Morgunblaðið - 13.04.1961, Síða 13

Fimratudagur 13. apríl 1961
MORCVNBLAÐIÐ
13
Leikfélag Reykjavíkur:
Kennsiustundin og Stðiarnir
Einþáttungar eflir Eugene lonesco
Kennslustundin: Prófessorinn (Gísli Halldórsson) og nemand-
inn (Guðrún Ásmundsdóttir).
1.
. FRANSK-HÚMENSKI rithöf-
undurinn Eugene Ionesco hefur
verið lítt þekktur hér á landi
Itil þessa, en nú vill svo til að
jþrjú leikrit eftir hann eru sýnd
iiér samtímis á leiksviðum borg
arinnar: Nashyrningarnir í Þjóð
'leikhúsinu, sem vakið hefur
mikla athygli og einþáttungam-
ir Kennslustundin og Stólam-
ir, sem Leikfélag Reykjavíkur
frumsýndi sl. sunnudagskvöld.
Höfundurinn hefur látið svo
um mælt að hann hafi oft frem-
ur kosið að semja leikrit um
ekki neitt heldur en um ein-
hver minniháttar vandamál. Út
frá þessu sjónarmiði hefur hann
bersýnilega samið umrædda ein-
þáttunga og þá einkum Kennslu
etundina, þar sem efnið er sára-
lítið eða ekkert, en leikritið
byggist allt á leik með orð milli
kennarans, þ.e. prófessorsins, og
nemandans og er í því efni hlut
ur prófessorsins miklu meiri.
Undir leikslok, er eins og höf-
undurinn ranki við sér og sjái,
að það sé ekki alveg einhlítt að
byggja leikrit eingöngu á innan
tómum orðræðum og þá gerist
það, öllum á óvænt, að prófess-
orinn breytist í sálsjúkan morð-
ingja, sem sefjar hinn unga
nemanda sinn og ræður honum
bana með rýtingi. — Hefur höf-
undurinn hér greinilega verið
að semja leikrit vegna leiklist-
arinnar einnar án tillits til
efnis eða boðskapar, enda hefur
hann sagt, að hann hafi sett
sér það takmark að losa leik-
húsið við áhrif hugsjóna, heim-
speki, sjórnmála og sálfræði. —
Mun mörgum þykja þetta æði
umfangsmikil „hreinsun", og
finnast með þessu lítið vera
eftir fyrir leikritahöfunda til að
fást við. Kannski endar það á
því að tómir málleysingjar verða
á sviðinu á borð við ræðuskör-
unginn mikla í lok þáttarins
„Stólarnir“.
En enda þótt „Kennslustund-
in“ sé sára efnislítil er hún alls
ekki leiðinleg og má fyrst og
fremst þakka það ágætum leik
þeirra Gísla Halldórssonar í
hinu erfiða hlutverki prófess-
orsins og Guðrúnar Ásmunds-
dóttur er leikur nemandann og
einnig leik Árna Tryggvasonar
í hlutverki ráðskonu prófessors-
ins. Gísli hefur þarna skapað
mjög sérstæða persónu og gefur
með leik sínum til kynna þegar
í upphafi en þó greinilegar þeg-
á líður leikinn, að prófessorinn
er sálsjúkur í meira lagi, enda
kemur það á daginn að þetta
morð á nemandanum er það
fertugasta sem hann hefur á
samvizkunni.
II.
f Stólunum eru aðalhlutverk-
in einnig tvö, gamli maðurinn
og gamla konan. Sambandið
milli þessara gömlu hjóna er
innilegt og með þeim mikið
ástríki. En draumar þeirra í líf-
inu hafa ekki rætzt. Þau eru
innst innifyrir vonsvikin, en
reyna að bæta sér það upp með
því að bregða á leik eins og
börn. Þau efna í ímyndun sinni
til mikils fundar þar sem þau
eru aðalpersónurnar og gamli
maðurinn hyggst flytja mönniun
hinn mikla boðskap sinn, sem á
erindi til alls mannkyns, en
hann hefur vanrækt til þessa að
flytja. Og dyrabjallan hringir
án afláts og gamla konan fyllir
sviðið stólum handa gestunum.
En vitanlega kemur enginn.
Þau hjónin vísa hinum ósýni-
legu gestum til sætis og ræða
við þá og loks ávarpar gamli
maðurinn hina auðu stóla í
löngu og sundurlausu máli. —
Höfundurinn hefur sagt um
þennan einþáttung: „í Stólun-
um hef ég reynt að taka til
meðferðar umbúðalaust efni,
sem hefur átt hug minn allan:
Tómleikann og vonleysið, sem
hrjáir mannfólkið í þessum
heimi, örvæntingrma og dauð-
ann. Persónunum í leiknum er
ekki fyllilega ljóst hið andlega
rótleysi sitt, en þær hafa það
ósjálfrátt á tilfinningunni. Þeim
finnst þau hafi „týnzt“ í heim-
inum og að þau vanti eitthvað,
sem þau, sér til sárrar hryggð-
ar, geti ekki bætt úr.
Leikþáttur þessi er að ýmsu
leyti athyglisverður, en sem
leikhúsverk er hann tilbreyt-
ingarlaus og alltof langdreginn
og þessvegna beinlínis leiðinleg-
ur. Þar er vissulega nóg af tóm
leika og vonleysi, eins og fyrir
höfundinum hefur vakað og það
jafnvel í svo ríkum mæli að
hvorttveggja seitlaði út í áhorf-
endasalinn og setti svip sinn á
allan þorra leikhúsgesta, sem
biðu þess með óþreyju að tjald-
ið félli.
Þess ber að geta, að leikur
þeirra Helgu Valtýsdóttur og
Þorsteins Ö. Stephensens í hin-
um vandasömu hlutverkum
gömlu hjónanna, er prýðisgóður
og gervi þeirra ágætt, en þegar
á leið leikinn fannst mér þó
hjónin yngjast ótrúlega upp, —
einkum í hreyfingum og jafnvel
líka í málrómi.
Þriðju persónu leiksins, ræðu-
skörunginn mikla, sem átti að
flytja hinn mikla boðskap gamla
mannsins, en reyndist sam-
kvæmt réttum rökum mállaus,
þegar til kom, lék Gísli Hall-
dórsson. Hlútverkið er lítið og
gefur ekki tilefni til mikils
leiks.
Helgi Skúlason hefur sett
bæði leikritin á svið og leyst
það verk ágætlega af hendi. Þá
eru og leiktjöld Hafsteins Aust-
manns einkar vel gerð.
Bjarni Benediktsson frá Hof-
teigi hefur þýtt Kennslustund-
ina, en Ásgeir Hjartarson Stól-
ana. Báðir eru þeir orðhagir og
smekkmenn á íslenzkt mál,
enda báru þýðingarnar þess
augljóst vitni.
/
Að leikslokum voru leikstjóri
og leikarar hylltir af leikhús-
gestum.
Sigurður Grímsson,
Stólarnir: Gamli maðurinn (Þorsteinn Ö. Stephensen) og
gamla konan (Helga Valtýsdóttir).
1
Gísli Sigurbjörnsson skrifar Vettvanginn í dag. — Gaman að tala um auðugt
land. — Minnimáttarkendin of mikil — Hugsa þarf um hag þjóðarheildarinn-
ar. — Hvað varðar mig um hann Jón?
-----Þurfum sjálfir að vita hvað við viljum.
UNDANFARIÐ hafa marg-
ar greinar verið ritaðar í blöð og
tím-arit um nauðsyn þess að fá
erlent fjármagn til landsins, og
virðist svo, sem menn séu farnir
að skilja betur en áður, að fé-
vana getur þjóðin ekki nýtt þau
verðmæti, sem í landinu eru, eða
á land berast. Nokkuð greinir
menn á um, með hvaða hætti bezt
væri að fá fjármagnið. Þeir eru
enn of margir, sem vlja fó styrki
og gjafafé — en á því hefur okk-
ur verið haldið uppi nokkuð
lengi. Þá eru aðrir, sem vilja
að ríkið hafi alla forgöngu um
útvegun lána og helzt fram-
kvæmda fyrir lánsféð. —■ Enn
aðrir leggja tii, að samvinna
verði höfð við erlenda menn um
að stofnsetja og starfrækja ný at-
vinnufyrirtæki — fá erlent fé og
reynslu þeirra og þekkingu um
leið.
Mai'gt mætti að sjálfsögðu um
þessar leiðir, og ýmsar aðrar rita,
en hér verður aðeins drepið á
nokkur atriði í þessu mikilsveða
máii.
Landið er stórt en þjóðin fá-
menn og því eru úrlausnarefni
mörg. Við trúum því mörg, að
auðæfi landsins séu mikil, en
lítt notuð. Okkur þykir svo
fjarska gaman að tala um auðugt
land, og mikla möguleika — og
. vissulega hefir margt og mikið
verið gert, sérstaklega á síðari
árum, en þrátt fyrir allt, er mál-
um okkar ekki vel komið. Um
ástæðurnar fyrir því er tilgangs-
laust að skrifa, þar eru skoðan-
irnar svo margar, líklega eins og
lesendur þessa blaðs. Hinum er
alltaf kermt um, okkur sjálfum
er ekkert að kenna. En um hitt
ætti ekki að vera tilgangslaust
að skrifa, hvað hægt er að gera.
til úrbóta og hvaða úrræði eru
fyrir hendi
□
Mörg undanfarin ár hafa kom-
ið hér erlendir sérfræðingar, að
beiðni ríkisstjórnarinnar og fleiri
til þess að athuga, gera áætl-
anir, og leiðbeina í ýmsum mál-
um. Er enn von á nokkrum og
eiga þeir að vinna að framtíðar
úrlausn á málum þjóðarinnar —
5 eða 10 ára áætlun, — en þó
munu íslenzkir menn verða
fengnir þeim til aðstoðar. Svo
virðist sem landsmenn sjálfir viti
oft harla lítið hvað gera skal,
erlendir sérfræðingar koma í
stríðum straumum. Greinarhöf-
undur hefir verið með í þessu,
fengið margsinnis erlenda sér-
fræðinga til ráðuneytis, svo menn
geta með nokkrum rétti sagt. að
mér farist ekki að vera að skrifa
svona. — En ég er ekkert að
amast við þessu — tel aðeins of
langt gengið. Þessi ádeila hittir
t. d. mig og félaga mína í stjóm
Ferðamálafélags Reykjavíkur,
fyrir það, að fá á sl. ári hingað
til lands, frá Frakklandi, sér-
fræðing um ferðamál. En okkur
er þó nokkur vorkunn. Árum
*aman höfum við bent á ýmis-
legt, sem við töldum að betur
mætti fara í ferðamálum okkar,
bent á að umbætur í hótelmálum
væru nauðsynlegar, hótelskortur
mikill, og ótal margt annað. Á"
þetta var ekki hlustað, aðeins
talið óþarfa nöldur, en þegar er-
lendur sérfræðingur segir sama
og ýmislegt til viðbótar, þá er
þetta allt annað. Minnimáttar-
kend þjóðarinnar er því miður
ennþá svo mikil, að við verðum
að fá erlenda menn til þess að
segja margt og benda á, sem við
vitum sjálfir, og höfum sagt, ef
víð viljum, að það verði tekið
alvarlega.
Erlendu sérfræðingarnir eru
því nauðsynlegir, sérstaklega svo
lengi, sem hugsunarhátturinn er
svona. Við framleiðum margar
ágætar iðnaðarvörur, en samt
sem áð'.xi eru þær erlendu teknar
fram yfir, enda þótt hvorki gæði
eða verð sé betra. Á þessu þarf
að verða breyting, ef vel á að
vera.
V
Á það var minnzt að erfiðir
"tímar séu hjá okkur. Að vísu
greinir okkur mikið á í þessu,
sem flestu öðru. Sumir telja
þetta óþarfa barlóm, allt sé í lagi
og allir hafi nóg af öllu, ef ein-
hver kvartar, þá er það af póli-.
tískum toga spunnið. Flestir eða
allir voru á einu máli um, að
eitthvað þyrfti að gera í efna-
hagsmálum, en þegar úrræðin
komu urðu margir fyrir von-
brigðum og töldu og telja þeim
fiest til foráttu. — Þannig er það
og þannig verður það hjá þjóð-
inni þar til þjóðarmeðvitund
hennar vaknar. íslendingar munu
Framhald á bls 14.