Morgunblaðið - 29.04.1961, Blaðsíða 11

Laugardagur 29. apríl 1961
MORGVNBLAÐ1Ð ^
11
Ikonur, vantar allitaf hjúkrun-
arlið. Margar giftast að námi
loknu og lauslega áætlað má
gera ráð fyrir að um 35—40%
af ölllum lærðum hjúkrunar-
konum í landinu vinni að
hjúkrunarstörfum að námi
loknu.
Það má geta þess, að allt-
af hverfur nokkur hluti
Ihjúkrunarkvenna af landi
Ihrott til framhaldsnáms og
starfa erlendis, aðallega til
Norðurlanda og Bandaríkj-
anna. Hjúkrunarfélagið ann-
ast fyrirgreiðslu um ráðningu
þeirra landa á milli. A s. 1. ári
ifóru t. d. frá Landspítalan-
um 10 hjúkrunarkonur til
Norðurlanda og 5 til Banda-
ríkjanna. Þess ber þó að gæta
að hingað koma alltaf nokkr-
ar hjúkrunahkonur frá Norður
löndum til starfs, einkum á
sumrin.

Eldhúsib
Á 5 ára afmæli Landsspítal
ans ritaði dr. Gunnlaugur
Claessen, þáverandi forstjóri
Landsspítalans, grein um starf
semi hans, og birtist greinin
í ársskýrslu ríkisspítalanna
árið 1935. í henni segir um
eldhúsið:
,,Eitt vandamesta starfið á
Landspítalianum fer fram í
eldhúsinu, þar sem matráðs-
konan sér um daglega mat-
reiðslu handa rúmlega 200
manns, sjúkum og heilbrigð-
um. Það er ekki auðvelt að
sameina það tvennt, að gera
sjúlklinga og starfsmenn á-
nægða með fæðið, en stilla
jafnframt útgjöldum svo í
hóf, að fjárveitingavaldinu
vaxi ekki í augum kostnaður
fyrir 'hvern fæðisdag, sem á
síðastliðnu ári nam kr. 1,50.
Frk. Kristbjörg Þorbergsdótt
ir stjórnar eldhúsinu.
Maturinn er eldaður í kjall-
•ra spítalans, en fluttur með
sérstakri matarlyftu upp á
hæðirnar í býtibúrin, þar sem
skammitað er, og þvegið upp
að lokinni máltíð, eftir sótt-
hreinsun á öllum mataráhöld-
um. í eldhúsinu er eldað við
gufusuðu og gas. Kæli'klefar
eru þar til geymslu á mat-
vælum.“
Kristbjörg Þorbergsdóttir
veitti eldhúsinu forstöðu frá
byrjun til ársins 1957, en þá
tók við Jóhanna IngóMsdóttir.
Kristbjörg Þorbergsdóttir' er
nú nýlátin, en skömmu áður
en hún lézt sagðist henni svo
frá í viðtali við blaðið um
starfið í eldhúsi spítalans:
— Byrjunarörðugleikar
voru að sjálfsögðu miklir,
stofnunin var fátæk en öllum
fannst sjálfsagt að taka því
sem óhjákvæmilegt var mögl
unarlaust. Laun starfsstúlkna
voru fyrstu árin kr. 50,00 yfir
vetrarmánuðina en eitthvað
Ihærri yfir sumartímann.
Fyrstu árin unnu 6 manns í
eldhúsinu, minnst 10—12
stundir á dag. Þegar ég hætti
um áramóitin 1957—58 vorum
við 12 í eldhúsinu og vinnu-
stundir 8 á dag.
Starfsskilyrðin í eldhúsinu
Ibötnuðu mjög árið 1950, þeg
ar borðstofur starfsfólks voru
sameinaðar og fluttar upp á
3. hæð, áður voru þær tvær
í kjallara spítalans. Voru þær
*neð sjálfsafgreiðslufyrirkomu
lagi.
Á stríðsárunum og næstu
árum á eftir batnaði fjárhag-
urinn það mikið, að hægt var
að kaupa fullkomin rafmagns
tæki í eldhúsið, en áður var
eldað við gas. En eldhúsið
sjálft þarf að endurnýja, enda
stendur til að byggja nýtt á
næstu árum.
Það er áhyggjuefni hversu
erfitt er að fá konur með
kunnáttu í sjúkrahúsmat-
reiðslu, en nú fer að vetða
nauðsynlegt að hafa minnst
3—4 faglærðar konur, ásamt
matráðskonu, á stærstu sjúkra
húsunum.
Vonandi viljá ungar konur
með góða menntun leggja út
í það nám. Starfið er skemmti
legra en margur hyggur.
Nýja byggingirt
Prófessor
Snorri Hallgrímsson:
— Aðsóknin að Landspítal-
anum hefur vaxið með ári
hverju og biðlistar lengzt,
sérstaklega á handlæknisdeild
inni. Nú eru t. d.*300 sjúkl-
ingar á biðlista þeirrar deild-
ar.
Þörfin á að stækka Lands-
spítalann kom í ljós á fyrsta
starfsári hans. En það var
ekki fyrr en 1952 að hafizt var
handa um stækkun Lands-
spítalans, svo nokkru næmi.
Var það gert að nokkru leyti
fyrir atbeina Kvenfélagsins
Hringsins, sem beitti sér fyr-
ir byggingu harnaspítalans og
buðu fram álitlega fjárfúlgu
í spítalabygginguna. Þá fyrst
var hafizt handa um að byggja
viðbygginguna.
í viðbyggingunni er fyrir
hugað aukið húsrými fyrir
skurðstofur og rannsóknarstof
ur, einnig barnaspítala með
tveim 25 rúma deildum,
tveim 25 rúma lyflæknisdeild
um, einni handlæknisdeild og
tveim 25 rúma deildum
fyrir bæ'klunarsjúklinga. Þá
eru í aðalálmunni tvær 25
rúma deildir, sem enn hefur
öllum spítalanum verður þá
samtals 425.

Reksturinn
Georg Lúðvíksson,
framkvæmdastjóri
ríkisspítalana:
20. des. 1960 voru liðin 30
ár frá því að fyrsti Sjúkling-
urinn var lagður inn í Lands-
spítalann. Frá þeim degi hef-
ur rekstur spítalans haldið
stöðugt áfram, hverja stund
dag og nótt. Á þessu 30 ára
tímabili eru innlagðir sjúkl-
ingar alls 73.388, eða 2446 að
meðaltali hvert ár.
Frá byrjun spítalans hefur
sú regla gilt, að sjúklingar
eru aðeins teknir samkvæmt
skriflegri beiðni læknis, nema
um slys sé að ræða. Með hverj
um sjúklingi var krafizt á-
byrgðar fyrir greiðslu, svo
sem ábyrgðar tveggja manna,
sveitarfélags eða sjúkrasam-
lags. Þá var einnig krafizt
fyrirframgreiðslu, að upphæð,
sem nam þriggja vikna dag-
gjaldi. í byrjun var daggjald
kr. 6.00 á sambýlisstofum,
fyrir fullorðna, og kr. 4.00 fyr
ir börn yngri en 12 ára. Á
einbýlisstofum var daggjald-
ið kr. 12.00. Skurðstofugjald
vár kr. 15.00, kr. 30.00 og kr.
50.00 eftir aðgerðum og fæð-
ingarstofugjald kr. 15.00.
f upphafi var miðað við, að
í spítalanum yrðú að jafnaði
í notkun 92 sjúkrarúm, og
þótti mörgum ólíklegt, að þörf
yrði fyrir svo mikinn fjölda
rúma. Árin 1932 og 1933 var
Svipmynd úr barnadeildinni.
ekki verið ráðstafað. í kjall-
aranum er gert ráð fyrir ísó-
tópa-rannsóknarstofum.
Þá er í ráði að byggja nýja
röngtendeild, sem sennilega
yrði í tveimur deildum, önnur
fyrir röngtengreiningu en hin
fyrir geislalækningu. Sú bygg
ing er þó ekki enn risin af
grunni, né heldur ketilhús,
ásamt verkstæðum, eldhús og
borðstofa fyrir starfsfólk og
þvottahús, sem fyrirhugað er
að reisa nýtt húsnæði yfir.
Nokkur hluti viðbyggingar-
innar er það langt á veg kom-
inn, að búast má við að hægt
verði að taka í notkun 25
rúma deild fyrir handlæknis
sjúklinga, nýju skurðstofurn-
ar og rannsóknarstofurnar á
hausti komanda.
Á næsta ári er reiknað með
að 1—2 deildir taki til starfa
í nýju byggingunni. Er þá
röðin 'komin að barnadeild-
inni. Það húsnæði, sem losn-
ar þegar hún flytur, er fyrir-
hugað að nota fyrir sjúklinga,
sem þarfnast geislameðferð-
ar. Æfingardeild er fyrirhug-
uð í kjallara nýja spítalans
og verða þar teknir til með
ferðar sjúklingar, sem þarfn-
ast æfinga vegna slysa eða
sjúkdóma. Verður sú deild
bæði fyrir sjúklinga á spítal-
anum og utan hans.
Þegar öll viðbyggingin tek-
ur til starfa rúmar hún 225
sjúklinga. Sjúklingafjöldinn á
meðaltalið 122 rúm og árið
1934 bættist við ný deild með
15 rúmum fyrir hús- og 'kyn-
s j úkdómas j úklinga.
1. janúar 1949 hófst reksf-
ur nýju fæðingardeildarinn-
ar á tveim hæðum af þrem
ur, en þriðja hæðin var tekin
í notkun í ársbyrjun 1950. Með
nýju fæðingardeildinni fjölg-
aði sjúkrarúmunum í spítal-
anum í 190. Árið 1957 var
næsta stækkun spítalans, þeg-
ar barnadeild spítalans var
opnuð með 30 rúmum ásamt
10 rúma deild fyrir handlækn
ingasjúklinga. Þessar deildir
fengu rúm á efstu hæð spítal
ans þar sem hjúkrunarnemar
höfðu áður búið. Fastur
sjúkrarúmafjöldi hefur verið
síðan um 225.
Síðastliðið ár, árið,' 1960,
voru innlagðir sjúklingar í
spítalanum alls 5206, eða
meira en fimmföld sú tala
sjúklinga, sem kom í hann
deild 612 og á fæðingardeild
2282. Á fæðingardeild voru
sængurkonur 1760, kvensjúk-
dómakonur 479 og innlögð
börn 43. Legudagar 1959 voru
alls 84.402. Meðaltalsfjöldi
legudaga á sjúkling er nú
mun minni en áður var, eða
um 16 dagar á sjúkling. Svo-
nefndir langlegusjúklingar fá
nú ekki að dvelja í Landspít-
alanum og dvöl annara sjúkl-
inga er eftir atvikum hraðað.
Rekstrarkostnaður spítalans

MM%
hefur tekið miklum breyting-
um frá fyrstu starfsárum hans
og kemur þar margt til. Svo
sem kunnugt er hafa orðið
mjög miklar verðlagsbreyting
ar á allskonar varningi og
launum starfsmanna. Þá er
sú þjónusta, sem spítalinn
veitir nú miklu fjölþættari
og öflugri en áður var. Lækn
ar og hjúkrunarlið er miklu
fjölmennara, sérstök. rann-
sóknadeild er ört vaxandi,
notkun dýrra lyfja að mikl-
um mun meiri.
Þá má benda á það, að fyrir
stríð voru tekjur spítalans í
hærra hlutfalli á móti kostn-
aði en nú er orðið. Fyrsta
árið voru tekjur spítalans
90% af^ kostnaði, árið 1935
70.5%. Árið 1959 voru tekj-
ur aðeins 45.33% móti gjöld-
fyrsta starfsárið. Á lyflækn-
ingadeild komu 948, hand-
lækningadeild 1223, húð- og
kynsjú'kdómsdeild 141, barna
um en rekstrarhalli, sem er
greiddur af ríkissjóði,
54,67%.
Fyrsta árið voru starfsmenn
spítalans 61. Árið 1959 voru
starfsmenn spítalans 282
að meðaltali allt árið, og þá
ekki meðtalið starfsfólk í
þvottahúsi, um 40 manns.
Læknar voru þá'28.6 hjúkr-
unarkonur 52.5, hjúkrunar-
nemar 60. Auk innlagðra sjúkl
inga hefur Lanclsspítalinn
veitt utanspítalasjúklingum
mikla þjónustu í röntgendeild,
handlækningadeild og lyflækn
ingadeild. Þessir sjúklingar
eru árlega um og yfir 10.000.
í byrjun var yfirstjórn
Landsspítalans skipuð yfir-
læknum og ráðsmanni spítal-
ans, þeim Guðmundi Thorodd
sen, prófessor, Jóni Hjaltalín
Sigurðssyni, prófessor, Gunn-
laugi Claessen, dr. með. og
Guðmundi Gestssyni ráðs-
manni. Um haustið 1931 var
landlæknir, hr. Vilmundur
Jónsson, skipaður í spítala-
nefndina, og þá sem formað-
ur hennar. í ársbyrjun 1935
var skipuð sérstök stjórnar-
nefnd fyrir alla ríkisspítalana
og Landsspítalanp Þar með.
Formaður þessarar stjórnar-
nefndar var þáverandi land-
læknir Vilmundur Jónsson, og
hélt hann því sæti í nákvæm-
lega 25 ár, eða þar til hann
lét af landlæknisembætti í
lok ársins 1959. í fyrstu stjórn
arnefndina, með Vilmundi
Jónssyni, voi-u skipaðir þáver
andi héraðslæknir í Reykja-
vík, hr. Magnús Pétursson,
hr. Þórður Eyjólfsson, þáver-
andi prófessor, nú dómari í
Hæstarétti íslands, hr. Guð-
geir Jónsson bókbindari, og
er hann enn stjórnarnefndar-
maður, og hr: Aðalsteinn
Kristinsson, fyr verandi for-
stjóri Sambands ísl. samvinnu
félaga. f dag skipa stjórnar-
nefndina þessir menn: For-
maður er dr. med. Sigurður
Sigurðsson landlæknir, hr.
Guðgeir Jónsson bókbindari,
hr. ísleifur Árnason fulltrúi,
hr. Jón Steffensen prófessor
og hr. Árni Benediktsson for-
stjóri.
Ráðsr-iaður Landspítalans
var frá byrjun Guðmundur
Gestsson, áður ráðsmaður
Kleppsspítala. Við skipun
stjórnarnefndar rikisspítal-
anna í ársbyrjun 1935, var
Guðmundulr skipaður fram-
kvæmdastjóri ríkisspítalanna
og skrifstofurekstur spítal-
anna síðan sameinaður í eina
skrifátofu, Guðmundur var
síðan framkvæmdastjóri til
dánardags 18. júní 1952. Fram-
kvæmdastjóri ríkisspítalanna
frá 1952 er Georg Lúðvíksson,
fuiltrúi í skrifstofu ríkisspít-
alanna Sigurður Helgason, að-
albókari frú Þórdís Aðal-
bjamardóttir og gjald'keri
ungfrú Elsa Tryggvadóttir.
Jón Þ.
urSsson frá
ÖndverSar-
nesi
Fæddur 8. apríl 1893.
Dáinn 21. apríl 1961.
ENN á ný hefur fortjald leynd-
ardómanna verið dregið milli
lífs og dauða. Einn vina minna
og gamall sveitungi Jón Þ. Sig-
urðsson fyrrverandi bóndi og
vitavörður á Öndverðanesi á
Snæfellsnesi vestur, hefur endað
jarðvist sína og horfið okkur
sjónum um sinn. Hann verður
jarðsettur að Görðum á Akna-
nesi í dag kl. 3 eftir hádegi.
Jón Þorleifur eins og hann hét
fullu nafni var fæddur að Trað-
arbúð í Staðarsveit á Snæfelis-
nesi 8. apríl 1893. Foreldrar hans
voru Sigurður Þorleifsson bóndi
í Traðarbúð og kona hans Ingi-
björg Jónsdóttir. Snemma gerð-
ist Jón atorkusamur og fylginn
sér umfram aðra unga menn.
Hann var árvakur og gjörhugull
og hvers manns hugljúfi í öllu
dagfari og hið mesta tryggða-
tröll þeim er hann gerði að vin-
um sínum. Nokkur næstu árin
eftir að Jón fór úr foreldra hús-
um gerðist hann vinnumaður uffl
skeið á bæjum í fæðingarsveit
sinni og naut þar sem ávallt síð-
an virðingar og trausts. Þann 31.
desember 1913 gekk Jón að eiga
heitkonu sína Guðrúnu Jóhann-
esdóttur frá Ytri-Tungu í sömu
sveit. Þau hjón reistu bú að
Fossi í Staðarsveit og bjuggu
þar góðu og vaxandi búi um
nokkurra ára skeið, þrátt fyrir
mikla ómegð sem á þau hlóðst x
byrjun hjúskapar áranna. Þeim
hjónum varð sjö bama auðið en
auk þess ólú þau hjón upp tvo
syni Guðrúnar frá fyrra hjóna-
bandi, enn öll eru börnin mann-
vænleg í beztri merkingu þess
orðs, og er nú orðinn stór hópur
afkomenda þeirra hjóna. í far-
dögum 1921 brá Jón búi að Fossi
og fluttist að Öndverðanesi í
Breiðuvíkurhreppi og bjó þar i
16 ár. Jafnframt búskapnum
gegndi Jón vitavarðarstörfum
við vitana á Öndverðanesi og
Svörtuloftum. Mjög rómuðu hin-
ir nýju sveitungar Jóns störf
hans öll og vann hann fljótt
Framh. á bls. 15.
— Fiskafurðir
Framh. af bls. 8.
óskað eftir undanþágu í sam-
bandi við ytri tollstigann. ítalía
hefur óskað eftir að mega flytja
inn tollfrjáist ákveðið magn af
ferskum og frosnum túnfiski og
einnig af skreið- og saltfiski.
Nokkur önnur ríki, þar á meðal
V-Þýzkaland, hafa óskað eftir
að mega flytja inn árlega toll-
frjálst ákveðið magn af síld og
ferskum og frosnum fiski (að
fiskflökum undanskildum).
Á þessu ári munu meðlima-
ríki GATT, þar á meðal Sam-
eiginlegu markaðslöndin, semja
um gagnkvæmar tollaívilnanir.
Þessir samningar geta haft í
för með sér enn frekari lækk-
anir á ytri tollstigum Sameigin-
lega markaðarins.