Morgunblaðið - 11.04.1961, Page 14

14
MORGVMJl AÐIÐ
Þriðjudagur 11. aprfl 1961
Unnsteinn Stefánsson er þjóðkunnur maður fyrir
hafrannsóknir sínar, og nú hefir hann ritað al-
þýðlegt fræðslurit um hcifið, geysifróðlega bók,
ekki hvað sízt fyrir fiskveiðiþjóð sem Islendinga.
Þessi stórmerka bók fjallar um almenna haf-
fræði og hafið umhverfis ísland,
ALMEIMIMA BÓKAFÉLACIÐ
Þá kynnu íslendingar að
kalla mig landráöamann
segir próf. Jón Helgason i viðtali við Hafnar-
blaðið „4ktuelt“ um handritamálið
JÖRGEN Jörgensen kennslu-
málaráðherra hlær hjartan-
lega í símann og segir síðan:
— Maður má nú ekki trúa
öllu, sem í blöðunum stend-
ur.... en hringið aftur í
næstu viku, á þriðjudag, eða
kannski heldur á miðviku-
daginn....
Viggo Kampmann forsætis
ráðherra vill ekkert segja.
Það liggur ekkert fyrir um
það, að þetta mál skuli rætt
innan ríkisstjórnarinnar hið
fyrsta....
Rektor Hafnarháskóla, Carl
Iversen prófessor, vill ekki
heldur láta neitt uppi. —
En, segir hann, ég geri nú
ráð fyrir því, að háskólinn
verði spurður, ef....
f — ★ —
Á þessa lund hófst grein eftir
Kai Digens, sem birtist í Kaup-
mannahafnarblaðinu Aktuelt sl.
sunnudag og fjalLaði um íslenzku
handritin og fregnir þær, sem
gengið hafa að undanfömu, að
verði nú innan tíðar afhent ís-
lendingum. Höfundurinn á m. a.
stutt samtal vð próf. Jón Helga-
son forstöðumann Árna Magnús-
ar safnsins og samstarfsfólk
hans af þessu tilefni — en Jón
telur sig ekki geta látið uppi skoð
anir sínar í sambandi við mögu-
iega afhendingu handritanna,
þar sem hann hljóti að komast
í klípu, hverju sem hann svari
spurningu blaðamannsins um
þetta. — Hér á eftir verður rak-
ið nokkuð úr þessari grein, ís-
ienskum lesendum til fróðleiks.
• „Ómetanleg“ rit
Yfirvöldin eru þögul eins og
gröfin, en það kemur ekki í veg
fyrir, að nú er enn á ný mjög
um það rætt, hvar sá einstæði
menningarfjársjóður, sem ís-
lenzku handritin eru, skuli
geymd í framtíðinni — í Kaup-
mannahöfn eins og nú er, eða í
Reykjavík, segir í upphafi grein
arinnar, í framhaldi af því, sem
tilfært var hér að framan. —
Þrálátur orðrómur telur nefni-
lega, að menntamálaráðherrann
ætli inman skamms að leggja
fyrir Þjóðþingið lagafrumvarp
um það, að handritin verði nú
loks, eftir margra ára togstreitu,
afhent íslendingum.
Síðan er í stuttum kafla rætt
almennt um handritin, samningu
þeirra og gildi, en höfundur kall-
ar þau „ómetanleg", — og drep-
ið á nokkrar þekktustu sögurn-
ar, svo sem Völsungasögu, Njáls
sögu, Sturlungu, og fleiri, svo
og önnur rit — predikanir bænir,
eignaskrár kirkna og ýmis skjöl.
Og síðan segir: „Saman gefa þau
(handritin) mynd af fortíð, sem
ella væri móðu hulin, „óþekkt“.
-----Þá er lauslega rakið, hvem-
ig handritin komust til Danmerk
ur og hvemig mikið af þeim fór
forgörðum, bæði vegna kæruleys
is yfirvaldanna og vegna óhappa
(svo sem þegar skip, hlaðið skinn
bókum og öðrum ritum, sökk á
lelð til Hafnar. — Og þá segir
greinarhöfundur:
Heiðurinn af því, að tekizt hef-
ir að varðveita svo mikið af hand
rtunum, að Kaupmannahöfn er
nú aðalsetuæsstaður allra nor-
rænna rannsókna, á Árni Magn-
ússon, sem varð prófessor við
Hafnarháskóla árið 1701. — Árni
stundaði um margra ára skeið
kerfisbundna sofnun handrita,
sem enn vom eftir á íslandi, og
enda þótt allmikið eyðilegðist í
brunanum í Kaupmannahöfn
1728, er þó langmestur hluti
þeirra handrita, sem nú eru í
Danmörku, í safni hans. Þau eru
geymd í háskólastofnun þeirri,
sem ber nafn hans, í „latiniser-
uðu“ formi: „Det arnamagnæ-
anske“.
• „Því get ég ekki svarað’’
Forstöðumaður stofnunarinnar
er nú prófessor dr. phil. Jón
Helgason, fæddur íslendingur, er
orðið hefir sem heimamaður í
Kaupmannahöfn, segir greinar-
höfundur og getur þess, að víð-
tækt rannsóknarstarf sé unnið
undir stjóm hans — 11 rit hafa
verið gefin út á sl. ári, byggð á
hinum fomu handritum, og
margt sé í undirbúningi.
— Hver er skoðun yðar á
mögulegri afhendingu handrit-
ritanna til íslendinga, prófess-
or Helgason? spyr blaðamaður-
inn.
— Því get ég ekki með nokkru
móti svarað. Ef ég segi þetta,
kemst ég í klípu hér í háskól-
anum, og ef ég segi hitt, þá get
ég átt á hættu, að lándar mínir
kalli mig landráðamann!
— Eruð þér ánægðir með þær
aðstæður, sem safnið á nú við
að búa héma í hinum gamla
„Proviantgárd"?
— Já, aðstæðurnar eru nú góð-
ar, þótt við vildum t.d gjarna
hafa einum lestrarsal meira. í
safninu eru 28000 bindi af hand-
ritum, auk fjölda skjala og af-
rita af skjölum. Verulegur hluti

: * * *

<■&'£******
t
Íív'xjt»» <*í* -- ■ • : .
I ''■.* ' . iy’ < *** ***&•<
t»- ~ V "iyí.z-v. - >-

Greinin tók yfir alla forsíðuna á öðru sunnudagsblaði „Aktuelt".
þess er frá 17. öld, en elztu rit-
in frá 12. öld.
— Hvaða rit er nú verðmæt-
ast?
— Þetta er næstum allt jafn-
verðmætt — og þó — „Möðru-
vallabókin“ hérna, hún er eitt-
hvert okkar bezta. Hún er frá 14.
öld. Elzta ritið er þetta — og
prófessorinn tekur nýja bók út
úr hillu — predikun, eða réttara
sagt brot úr predikun. Það er
tvennt, sem alltaf vantar í þessi
rit: Útgáfuár og höfun#arnafn.
Það var ekki hégómagjarnt fólk-
ið, sem skrifaði þau . . .
— Mörg ritin eru í mjög slæmu
ástandi?
— Já, það hefir verið farið illa
með margt, í kæruleysi, og eyði-
legginglin er gífurleg. Fyrrum
var líka ekki litið á sögurnar
sem vísindalegt rannsóknarefni,
* efni sjavarbotnsms
* hafstrauma
* lífskjör gróðurs og dýra í sjónum
* sjávarhita og áhrif hans á lífverur
hafsins
* sjávarföll
* sjógerðir og strauma í hafdjúp-
unum
* breytingar á ástandi sjávar á sein-
ustu áratugum
* o. fl. o. fl.

Hafið er fögur og froðleg bók sem varðar
alla íslendinga
Bókaafgreiðsla AB er í
Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar
heldur aðeins sem skemmtun —•
en nóg um það.
• Reyfarasögur Laxness
— íslenzka skáldið Halldór
Laxness segir frá því í sumum
bókum sínum, að á hallæristím-
um hafi íslendingar gefið börn-
um sínum handrit til þess að
japla á, og heýrzt hefur, að fólk
hafi bætt skó sína með skinn-
bókunum . . .
— Já, maður hefir nú heyrt
svo margt, og Laxness segir svo
margar reyfarasögur. En að sjálf
sögðu er það rétt, að mörg verð-
mæt rit hafa verið eyðilögð
vegna vanþekkingar. Hérna höf-
um við t. d. Egils sögu, sem eitt
sinn hefir verið stór bók, senni-
lega með einum 80 skinnblöðum.
Nú eru aðeins þrjú eftir. En það
ber að minnast þess, að hver saga
hefir verið til í mörgum útgáfum,
þær hafa verið lesnar af allri
þjóðinni. Vísindastarf okkar er
m. a. í þvi fólgið að safna sam-
an og gera samanburð á þess-
um mismunandi útgáfum.
• Kostnaðarsamt verk
Auk rannsóknanna sjálfra,
viimum við hér á stofnuninni
einkum að tvennu: ijósmyndun
hinna gömlu blaða og viðgerð
á þeirn, segir prófessor Jón. —•
Við ljósmyndun með útfjólublá-
um geislum hefir okkur gefizt
möguleiki til að ráða í skrift,
sem annars væri ólæsileg — og
þurr, molnandi blöð, sem við
höfðum ekki þorað að hrófla við,
af ótta við að þau yrðu að dufti,
er nú unnt að bleyta upp og
gera við, svo að þau má lesa á
ný. Ljósmyndasaín okkar vex
stöðugt, þótt hægt fari.
Þá segir nokkuð frá kostnað-
inum við þetta verk, þ. e. við-
gerðir handritanna, sem er mjög
mikil. Prófessor Jón segir blaða-
manninum, að stofnunin hafi
fengið 7150 d. kr. fjárveitingu tili
næstu 7 ára „til þessa óhjákvæmi
lega starfs, og það geta Brigitte
Dall (sú, er sér um viðgerðirnar)
og tveir samverkamenn hennar
alls ekki látið nægja“, segir próf.
Jón. — og heldur áfram: — Ef
við hefðum ekki náð samstarfi
við Konunglegu bókhlöðuna, veit
ég ekki hvernig við ættum að
geta gert þetta. Við þörfnumst
mjög meiri peninga. 7150 krónur
— það er alveg vonlaust. — Og
frú Dall bætir því við, að nú
þegar sé byrjað að nota fé það,
sem ætlað er til næsta árs. — Á
einum einasta degi notuðum við
tíunda hluta hinnar árlegu fjár-
veitingar! segir hún.
Framh. á bls. 15