Morgunblaðið - 28.03.1961, Blaðsíða 15

Þriðjudagur 28. marz 1961
MORGUNBLAÐIÐ
15
Fimmtugur i dag:
Jón Á. Bjarnason verkfr.
FIMMTUGUR er í dag Jón A.
Bjarnason, verkfræðingur. A
slíku merkisafmæli er vissulega
ástæða til þess að honum sé
send ,,í heyranda hljóði“ kveðja
úr hópi félaga sinna, verkfræð-
inga og annara samferðamanna;
og að vandlega athuguðu máli
verður að efast um, að öðrum
standi það nær, en undirrituðum,
að senda honum slíka kveðju.
Fundum okkar Jóns bar sam-
an í fyrsta sinn með einkenni-
legum hætti. Undirritaður var
staddur í Vestmannaeyj um í ein-
hverjum erindum eitt sinn á
miðju sumri 1936. Daginn sem
ég var þar staddur kom „Gull-
foss“ (eldri) frá útlöndum og
ikom við í Eyjum. Með skipinu
voru allmargir farþegar, þ. á. m.
mokkrir ungir menn og konur,
sem voru að koma heim til ís-
lands að loknu námi erlendis.
Þetta var mér þó með öllu óvið-
Ikomandi, því að ég hafði tryggt
mér far til Stokkseyrar síðari
hluta þessa dags með kugg, sem
var í áætlunarferðum milli
Stokkseyrar óg Vestmanmaeyja
eitthvað tvisvar í viku (þegar
veður leyfði).
En farþegarnir á ,,Gullfossi“
fóru í land til þess að skoða
sig um meðan skipið stóð við,
eins og siður var í þá daga. En
Gullfoss" var eitthvað að flýta
sér, svo að hann gleymdi far-
þtegunum sínum, sem yoru í
landi og þegar eimflautan var
þeytt í þriðja sinn, voru hinir
ungu farþegar skipsins, svo voru
að koma heim eftir áralanga dvöl
erlendis, hugfangnir að skoða
Helgafell og aðrar dásemdir Vest-
mannaeyja, og þegar þeir komu
niður á bryggju, var ,,GulIfoss“
að hverfa fyrir Heimáklett!
Nú voru að sjálfsögðu góð ráð
dýr, og er ekki að orðlengja
það, að Gullfoss-farþegarnir,
sem óviljandi urðu eftir í Eyj-
um, urðu mér samferða á kuggn-
um (sem ég man nú ekki hvað
hét) til Stokkseyrar.
Þetta ' var ekkert sérstaklega
rómantískt ferðalag. Farþegar
höfðust allir við á þilfari, stand-
andi, sitjandi eða liggjandi, eftir
því sem pláss (og heilsa) leyfði.
Blindþoka var alla leiðina og
ylgja í sjónum (og sumum far
þeganna), en sama og engin
égjöf, og bátverjar skiluðu sín-
um dýrmæta farmi í land á
Stokkseyri með mikilli prýði á
tilsettum tíma, þ. á m. okkur
Jóni. Jón Á. Bjarnason var semsé
einn meðal þeirra sem þennan
minnisstæða dag tók sér far með
mótorbát frá Vestmannaeyjum
til Stokkseyrar, þá nýbakaður
verkfræðingur.
Engin deili vissum við Jón
hvor á öðrum í þessari skipsferð,
en nokkrum dögum seinna réð-
ist hann til starfa hjá merku
fyrirtæki, sem undirritaður einn-
ig starfaðí við, Raftækjaeinka-
sölu ríkisins.
Við vorum samstarfsmenn hjá
þessu fyrirtæki í nokkur ár, en
fyrirtækið naut misjafnra vin-
sælda, og þegar stjórnarskipti
"Urðu árið 1939, varð fyrirtækið
,,merkt“, og var lagt niður árið
1940.
En einlæg vinátta okkar Jóns
heiur haldíst æ síðan.
Jón Á. Bjarnason er borinn og
barnfæddur Reykvíkingur, son-
ur Ágústs H. Bjarnasonar pró-
fessors og konu hans frú Sigríð-
ar. Föðurafi Jóns var Hákon
Bjarnason akupmaður á Bíldu-
dal og móðurafi Jón Ólafsson
ritstjóri og skáld, en móðuramma
Helga Eiriksdóttir frá Karls-
skála við Reyðarfjörð.
Að loknu stúdentsprófi sigldi
Jón til Þýzkalands til náms og
lagði stund á rafmagnsverkfræði
við tækniháskólann í Darmstadt
Þar lauk hann fyrri hluta prófi,
en fór síðan til Danmerkur og
lauk verkfræðiprófi við tækni-
háskóla Danmerkur í Kaup-
mannahöfn árið 1936, og hvarf
að því loknu heim til íslands
og réðist til starfa hjá Raftækja-
einkasölu ríkisins, eins og fyrr
segir. Ekki starfaði hann þar þó
eingöngu, heldur stundaði hann
einnig störf hjá annari ríkisstofn
un, Rafmagnseftirliti ríkisins, við
áætlanir á raforkumannvirkjum
o. fl.
En þega,r Raftækjaeinkasalan
var lögð niður árið 1940, keyptu
nokkrir menn vörubirgðir þær
sem til voru þegar hún hætti
störfum, og mynduðu hlutafélag,
Raftækjasöluna h.f. Jón Á.
Bjarnason var ráðinn til þess að
veita fyrirtækinu forstöðu og
hefur það síðan verið aðalstarf
hans.
Raftækjasalan h. f. er ein
helsta rafmagnsvöru-heildverzl-
un landsins, og nýtur stöðugt
óskoraðs trausts allra sem við-
skipti eiga við hana.
En Jóni nægir sem betur fer
ekki að fást við kaupsýslu ein-
göngu. Hann hefur jafnan feng-
izt við verkfræðistörf öðrum
þræði. Árin 1950—53 vann hann
verkfræðistörf hjá Laxárvirkj-
unninni meðan seinni virkjun
Laxár stóð yfir. Hann hefur gert
raflagnateikningar og verið ráðu
nautur um raflagnir við margar
stórar og smærri byggingar í
Reykjavík.
Kennslubók í eðlisfræði hefur
hann samið, og ósjaldan flutt
erindi um rafmagnstæknileg og
skyld efni á fundum verkfræð
inga og annara tæknimenntaðra
manna.
Síðastliðið ár var honum fal-
in ritstjórn myndskreyttrar bók.
ar, sem Samband íslenzkra raf-
veitna gaf út til heiðurs Stein-
grími Jónssyni rafmagnsstjóra á
sjötugsafmæli hans. Bókinni var
gefið heitið ,,Rafmagn — menn
og mannvirki", og mun það ein-
róma álit allra sem til þekkja,
að það verk hafi Jón leyst af
hendi mjög vel og smekkvíslega.
Jón Á. Bjarnason var formað-
ur Verkfræðingafélags íslands
1958—60, og kom því til leiðar
í formannstíð sinni, að félagið
eignaðist hús yfir höfuðtíð. Að
vísu ekki heilt hús, en veru-
legan hluta í stórri hæð. Að
sjálfsögðu er það ekki hrein eign,
en er á góðri leið með að verða
það. Húsnæðismál félagsins hafði
verið á dagskrá áratugum sam-
an, og lítt miðað áfram, og það
má fullyrða, að engum nema
Jóni Á. Bjarnasyni hefði tekist
að ráða þessu máli til lykta jafn-
skjótt og vel og gert var.
Af því sem hér hefur verið
sagt má sjá, að Jón hefur oft
haft mörg járn í eldinum og
komið víða við, og er þó hér
aðeins stiklað á stóru.
En þrátt fyrir annríki verður
þess aldrei vart í viðkynningu
og viðtölum við Jón, að hann
þurfi að flýta sér. Hann er allt-
af jafn alúðlegur og rólegur, og
hin ósvikna kímnigáfa hans
bregst ekki.
Á þessum merkisafmælisdegi
Jóns Á. Bjarnasonar sendi ég
honum og hans góðu konu, frú
Elísabetu, og þremur börnum
þeirra hjartanlegar kveðjur og
haming j uóskir.
— Guðmundur Marteinsson.
ÞaráSur J. Lantje
Minnincf
BLESSUÐ frændkona mín Þuríð-
ur Lange er látin í hárri elli. —
Við höfum skrifazt á um það bil
80 ár, eða frá því að við fórum
að pára á blað. Það þótti sjálf-
sagt, að þessar einkadætur tví-
burasystranna, Bjarganna í Hofi
og Árbakka, hefðu sem nánust
samskipti. Og þetta hefur haldizt
án afláts, að heita má, með góðri
frændsemi okkar á milli. Þó ekki
værum við líkar í „sinn eða
skinn“, sem kallað er.
Þessi einkadóttir ríkra hjóna
varð aðnjótandi allrar þeirrar
menntunar, sem kostur var á, á
þeim tímum, og þá fyrst og
fremst á Ytrieyjarskólanum., sem
var á næstu grösum, enda Jakob
faðir hennar, skólans sverð og
skjöldur á ýmsan hátt. Skóla-
stúlkurnar áttu jafnan athvarf á
Árbakka, bæði þegar þær komu,
stundum hraktar með skipum
langt að og biðu skólavistar og
eins þegar þær fóru á vorin og
biðu ferða. Skólinn var þannig
jafnan í nánu sambandi við þetta
góða heimili alla tíð og forstöðu-
konan, Elín Briem, aldavinur
hjónanna. Þuríður, heimasæta,
fór líka fljótt að sækja skólann
smámsaman allan sinn uppvöxt
frá 12 ára aldri, og varð að síð-
ustu kennari þar á tímabili.
Já, það var leitað allrar þeirr-
ar fræðslu, sem kostur var á,
fyrst í höfuðstaðnum og síðar er-
lendis. Hæfileikarnir voru góðir
og ekki legið á lið sínu, svo margt
var lært á þessum árum, en aðal-
áherzlan lögð á hannyrðanám,
enda var það svo, að Þuríður
varð hannyrðakennari við
Þuríður Jakobsdóttir og Halldóra
Bjarnadóttir í æsku.
Kvennaskóla Reykjavíkur yfir 30
ár við ágætan orðstír.
I þessum árum eða nánar til-
tekið 1899, giftist Þuríður Jens
Lange, málarameistara, dönskum
manni, gáfuðum og af ágætri
ætt. Lange var mikill fræðimað-
ur, merkur maður. — Fjölskyld-
urnar, eldri og yngri, Björg og
Jakob líka, bjuggu .í góðu gengi
á Laugavegi 10 í Reykjavík,
frændkona mín, til hárrar elli.
Eina dóttur eignuðust þau
Lange-hjónin, Thyru, sem hlaut
alla þá menntun, er kostur var á.
Foreldrarnir höfðu áhuga á allri
menntun og ástæðurnar voru
góðar.
Thyra varð stúdent og stundaði
síðan tannlæknanám í Dan-
mörku. Eftir að hafa tekið próf
í þeim fræðum, stundaði hún
tannlækningar í Reykjavík og
hefur gert það til þessa dags. Á
sínum tíma giftist hún merkum
og góðum manni,' Pálma Lofts-
syni, forstjóra, og komu þau sér
upp fallegu og góðu heimili við
Sóleyjargötu 19 hér í bæ, og þar
andaðist Þuríður 2. janúar 1961.
Ég hef fyrir hitt fjölda marga
af nemendum Þuríðar Jakobs-
dóttur frá Kvennaskóla Reykja-
víkur, víðsvegar um land, og var
þeim öllum mjög hlýtt til henn-
ar, það beinlínis glaðnaði yfir
þeim, þegar minnst var. á Þur-
íði og kennslu hennar í Kvenna-
skólanum eða einkatímum, sem
hún líka iðkaði talsvert.
Þuríður var vinsæl, það var
óhætt að segja. Ég minnist þess
sérstaklega, þegar við vorum á
gangi á götum Reykjavíkur 1911
(bærinn var þá ekki nema 10
þúsund, eða svo). Þá tóku allir
ofan fyrir Þuríði, lærðir og leik-
ir, háir og lágir, ungir og gaml-
ir og mér sýndist allir brosa við
henni. Ég spurði hver þessi og
þessi væri. Hún þekkti ekki alla,
en allir þekktu hana, það var
auðséð. Þuríður var velviljuð og
vinsæl, laus við tilgerð eða tildur,
gerði sér ekki mannamun, var
hagsýn og nærgætin, þekkti og
skildi ástæður almennings. Oft
kom mér til hugar, að þessa þekk
ingu, þessa hæfileika, hefði átt
að nota í almenningsþágu, í þágu
fátækramála t. d. Nota sér vin-
sældir hennar og þekkingu á hög
um alþýðunnar. Og fjármálavit
hafði frændkona mín í ríkum
mæli og ráð undir hverju rifi til
að koma sínu máli fram. Ekki
vantaði ráðsnild og góða greind.
En það er oft svo, að okkur not-
ast ekki hæfileikar borgaranna
sem skyldi.
Þuríður líktist mest föður-
ömmu sinni og nöfnu, Þuríði
stórbóndakonu á Spákonufelli á
Skagaströnd, bæði í sjón og raun.
Þuríður á Felli fluttist á unga
aldri austan úr Eyjafirði með
kaupmannsfjölskyldu í Höfða-
kaupstað, en giftist síðan Jósep
bónda á Spákonufelli og bjó þar
stórbúi um langan aldur, merk
og vinsæl kona. Annars runnu
margar sterkar rætur saman í
skapgerð og hæfileikum Þuríðar
þesáarar nokkuð sérkennilegu,
ágætu merkiskonu.
Guð blessi hana og dóttur
hennar, þá góðu konu!
Halldóra Bjarnadóttir
Helga GuBmunds-
dóttir — Minning
F. 3. júlí, 1892. D. 21. marz 1961.
HELGA Guðmundsdóttir frá
Girænanesi við Steingrímsfjörð
er dáin. Hún var dóttir merkis-
hjónanna Guðmundar Guðmunds
sonar og Arndísar Björnsdóttur
er þar bjuggu. Þegar Helga var
12 ára gömul veiktist móðir henn
ar af heilablóðfalli með þeim af-
leiðingum að hún lá örkumla
sjúklingur í 13 ár. Þetta var mik-
ið áfall fyrir 12 ára bam og olli
straumhvörfum í lífi hennar.
Þessi telpa vann það þrekvirki
að taka að sér bústjórn með
föður sínum og hjúkraði móður
sinni með hjálp móðursystur
sinnar og annarra vina og þar
með var æskuleikum lokið og
önn og alvara lífisins gengin í
garð. Þegar Helga var 16 ára
missti hún föður sinn. Bjó hún
eftir það með Guðmundi bróður
sínum og höfðu þau móður sína
áfram hjá sér þar til hún and-
aðist 1917 eftir 13 ára erfiða
sjúkdómslegu. Eftir lát móður
sinnar fór Helga að afla sér
menntunar. 1918 fór hún á
Kvennaskólann á Blönduósi og
aftur haustið 1920 og lauk það
ár námi við þann skóla. Á þeim
tímum voru erfiðar samgönigur
á fslandi. Helga lét það ekki á
sig fá. Hún lagði land undir fót
og fór fótgangandi alla leið frá
Grænanesi við tSteingrímsfjörð
til Blönduóss, en fékk sig flutta
sjóveg yfir Hrútafjörð. Á þessu
litla atviki sézt, að Helga var
gædd mikilli orku. Hún var
framúrskarandi kvenkostur, góð
og siðprúð stúlka, vel gefin bæði
til munns og handa. Eftir nám
sitt stundaði hún heimiliskennslu
tvo vetur, en varð svo fyrir því
óhappi að fá slæmt handarmein,
sem leiddi til þess, að hægri
höndin varð að mestu óvirk til
starfa. Hætti hún þá bústörfum
og stúndaði saumaskap og varð
mjög eftirsótt í því starfi. 10.
marz 1945 heimsótti sorgin
Helgu. Einkabróðir hennar, Guð-
mundur, fórst þá af slysförum
og tók hún það sér mjög nærri
og það er skoðun mín að hún
hafi aldrei náð sér að fullu eftir
það áfall. Árið 1946 fluttist Helga
alfarin til Reykjavíkur. Vetur-
| inn 1947—48 stjórnaði hún sauma
j námskeiði fyrir Heimilisiðnaðar-
I félagið hér í Reykjavík. Annars
stundaði hún aðallega afgreiðslu-
störf eftir að hún fluttist hingað,
en lét af þeim störfum 1. des.
1 s. 1. Var þá heilsu hennar svo
farið, að hún gat ekki lenguv
unnið. Hinn 21. des. var hún
lögð sem sjúklingur inn á Lands
spítalann og andaðist þar eftir
3ja mánaða legu. Vinkona mín
Helga er horfin úr þessu.n heimi.
Hugurinn hvarflar til æskustöðv-
anna til þeirra ára, þegar Græna-
nessystkinin komu að Stað í
Slteingrímsfiirði í heimsókn til
foreldra minna. Þau drógu okk-
ur systumar að sér vegna sinnar
góðu framkomu og við bundumst
þeim innilegum vináttuböndum,
sem aldrei bar skugga á. Helga
frá Grænanesi var ein þeirra
fáu kvenna, sem varðveitti hina
sönnu gömlu dyggðir. Hún brást
aldrei gefnum loforðum, vann
öll sín störf með gleði og dyggð,
hugsaði alltaf um hag annarra
eins og það á að vera? Hefi ég
Hún reiknaði aldrei timana sem
hún vann í krónutali, heldur var
hugurinn alltaf þessi: Er þetta
eins og það á að vera. Hefi ég
nú gengið frá öllu eins vel og
hægt er? Helga var dul í skapi,
bar mótlæti og vonbrigði þessa
lífs með ró og þolinmæði. Vildi
öllum hjálpa og gefa, en helzt
ekkert af öðrum þiggja. En bæri
svo við, að hennj væri greiði
gerr gleymdi hún því ekki og
fannst hún aldrei geta endur-
goldið það sem skyldi. Við syst-
urnar kveðjum nú Helgu með
orðum föður okkar:
Sofðu nú vært niðrí
svalkaldri gröf,
þar sorgirnar ná eigi að pína.
Bárunum velta ekki veraldar höf,
inná veikbyggðu ferjuna þína.
Guðrún Guðlaugsdóttir.