Morgunblaðið - 29.04.1961, Side 6

6
MORGVISBLAÐIÐ
Laugarðagur 29. aprO T961
t
Handritin í Skálholti
Yfír
ar
1100 nœturgistíng
erlendra Farfugla
ÁRNASAFN var í stöðugri
brunahættu í Kaupmannahöfn,
Og það var hreinasta lán að það
skyldi ekki fara forgörðum gjör-
samlega. Eins var það sérstakt
lán, að ekki voru gerðar stórkost
legar loftárásir á Kaupmanna-
höfn í seinni heimsstyrjöldinni.
Hvað hefði örðið um Árnasafn
í slíkum hamförum?
Þá óttuðust menn að loftárás-
ir yrði gerðar á Reykjavík, og
■handritasöfnin vöru flutt úr
bænum austur að Flúðum. í lítil-
fjörlegu húsi þar var þeim óhætt,
því að engin hætta var á að loft-
árás yrði gerð á þann stað.
Stríð getur hafist þegar minnst
varir, og nú er Reykjavík hót-
að kjarnasprengjum ef svo fer.
Hér væri þá hvergi öruggur stað
ur fyrir handritin.
Vér eigum ekki að flytja hand-
xitin úr einum háskasamlegum
Stað í annan engu síður háska-
samlegan. Nú hvílir á oss sú
skylda að varðveita handritin
handa óbornum kynslóðum. Þess
vegna er Skálholt akjósanlegur
Staður fyrir þau. Á þann stað
verður ekki varpað kjarna-
sprengjum.
Reynsla annara þjóða sýnir
Oss, að það er háákasamlegt að
safna þjóðargersemum saman á
einn stað.
Menn segja að Skálholt sé of
afskekkt. Það er eins og menn sé
ekki farnir að átta sig á hvað
allar fjarlægðir hafa stytzt á
undanförnum árum. Nú er ekki
lengra frá Reykjavík að Skál-
holti, heldur en var frá Reykja-
vák til Hafnarfjarðar um alda-
mótin.
Skálholtskirkja ein gæti nægt
allri Árnessýslu, ef miðað er við
kirkjuleiðir fyrrum og nú. Það
er auðveldara fyrir Eyrbekkinga
að sækja kirkju að Skálholti nú,
eftir Árna Öla
heldur en það var til skamms
tíma fyrir Iðu-menn, og er Iða þó
í Skálholtssókn.
Þegar Einar stúdent Jónssön,
föðurbróðir Jóns SigurðssOnar,
var verzlunarstjóri í Reykjavík,
átti hann heima í Mýrarhúsum á
Seltjarnarnesi, og gekk þar á
milli kvölds og morgna. Hann
hefir verið álíka lengi að ganga
þann veg og menn eru nú að
skreppa frá Reykjavík austur að
Skálholti.'
Þótt nú kunni að hefjast víð-
tæk rannsókn handritanna, verð-
ur eigi nema örlítill hluti þeirra
í notkun í senn. Það yrði því ekki
frágangssök að hafa eitt og eitt
handrit til rannsóknar í Reykja-
vík, en safnið sjálft sé í Skál-
holti, frægasta menntasetri. fs-
lands. Annars skyldi það notast
eingöngu þar í framtíðinni.
Kyrlát önn klungrin erja,
kafa til alls, þó djúpt sé að
grafa.'
Sú kyrláta önn á sér hentugri
stað í Skálholti en í Reykjavik.
Stjórn mynduð í Kenya
Athyglisverð filraun við grasrœkt
Menn segja að bókasafn þurfi
við hlið handritasafns. Farið þá
að ráðum Birgis Kjarans, kaup-
ið bókasafn Þorsteins Þorsteins-
sonar sýslumarms, og flytjið það
í Skálholt.
Og hvað er því til fyrirstöðu
frá menningarlegu sjónarmiði,
að norrænudeild Háskólans sé í
Skálholti?
Hr. ritstjóri!
Ég sé í Morgunblaðinu í dag,
að nokkrir samborgarar svara
spumingu um það, hvar á ís-
landi handritin skuli vera. Virð-
ast menn sammála um, að hand-
ritin beri að varðveita í höfuð-
bocrg landsins, og þá helzt í
Landsbókasafnshúsi skammt frá
Háskólanum.
Af þessu tilefni langar mig til
að leggja orð I belg. Eins og al-
þjóð er kunnugt, hefur Þjóðhá-
tíðarnefnd allt frá lýðveldisstofn
uninni selt lýðveldismerki, og
hefur yfirlýstur tilgangur með
sölu þess merkis verið, að reisa
minnisvarða um stofnun hins ís-
lenzka lýðveldis.
Fyrir tæpu ári kom ég á fram
færi við formann Þjóðhátíðar-
nefndar í Reykjavík, hr. Eirík
Ásgeirsson forstjóra, þeirri hug-
mynd að bezti minnisvarði, sem
við gætum reist um stofnun lýð-
veldis, væri að reisa hús yfir
handritin og leizt honum vel á
ERLENDIR „farfuglar“ gistu
hér alls 1125 nætur á síðastliðnu
sumri. Frá þessu er skýrt í síð-
asta tölublaði af „Farfuglinum",
félagsblaði Sambands íslenzkra
farfugla. Komu þeir víða að úr
heiminum, alls frá 17 löndum.
Gistingar Þjóðverja voru flestar,
eða 384 alls. Næsíir komu Eng-
hugmyndina. Það er handritanna
vegna — hinna fornu bókmennta
og tungu vegna, sem íslendingar
eru sjálfstæðir í dag, og verðugri
minnisvarða um stofnun lýðveld-
is er vart hægt að hugsa sér.
Slíkt Handritahús gæti hæg-
lega verið í fullum tengslum við
Landsbókasafnið og Háskóla-
safnið, en þyrfti þó að vera sér-
stök bygging, e. t. v. áföst við
Landsbókasafnshús, þegar reist
verður.
Mér er ekki kunnugt um,
hversu gildir sjóðir hafa safnazt
hjá Þjóðhátíðarnefnd, en við þá
má bæta því fé, sem stúdentar
söfnuðu á sínum tíma til Hand-
ritahúss, og enginn vafi leikur á
því, að sala lýðveldismerkisins
myndi stóraukast ef vitað væri,
að ágóði af sölu þess rynni til
Handritahúss, þar sem geymdir
væru mestu dýrgripir þjóðarinn-
ar.
V irðingar f y llst,
Högni Torfason.
lendingar 183, Austurríkismenn
142 og Bandaríkjamenn 93. Þeir,
sem lengst voru komnir að, voru
frá Nýja-Sjálandi og Ástralíu.
Sumaráætlunin
f blaðinu er einnig greint frá
sumaráætlun Farfugladeildar
Reykjavíkur. Um hverja helgi
verða farnar lengri eða skemmri
ferðir, en auk þess eru tvær sum-
arleyfisferðir. Dagana 15. — 23.
júlí verður efnt til 9 daga ferðar
í Arnarfell og 29. júlí til 7. ágúst
til tíu daga ferðar um Fjalla-
baksvegi.
Aðalfundur
Aðalfundur Farfugladeildar
Reykjavíkur var haldinn fyrir
nokkru. Ragnar Guðmundssön
var endurkjörinn formaður, en
aðrir í stjórn eru: Pétur Péturs-
son, Þorsteinn Magnússon, Þórð-
ur Eiríksson, örn Árnason, Logi
Jónssön og Jóhann Hálfdánarson.
Á aðalfundinum var m. a.
skýrt frá athygliverðri tilraun,
sem Farfuglar gerðu við gras-
rækt á örfokasvæði í Sleppugili
í Þórsmörk. Var hún í því fólgin,
að síldarnót var strengd yfir flag
ið, en síðan var grasfræi sáð i
það og áburði dreift yfir. Árang.
urinn lét ekki standa á sér, þvl
þegar í haust var kominn mikill
gróður í tilraunareitina, og voru
umskiptin mjög greinileg þar sera
nótarinnar naut ekki við þó þau
svæði fengju nákvæmlega sömu
umönnun að öðru leyti.
Afli sæmilegur
Hellnum, 27. apríl.
FRÁ Hellnum og Stapa róa nú 9
trillur. Afli hefir verið sæmileg-
ur. 1—3 menn eru á hverjum
báti. Fiskur er tekinn á báðum
stöðunum og er verkaður í salt
og skreið. Allir bátar eru á sjó
í dag.
Árni Óla
Minnisvarði
um iýðveldið
Nairobi, Kenya, 27. apríl
(Reuter).
RONALD Ngala, forseti annars
stærsta stjórnmálaflokks Afríku
manna í Kenya, Afríska lýðveld-
issambandsins (KADU), til-
kynnti í dag myndun nýrrar rík-
isstjórnar í landinu, en bætti við,
að enn væri óskipað í tvö ráð-
herraembætti. Tilkynning þessi
kom 1 kjölfar fundar, sem leið-
togar fyrrgreinds flokks áttu
með brezka landsstjóranum, sir
Patrick Renison, í gærkvöldi.
KADU hefir 10 sæti á hinu
nýja löggjafarþingi Kenya, en
stærsti flokkur Afríkumanna á
þinginu er hið svonefnda Þjóð-
arsamband Afríkumanna KANU,
sem er flokkur sjálfstæðisleiðtog
ans Tom Mboya. Hefir hann nú
M þingsæti. KANU hefir neitað
þátttöku í stjórn, nema Jómo
Kenyatta, sem verið hefir í haldi
undanfarin ár, sakaður um að
hafa skipulagt ofbeldishreyfing-
una Mau Mau, verði látinn laus.
Bretar hafa neitað að verða við
slíkri kröfu að svo stöddu.
* Veitingahús við
höfnina
í gær kom ég í fyrsta skipti
í hið nýja hús Slysavarna-
félagsins á Grandagarði.
Kvennadeildin kallaði á okk-
ur nokkra blaðamenn í til-
efni af hljómleikum kvenna-
kórsins annan sunnudag, og
bauð okkur upp á kaffi í saln-
um á efstu hæðinni.
Meðan við sátum þarna og
nutum góðgerða, fór ég að
hugsa um, að þarna er tilbú-
ið einhvert skemmtilegasta
veitingahús fyrir fiskrétti,
sem nokkurn tíma væri hægt
að fá hér í bænum. Út um
stóra glugga meðfram endi-
langri austurhliðinni er út-
sýni yfir höfnina, til Esjunn-
ar og austurfjallanna og Laug
aráshæðin blastir við böðuð
ljósum að kvöldinu. Hvert
skip, sem kemur inn um inn-
sigluna milli vitana inn í höfn
ina sést vel og allt hafnar-
svæðið, stærri skipin fjær og
bátaflotinn beint fyrir neðan
gluggana. Svalirnar eru með-
fram öllum gluggunum út yf-
ir sjóinn, svo af þeim má sjá
fiskana synda í höfninni, ef
sjór er sléttur, og ofan á
þilförin á næstu bátum. Það
er rétt eins og að vera kominn
um borð í skip að sitja þarna
uppi.
í vesturátt blasa við Snæ-
fellsnesfjöllin í fjarska í góðu
skygni. Grandinn og athafna
svæðið á honum hið næsta og
svo hafið svo langt sem augað
eygir. Og síðast en ek’ki sízt
hið víðfræga sólarlag við
Faxaflóa, þegar svo ber undir.
• Aðeins fiskréttir
Salurinn sjálfur er ákaflega
einfaldur í sniðum og smekk-
legur, tekur um 200 manns.
andyrið er rúmgott og upp-
gangurinn breiður og falleg-
ur. Ágætt eldhús er þarna
einnig. Salur þessi er notað-
ur undir samkomur Slysa-
varnafélagsins og leigður út,
en ekki er leyfilegt að hafa
þar áfengi um hönd. Það kem-
ur heldur e'kkl að sök, ef
rekið er veitingahús að sumr
inu, sem aðeins býður upp á
fiskrétti. Helzt þyrfti þó að
vera fáanlegt hvítvín með
fiskinum.
Slíkt veitingahús ætti að
hafa sérstaklega góða aðstöðu
til að hafa góðan fisk á boð«
stólum, þar eð bátarnir koma
að rétt við bæjardyrnar. Og
ef fiskur er alltaf nógu nýr.
má matbúa hann á einfaldan
hátt. Sagt hefur verið að ís«
lendingar borði ekki fisk
nema heima hjá sér. En það
er stór hópur fólks, sem ekki
hefur heimili og vill einmitt
geta gengið að góðum fisk-
máltíðum. Og ekki trúi ég
því að meðan mest er urrv
ferðamenn að sumrinu, að
þeir tækju því ekki feginj
hendi að geta borðað íslenzka
fiskrétti í slíkum húsakynn-
um við höfnina.
^_Pjáröflunarleið_^^
Slysavarnafélagið er alltaf
ákaflega fundvíst á leiðir til
fjáröflunar til ágóða fyrir
starfsemi sína og þeir sem að
þessum málum vinna, dugleg
ir við að koma áformum sín-
um í framkvæmd. Væri nú
ekki upplagt fyrir félagið, að
reka slkt veitingahús a. m. k.
að sumrinu, meðan lítil eft-
irspurn er eftir leigu á saln-
um og líklegast er að veit-
ingahúsið yrði sótt. Það yrði
áreiðanlega vel þegið af þeim
sem þykir góður fiskur og
njóta umhverfisins við höfn-
ina. Slysavarnafélaginu er
einmitt treystandi til að halda
slíkum stað snyrtilegum og
fáguðum.