Morgunblaðið - 30.04.1961, Side 13
Sunnucfagur 30. apríl 1960
MORCVISBLAÐIÐ
13
Viðbúnaður í París — skriðdrekar gráir fyrir járnum.
meiri þýðingu í þeim efnum
sem við að öðru leyti eigum
engin ytri tákn önnur en landið
sjálft og fólkið, sem í því býr,
er minnir á forna frægð þessar-
ar litlu eyþjóðar og þýðingu
hennar fyrir sögu og menningu
norrænna og raunar allra Norð-
ur-Evrópuþj óða.
Hverjum
að þakka?
Nú þegar menn sjá fram á
lausn þessa deilumáls Islendinga
og Dana, eru blöðin þegar farin
að velta fyrir sér, hverjum hún
sé að þakka. í>ar eiga vissulega
margir góðan hlut að. Ekki verð
ur um deilt, að hyggilega hafi
verið á málinu haldið af núver-
andi ríkisstjórn Islands og ráð-
herrarnir, Gylfi Þ. Gíslason og
Gunnar Thoroddsen, sem að síð-
ustu unnu ásamt sérfræðingum
að málinu í Danmörku, hafi
unnið gott verk. Islenzk-
ir sérfræðingar hafa og unnið
„Andstyggð
og heimska64
FÁGÆTT er, að alvarleg bylt-
ingartilraun í stórveldi hljóti
þegar í stað svo almenna fyrir-
litningu um heim allan sem
uppreisn frönsku hershöfðingj-
anna í Alsír á dögunum. Leit-
un mun á þeim manni, utan
Frakklands, sem mælt hafi
henni bót. 1 sjálfu Frakklandi
virðist hún einnig hafa átt fáa
formælendur meðan átökin
stóðu og stuðningur öfgamanna
í Alsír varð hershöfðingjunum
að engu gagni.
Eftir á spyrja menn, af hverju
reyndir menn í miklum ábyrgð-
arstöðum hafi látið freistast til
slíks óhappaverks, sem de
Gaulle jafnskjótt lýsti réttilega
þannig, að það væri „andstyggð
og heimska“. Þá er að minnast
þess, að de Gaulle hófst til
valda að nýju fyrir tæpum
þremur árum vegna íhlutunar
franska hersins og öfgamanna í
'Alsír. Það varð gæfa Frakk-
lands, að de Gaulle reyndist
annar maður og meiri stjórn-
vitringur en byltingarmenn þá
ætluðu og aðrir óttuðust.
í eðli
iýðræðissinni
De Gaulle varð að vísu þjóð-
hetja í síðari heimsstyrjöldinni,
en jafnvel nánir handamenn
hans þá höfðu býsna mikinn
fyrirvara á lofi sínu um hann.
Framkoma hans á fyrstu árum
eftir stríðslok var slík, að ugg-
vænt þótti, að hann mundi eiga
erfitt með að njóta sín, þar sem
iýðræðisstjórnarhættir réðu. —
Eftir valdatöku sína 1958 lét
de Gaulle og breyta stjórnar-
fyrirkomulagi Frakka til sam-
ræmis við sínar eigin hugmynd-
ir. —
Engu að síður hefur sannazt,
að hann er í eðli lýðræðissinni,
gerasmlega andvígur hugmynd-
um einræðisherra nútímans. —
Meðal annars þess vegna hafa
ýmsir af hans gömlu fylgismönn
um snúizt gegn honum og hafa
iBíðan reynt að leika þann de
Gaulle, sem einungis var til í
þeirra eigin ímyndun. Þegar
franska þjóðin átti nú um
tvennt að velja, valdi hún hik-
laust hinn raunverulega de
Gaulle, sem málum hennar hef-
ur nú stjórnað í nær þrjú ár.
Hóf er bezt
n Hinn skjóti og ótvíræði sigur
de Gaulles hefur enn mjög
styrkt stöðu hans og völd. Ef
hann gætir áfram þess hófs, sem
einkennt hefur störf hans síð-
ustu þrjú árin, á hann nú hæg-
ara með að leysa vandann, sem
úrlausnar bíður en nokkru sinni
REYKJAVIKURBREF
Laugard. 29. apríl
fyrr. Aðalvandamálið er friðun
Alsírs og viðhlítandi samninga-
gerð við Serki þar í landi. Ósig-
ur uppreisnarmanna má þó ekki
verða til þess, að menn gleymi,
að þarna er við mjög alvarleg-
an vanda að etja.
1 Alsír býr nú mikill fjöldi
Frakka og ósýnt er, hvort þeir
haldast þar við, ef Serkir fá
full ráð yfir landinu. Þetta fólk
óttast með eðlilegum hætti
hvað um það verður. Heima í
Frakklandi nýtur það mikillar
samúðar og víst hefðu mál get-
að skipazt svo, að sú samúð
brytist út með ósköpum. — í
Frakklandi er ekki síður erf
annarsstaðar verulegur fjöldi,
sem ekki vill skilja hagsmuni
og nauðsyn annarra og er þess
vegna andvígur því, að mál séu
leyst með hófsemi, stillingu og
samningum. Færra af þessu
fólki lét nú en ella á sér kræla
vegna þess, hversu uppreisnin
fór fljótt út um þúfur. Mesti
maður Frakklands hefur vaxið
með vandanum og stjórnað á
gæfuríkan hátt.
„Einu fórnarlömb
baráttunnar66
Það var einkennileg tilviljun,
að í sama Morgunblaðinu og
skýrt var frá endanlegum ó-
sigri uppreisnarmanna í Alsír,
birtist skeyti frá Llewelyn
Chanter, blaðamanni hjá Daily
Telegraph, um verkfallið í
Grimsby. í skeyti sínu lýsir
Chanter verkfalli yfirmanna á
togurum frá Grimsby, er nú
hefur fengið því áorkað, að nær
allir togarar, sem þaðan eru
gerðir út, liggja bundnir í höfn.
Chanter fer um verkfallsmenn
orðum, sem ekki síður geta átt
við hina frönsku öfgamenn:
„Það er kaldhæðnislegt, að Is-
lendingar eru þeir einu, sem
ekki verða fyrir barðinu á þess-
um fáránlegu heimskupörum ....
Það er átakanlegt að sjá þessi
virðingarverðu samtök hug-
prúðra manna berjast fyrir svo
vonlausum málstað, þar sem
þeir sjálfir eru dæmdir til að
verða einu fórnarlömbin“.
Þannig lýsir Chanter atferli
hinna brezku öfgamanna, sem
vegna gremju út af sanngirni
þeirra eigin ríkisstjórnar í garð
íslendinga, létu leiðast til óhæfu
verka.
Við ramman
reip að draga
Við Islendingar getum að vísu
ekki haft samúð með þeim, sem
svo illyrmislega hafa hegðað sér
gegn okkur. En því betur hljót-
um við að meta víðsýni og
manndóm brezku stjórnarinnar
við lausn fiskveiðideilunnar. Á
meðan deilan stóð hætti okkur
við að telja það einberan fyrir-
slátt hjá brezkum stjórnarvöld-
um, þegar þau sögðust eiga í
örðugleikum við sína eigin fiski-
menn og «kki vera viss um, að
þau gætu haft hemil á þeim.
Við litum með eðýilegum hætti
einkum á okkar eigin hag og
þótti rökin fyrir honum svo
augljós, að ekki yrði um deilt.
En brezkir sjómenn töldu sig
einnig eiga mikið í húfi og þær
fullyrðingar sumra íslenzkra
stjórnmálamanna, einmitt þeirra,
sem stóðu fyrir stækkuninni
1958, að við mundum ekki hafa
unnið mól út af henni fyrir Al-
þjóðadómstólnum, eru mjög lag-
aðar til að veikja okkar mál-
stað, ef mark væri á þeim tek-
ið. Sem betur fór var öfgunum
vikið til hliðar á báða vegu. En
verkfallið í Grimsby og hama-
gangur stjórnarandstæðinga hér,
sýnir, að þeir, sem betur sáu og
vildu, áttu bæði í Englandi og
á íslandi við ramman reip að
dragí
Þrír stóratburðir
í þjóðarsögu
Hinn mikli háskólamaður og
frelsisunnandi dr. Alexander Jó-
hannesson sagði á Varðarfundi
á föstudagskvöld, að þeir, sem
hefðu lifað alla þessa öld eins
og hann, gætu einkum minnzt
þriggja stóratburða með gleði:
Lýðveldisstofnunarinnar 1944,
lausnar fiskveiðideilunnar og nú
lausn handritamálsins, ef svo
færi sem horfði.
Handritamálið snertir ekki
lifsafkomu manna eins og fisk-
veiðideilan. Lausn þess er þó
einnig merkur áfangi í þjóðar-
sögu okkar. Úr því sem komið
var, þurfti raunar ekki að ótt-
ast, að Danir byggju illa að
handritunum eða þar væri látið
undir höfuð leggjast að hagnýta
þau við vísindalegar iðkanir. —
Sennilega tekur það okkur nokk
ur ár, e.t.v. allmörg, að búa svo
um handritin og veita jafnmikið
fé til nýtingar þeirra sem Danir
hafa gert allra síðustu árin. —
Við lestur þeirra og útgáfu
koma ljósmyndir venjulega að
betri notum nú orðið en dagleg
handfjötlun þeirra sjólfra. Allt
þetta eru aukaatriði. Handritin
hafa fyrst og fremst þýðingu
sem minjagripir um forna menn
mikilsvert undirbúningsstarf hin
síðari ár imdir forystu dr. Ein-
ars Ólafs Sveinssonar og sam-
nefndarmanna hans í handrita-
nefndinni þeirra dr. Alexanders
Jóhannessonar, Stefáns Péturs-
sonar, Sigurðar Ólasonar og
Kristins Andréssonar.
Þetta mál er sérstakt að því
leyti, að á meðal íslendinga hef
ur aldrei verið ágreiningur,
a.m.k. svo teljandi væri, hvorki
um markmið né aðferðir. Þar
hafa allir lagzt á eitt, eins og
sést af undirtektum stjórnarand
stæðinga strax og tilboð Dana
var fyrir þá lagt. í Danmörku
hafa og mætir íslendingar mjög
unnið að því að auka skilning
dönsku þjóðarinnar á málstað
okkar. Má þar í fremstu röð
nefna, hvern á sínum vett-
vangi, Sigurð Nordal, sendi-
herra, Stefán Jóhann Stefáns-
son, sendiherra, og Bjama M.
Gíslason, rithöfund. Úr framlagi
þessara manna og margra ann-
arra er sízt ástæða til að gera
lítið. Aðalatriðið er samt hitt, að
hér er mest Dönum að þakka,
ef málið leysist svo sem vonir
standa til.
Óvæntar umræður
um handritin
Svo bar við fyrir h.u.b. eihu
ári, að þáverandi sendiherra Is-
lands í Grikklandi, Agnar Kl.
Jónsson, var staddur á Akro-
polis, hinni fornu háborg
Aþenu. Þar voru margir ferða-
menn í hóp. Enginn þeirra
þekkti hinn íslenzka sendiherra
og hann engan. Allir hlýddu
þeir á skýringar leiðsögumanns,
m.a. um það, að ýmsar af hin-
um fornu höggmyndum og súl-
um, sem áður prýddu þennan
helgidóm Grikkja, væru nú
niður komnar í söfnum annarra
þjóða. Hinn gríski leiðsögumað-
ur fór ekki dult með þá sann-
færingu sína, að þessar þjóð-
minjar ættu hvergi heima ann-
ars staðar en þar sem þær
höfðu upphaflega verið reistar.
Ýmsir ferðalanganna tóku und-
ir þá skoðun og sögðu hinum
erlendu söfnum sæmzt að skila
gripunum aftur til heimkynna
sinna, hvernig sem þeir hefðu
þaðan borizt. Einn ferðamann-
anna, er mælti á enska tungu,
tók undir þetta og kvað sama
máli gegna um hina gömlu
grísku muni og íslenzku hand-
ritin í Kaupmannahöfn. Grísku
forngripirnir ættu að flytjast
aftur til Grikklands og hand-
Orð Danans
á Akropolis
Sannast að segja er það ekki
oft, að íslendingar heyri úti í
löndum minnzt á land sitt né
því lagt lið, einkum þegar eng-
inn nærstaddur veit, að íslend-
ingur er í hópnum. Agnar Kl.
Jónsson sneri sér því til þess,
er á þennan drengilega hátt
hafði gerzt málsvari íslands, og
hóf tal við hann. Kom þá í ljós,
að þarna var á ferðum Dani,
óbreyttur ferðalangur, ef svo
má segja, sem aldrei hafði látið
handritamálið til sín taka, né
haft náin kynni af íslandi, held-
ur gat ekki orða bundizt um
þá sannfæringu sína, að handrit
in ættu hér heima en ekki í
heimalandi hans.
Þessi saga er rifjuð upp vegna
þess, að hún sýnir þá sanngirni
og drenglund, er margir Danir
bera í brjósti til íslendinga. —
Þama sannaðist það, sem einu
sinni var sagt og sumum Dön-
um líkaði þá miður, að hand-
ritamólið væri fyrst og fremst
samvizkuspurning Dana sjálfra.
Um réttarhlið málsins má margt
segja, en flestir íslendingar hafa
þó gert sér grein fyrir, að hand
Í' ritin yrðu hvorki sótt með lög-
sókn né valdi. Það er eimmgis
sannfæring Dana sjálfra, vakin
af þeirra eigin samvizku, vilji
þeirra til að gera rétt og koma
vel fram gagnvart Islendingum,
sem leyst getur málið. Sama
sanngirnin og lýsti sér í orð-
um hins óþekkta Dana suður á
Akropolis, sömu tilfinningar
dansks almennings og danskra
ráðamanna hafa nú leitt til
þeirrar lausnar, sem góðviljaðir
menn vilja nú koma fram.
Vinir
1 raun
ingu Islendinga. Þau hafa því | ritin til íslands.
Auðvitað er hugur Dana í
þessu máli margskonar. Núver-
andi menntamálaráðherra Dana,
Jörgen Jörgensen, hefur í mörg
ár haft lifandi áhuga á að leysa
þetta mál. Þann áhuga kunná
íslendingar vel að meta og
munu ætíð minnast hans með
þakklæti. Eindreginn vilji Kamp
manns, forsætisráðherra, til að
eyða öllum ágreiningsefnum
hinna gömlu sambýlisþjóða hef-
ur og ráðið miklu. Nöfn Jörgen
Bukdahls og Bent Kochs munu
lengi í heiðri höfð á íslandi.
Svo mætti lengi telja.
Ein af ástæðunum til þess, að
fyrirsvarsmenn íslands hafa
ekki talið heppilegt að þrástag-
ast á kröfum íslendinga í blöð-
um og á mannamótum, eru þær
fullyrðingar flestra helztu
manna Dana í einkasamtölum
við íslendinga, að þeir væru
allir af vilja gerðir til að leysa
málið og yrði það því hægara
sem íslendingar hömruðu minna
á því í allra áheyrn. Þetta var
skiljanleg afstaða, sem sjálf-
sagt var að virða og var virt af
flestum eða öllum. En nú reyn-
ir á.
Frábær
drengskapur
Svo er að sjá sem andstaðan
í Danmörku sé harðari en flest-
ir höfðu búizt við. Danir eru
ekki, fremur en aðrir, lausir við
öfga og einsýni — og þarf ekki
Dani til. Jafnvel úr þeirri átt,
sem fyrirfram hefði mátt ætla,
að íslendingseðli byggi og vildi
þess vegna stuðla að því, að
handritin kæmu aftur heim, hef
ur orðið vart óskiljanlegs á-
hugaleysis í þeim efnum.
Því meiri sem skilningsskort-
ur eða bein andúð sumra kann
að verða, því virðingarverðari
er vilji og einbeittni hinna til
að leysa málið. íslendingar kom
ast ekki hjá því að fylgjast með
aðgerðum eða aðgerðaleysi allra
i Framhald á bls. 14.