Morgunblaðið - 07.04.1961, Page 11

Föstudagur 7. aprfl 1961
MORGVNBLAÐ19
11
j
•rúttcARe/NtV
3r>*v.
VIÐ bregðum okkur í miðri
dymbilviku austur að Skolla
gróf í Hrunamannahreppi og
hittum að máli Jón Sigurðs-
son, ungan bónda þar. Jón
er .kunnur hestamaður og
ennfremur frægur fyrir að
beita kúnum allan ársins
hring með þeim árangri að
hann á einhverjar nythæstu
kýr á landinu, þar sem með-
altal 7 fullmjólka kúa er um
3.500 kg. á ári og meðalfita
4,8%.
’ Jón hefir Því sannað það sem
margir hafa talið að ekki væri
algengt meðal íslenzkra bænda,
en það er að kunna vel að beizla
Ihest og hafa jafnframt gott af
!kúm. Hefir sem sé viljað loða
við það álit að hestamenn væru
búskussar.
Hrunadans
Það er nokkurt snjóföl yfir
»llt og frost 6—8 stig er við á
miðvikudaginn í dymbildviku
inn. Stóra-Laxá er í klakabönd-
um, sólin skín glatt í 'heiði og
fell þeirra Hreppamanna glampa
Við himinblámann. Klettabeltin
og kýfðir kollar fellanna skera
Isig úr snjófeldinum sem yfir
landinu liggur. Það er friðsælt
að horfa yfir þessa byggð og
manni kemur sízt til hugar að
Ihér hafi búið svo léttlynt fólk
tfyrr á öldum að það dansaði í
CHrunakirkju þar til hún sökk.
Hér getur að líta á báðar hendur
iglæst býli mðe stórum og mikl-
um byggingum og er þar er til
tflestra bæja staðarlegt heim að
líta.
í Skollagróf eru ekki háreist-
ar byggingar, en þær bera svip
gamla tímans. Þar er hlýlegt
íheim að líta og úr hverju húsi
finnur maður góðan anda gam-
allar sveitamenningar.
f hesthúsinu
Vig kveðjum dyra og hús-
tfreyjan kemur fram með unga
dóttur vði pilsfaldinn. Við gerum
boð fyrir Jón bónda eftir að
hafa fullvissað okkur um að við
séum á réttum stað.
— Hann er sennilega í hest-
húsinu hér ofan við bæinn, segir
húsfreyja og vísar okkur leið-
ina. Við höfðum einmitt séð, er
við renndum í hlað, að nokkrir
eldishestar skokkuðu út um hús
dyr ofan við bæinn og brugðu
á lei'k er þeir komu út á snævi
þakið túnið. Síðan tóku þeir að
velta sér og kljást.
Þetta var göfug sjón og
skemmtileg og sýndi okkur að
enn eru hestarnir metnir til
gripa hjá einstaka bændum .
Við örkuðum út í hesthús, opn
uðum dyrnar og spurðum hvort
nokkur væri þar.
Svarið kom hógvært en skýrt
innan úr húsinu þar sem Jón
bóndi var að gefa á stallana.
Við byrjuðum á að skoða lagleg-
an Hremsuson ,sem var þar í
húsinu, kominn á annan vetur,
og fékk því ekki að leika laus
með hryssunum þar sem tími til
þess að fylja er ekki kominn
enn, folinn hins vegar líklegur til
alls, enda í eldi. Hann fékk þó
Jón Sigurðsson í Skollagróf á baki Goða, stóðhestinum undan
Hremsu og Silfurtonni.
að bregða sér á leik ofurlitla
stund og greip undir móður sína
og fékk sér sopa, sem hún var
fremur treg til að láta honum
eftir, þar sem hún er með fyli.
Meðan Jón bóndi var að moka
út undan hrossunum ræddum við
fram og aftur um hesta og hesta
mennsku, fóðrun þeirra, eldi og
tamningu. Jón hefir 11 hesta á
húsi — 5 þeirra í tamningu.
Hann bregður sér á bak
kringum hádegið, því þá er milli-
málstíminn beztur fyrir hann og
kætir og þjálfar folana, því Jón
er orðlagður hestamaður.
Loðnar útigangskýr
Erindið í Skollagróf var þó
ekki að tala um hesta og það sem
þeim við kemur, þótt umræðuefn
ið sé hugljúft. Hins vegar vildi
ég skoða kýrnar, sem ganga úti
allt árið um kring og skila þó
góðum afurðum.
Við yfirgefum því hesthúsið
hið fyrsta og höldum í fjósið. Það
sem fyrst vekur athygli mína er
sérkennilegt hárafar kúnna.
Þær eru loðnar á belginn og ekki
ósvipaðar útigangshestum. Auð-
vitað er þetta skiljanleg varnað-
gerð náttúrunnar þar ser- kýrýn
ar ganga úti í hvaða veðri sem er.
Þá vöktu klaufir þeirra einnig at
hygli mína. Þær voru vel slitnar
og fæturnir hreinir. Hér þurfti
sýnilega ekki að skera klaufir.
Um það annaðist freðin jörðin.
Kúastofninn er þarna fremur
srnár en margar kúnna fallega
vaxnar eftir því sem er að gera
um íslenzkar kýr. Júgurstæðið er
gott, kýrnar ekki mjög síðjugra,
nema hvað ein er með niðurslitið
júgur og einmitt þess vegna er
henni ekki ætlaðir langir lífdag-
ar. Hún er þó nythá og góð kýr
að öðru leyti en þessu. Nokkuð
ber á vörtum á spenum og telur
Jón það vera ættgengt.
Hrunamannahreppur kom fyr-
ir skemmstu inn í sæðingarsvæði
sæðingarstöðvarinnar í Laugar-
dælum, en Skollagrófarbóndinn
hefir þó sitt eigið naut og hefir
lagt mikið upp úr ræktun eftir
eigin reynslu. Hefir skyldleika
gætt talsvert hjá honum og telur
hann smæð stofnsins stafa nokk
uð af því.
Góðar afurðir
Talið berst nú að afurðum
kúnna, sem að meðaltali eru
mjög miklar. 7 fullmjól'ka kýr
gáfu árið 1960 16.554 fe að meðal
tali. Meðlanyt var 3447 kg og
meðalfita 4,804%.. Kola vár hæst
með 4046 kg mjólkur og 5,313%
í fitu eða 21500 fitueiningar.
Önnur var Mána með 4340 kg
og 4,606% í fitu eða réttar 2000
fitueiningar. Þessi kýr var meðal
annars fræg fyrir að bera úti í
17 stiga frosti hinn 17 janúar
1959. Var þá snjólaust og bar
hún kálfinum í sinuflóka. Komst
hann fljótt á spena ' og varð
hvorugu meint af. Jón telur að
Mána hefði unað vistinni inni
svo illa að hún hefði ekki feng-
ist til að leggjast til burðar, ef
hinar kýrnar hefðu verið úti, en
hún orðið að dúsa inni. Mundi
hún þá hafa staðið öskrandi á
básnum.
Hið mikla fitumagn þakkar
Jón fyrst og fremst ræktun kúa-
stofns sins. Þá telur hann heil-
brigði kúnna hafa þar nokkuð
að segja, en það er mjög gott.
T. d. má geta þess að doðatil-
felli eru ekki nema sem svarar
einu á hverjum þremur árum.
Einmitt þetta atriði telur hann
mestan ávinninginn við á láta
kýrnar út daglega allt árið. Það
fer eftir veðri hverju sinni hve
kýrnar una lengi úti. Ef vont
er veður koma þær tiltölulega
fljótt að húsinu aftur, en jafn-
aðarlega eru þær úti í 4—6
klukkustundir þótt kalt sé ef
hrakviðri er ekki. Þær una sér
hins vegar inni ef mikið óveður
er úti, en strax og því slotar
ha'fa þær engan frið og öskra
þangað til þeim er hleypt út.
Gagna sér fyrst
Annað er athyglisvert við
hegðun þeirra, en það er lyst
þeirra til beitar. Ef hey eru græn
og fjörefnarík eru þær ólmar í
að bíta sinuna meðan þær eru
úti. Þær gera sér gagn með beit-
inni. Séu heyin hins vegar slæm,
eins og var í fyrra, þá líta þær
varla við sinunni. Þessar beitar-
kýr gagna sér líka af beitinni
fyrr á vorin. Þær bíta sinuna og
fá um leið nýgræðinginn, sem
farinn er að skjóta upp kollin-
um milli sinustráanna. Mjólkin
roðnar því fyrr í þeim en öðrum
kúm, sem ekki líta við sinunni.
Jón blandar fóðurblöndu sína j
sjálfur og hefir hana tvenns kon
ar. í annan stað kolvetnisfóður
blöndu, en að hinu leytinu eggja
hvíturíka. Fer gjöfin á hverjum
tíma eftir heyjum og nythæð
núnna, en þær hefir hann flest-
ar vorbærar með tilliti til sem
beztra afurða.
Rétt eftir hádegið lét Jón kýr
sínar út og virtust þær síst hika
við að ganga út á snjóinn þótt
frost væri 6—8 stig. Ég tók eftir
því að þær virtust skrefstyttri
er þær komu út í kuldann, held-
ur en maður á að venjast á sumr
in. Það var eins og meiri létt-
leiki yfir göngulaginu, líkt og hjá
viljugum hesti. Kýrnar hurfu
vestur með fellinu líkt og væru
þær að fara til sumarbeitar.
Jón lætur naut sitt ganga í
kúnum þegar kemur að tali
þeirra, sem er nálægt sama tíma
hjá þeim flestum. Telur hann
eðlilegt að þar ráði nátturan
sjálf sem mestu um. Hann seg-
ir kýr sínar mjög tímavissar og
að kynferðislífið verði eðlilegra
mel þessum hætti enda á hann
því ekki að venjast að þær færi
á sér tal eða beiði upp að jafn-
aði.
Fjármaður góður
Jón Sigurðsson er fjármaður
í ættir fram og hefir yndi af fé.
Hann á 100 ær á húsi og hefir
allar á grindum. Hann hefir
einnig nokkuð sérstakt gjafarlag,
þar sem hann lætur féð éta úr
rifjötum, sem eru í miðju húsi
eins og garðinn. Rifjötur eru
þannig, eins og mörgum er kunn-
ugt, að heyið er sett ofan í v-laga
trégrind þar sem kindin rífur
heyið út milli grindanna. Þann-
ig slæðist minna og hirðingin
verður auðveldari þar sem marg
ir gefa ekki nema einu sinni á
dag, er slíkar jötur eru notaðar.
Einn kostur enn er við beitar-
kúabúskapinn, sem okkur láðist
að geta fyrr. Hreinsun fjóssins
er mun auðveldari þegar kýrnar
eru úti. Einnig er. loftað vel úr
fjósinu á meðan kýrnar eru á
beit og hitastig í því er lægra
en almennt gerist.
Er við spurðum Jón um hvort
þessar kýr þyrftu ekki meira
fóður vegna aukinnar brennslu
í kuldanum taldi hann það vera,
en aukin fóðurnotkun marg-
borgaði sig með stórum bættri
heilbrigði gripanna.
Á baki graðhesti
Við enduðum þessa dagsstund
Skollagróf með því að horfa á
Jón stíga á bak graðhestinum
I Goða, sem er undan Hremsu,
grárri hryssu frá Brandsstöð-
um í Blöndudal og Silfurtopp,
hinum kunna stóðhesti Hrossa-
ræktarsambands Suðurlands.
Goði er aðeins 4 vetra og í byrj-
un tamningar. Var ánægjulegt
að sjá geðlipurð hans, er Jón reið
honum frá hrossunum heima á
túninu og út veginn. Þarna fór
ræktunarmaður á allar greinar
búfjár, lipur og geðljúfur, en.
frjór og afkastamikill og þannig
hefi rhann valið sér bústofn að
eiginn geðslagi. — vig.