þ.á.m. Hermanns
Jónassonar og Lúðvíks Jósefs-
sonar, þá þessi:
„ — — — að þar sem þjóð
byggi afkomu sína að langmestu
leyti á fiskveiðum meðfram
ströndum og nauðsynlegt reynd-
ist að takmarka hámarksafla á
hafinu, utan fiskveiðilögsögu
hlutaðeigandi ríkis, beri þeirri
þjóð forgangsréttur til hagnýt-
ingar fiskistofnanna á því
svæði, að svo miklu leyti sem
nauðsynlegt er til þess að full-
nægja þörfum þeirrar þjóðar.
Jafnframt var lagt til að ágrein
ingur í slíkum málum skyldi
lagður fyrir gerðardóm — — “
Á ráðstefnunni 1960 var til-
laga íslendinga, þ.á.m. Her-
manns Jónassonar og Lúðvíks
Jósefssonar, enn hin sama að
efni. Getur nokkrum blandazt
húgur um, hvert þessi rökstuðn
ingur var sóttpr?
Auðvitað beint í dóminn 18.
desember 1951, til þess Alþjóða-
dómstóls, sem stjórnarandstæð-
ingar á íslandi heimska sig nú
á því að níða, þó að hann hafi
rutt brautina í okkar mesta vel-
ferðarmáli. Úr hörðustu átt kem
ur, að Hermann Jónasson og
Lúðvík Jósefsson skuli nú leggj
ast á eitt um að svívirða þá
stofnun, sem lagt hefur í munn
þeirra allt, sem þeir hafa af
viti sagt um landhelgismálið.
„Einstæð hræsni46
Þegar á þetta er litið, verður
auðskilið, að lítt skyldi verða
um varnir hjá stjórnarandstæð-
ingum í umræðunum um van-
trauststillögu þeirra. Enda var
svo komið fyrir síðasta ræðu-
manni Framsóknar, að hann
hafði það helzt að segja, að
lesa upp leiðara, sem búið var
að skrifa fyrir Tímann og birt-
ist þar daginn eftir, undir rétt-
nefninu „Einstæð hræsni“. — í
þessari forystugrein er því mót-
mælt, að „Framsóknarmenn séu
orðnir handbendi og þjónar
kommúnista“.
Mótmælin eru á þessu byggð:
„Þetta er vopnið, sem allir
afturhaldsmenn síðari áratuga
hafa veifað gegn umbótaflokk-
um og framfaramönnum“.
Síðar er svo rifjaður upp
meira en tveggja áratuga gam-
all rógur Framsóknarmanna um,
að Sjálfstæðismenn hafi „hjálp-
að kommúnistum til valda í
verkalýðshreyfingunni á sínum
tíma“. Þar með grípur greinar-
höfundur Tímans til „vopnsins",
sem hann sjálfur segir, að allir
„afturhaldsmenn síðari áratuga
hafa veifað gegn umbótaflokk-
um og framfaramönnum“. Með
þessum rökstuðningi stimplar
greinarhöfundur því sjálfan sig
sem „afturhaldsmann", er veif-
að hafi vopni gegn „umbóta-
flokkum og framfaramönnum",
þ.e.a.s. Sjálfstæðismönnum! Öllu
óhönduglegri málflutningur hef-
ur sjaldan heyrzt né sézt en
þessi frammistaða leiðaraskrif-
ara Tímans.
Búast við
penin«;aleysi?
Framsóknarmenn létu lesa
upp í útvarpsumræðunum álykt
un miðstjórnar sinnar, þar sem
lýst var hollustu við Atlants-
hafsbandalagið, en jafnframt
tekið fram, að herinn skyldi
fara „sem fyrst“. Þessi ályktun
minnir á það, þegar 11. flokks-
þing Framsóknarmanna sam-
þykkti í marz 1956, að „þegar“
skyldi hafin endurskoðun á skip
un varnarmálanna með það fyr-
ir augum „að varnarliðið hverfi
úr landi. Fáist ekki samkomulag
um þessa breytingu, verði mál-
inu fylgt eftir með uppsögn sam
kvæmt 7. gr. samningsins“.
Framhald þeirrar ályktunar
var svo ályktun Alþingis í lok
sama mánaðar og yfirlýsing Her-
manns um það fyrir kosningar
1956, að betra væri að vanta
Framhald á bls 14.