Morgunblaðið - 03.05.1961, Síða 17

* Miðviltudagur 3. maí 1961
MORGTJMtT AfílÐ
17
Er
Þráinn Sigtryggsson, velstjóri:
til grundvöllur fyrir
launa- og kjarabótum
launastéttunum ?
almennum
til handa
Hægt að lækka stofnkostnaðinn
Verði þessari breytingu komið
VIÐ skulum nú reyna að svara
spurningunni: Er kaupgjald svo
hátt, að atvinnurekstur lands-
manna geti engu bætt við það?
Þessu verður að svara bæði
játandi og neitandi. Neitandi,
þegar talað er um annan at-
vinnurekstur en sjávarútveg og
fiskiðnað, en þegar um þá er að
ræða, verður svarið jákvætt að
óbreyttum aðstæðum. Ef við trú-
urn þessu, og lítil ástsfeða mun til
annars, skulum við athuga út
frá sama dæmi og áður, hvaða
áhrif 30% launahækkun hefur,
því að hún hefur heyrzt nefnd
að undanförnu. Meðallaun færu
þá upp í kr. 42,90 á tímann og
imyndi það valda 23% afkasta-
rýrnun, þ.e. sem næst fjórði hver
fiskur lægi-óhreyfður, þegar bú-
ið væri að eyða í launagreiðslur
þeirri upphæð, sem nú er talið
að sé algjört hámark, að sjálf-
sögðu miðað við núverandi af-
Iköst. Fyrst grundvöllur alls
tímakaups í landinu byggist á
framleiðslugetu fiskiðjuvera, er
auðséð, að slík afkastarýmun
Ihjá þeim stöðvar allan annan at-
vinnurekstur á tiltölulega stutt-
um .tíma.
Ákvæðisvinna
Hvað skal þá gera? Svarið er:
Vinnustéttirnar skapi fiskiðnað-
inum nú þegar aðstöðu til að
kaupa vinnuafl sitt sama verði
og annar atvinnurekstur og veiti
honum jafnvel ef með þarf for-
réttindaaðstöðu höíuðatvinnu-
vega.
Síld hefur alla tíð verið söltuð
f ákvæðisvinnu á öllum tímum
sólarhrings. Sams konar ákvæðis
vinnuform þarf að taka upp alls
staðar, þar sem því verður við
Okomið, við hagnýtingu sjávar-
afla. Hefja vinnu um leið og afl-
inn berst á land og hætta ekki
fyrr en gengið er frá honum á
varanlegu geymslustigi. Þar, sem
' þetta á ekki við, ber að athuga
Ikosti vaktavinnufyrirkomulags,
með þar af leiðandi 20—30%
álagi á almennt tímakaup á
fanabilinu kl. 21-—8. 5é vakta-
vinna of bundið form, sem vel er
er hugsanegt, er aðeins um eina
leið að ræða. Það er: Að halda
ttímakaupsforminu en fella úr
því ákvæðið um almennan vinnu
itíma gegn t.d. 25% launahækk-
un, en 8 klst. vinnuskyldu. ,—
Vinna, sem framkvæma mætti
skv. þessu ákvæði á hvaða tíma
sem væri, yrði í aðalatriðum:
Löndun afla, aðgerð, flatning og
söltun, spyrðing og upphenging
i S flökun, frágangur og frysting
flaka, með nánari skilgreiningu
i samningum. Mjög örðugt er að
gera sér grein fyrir hver leiðin
er heppilegust, en vel hugsan-
legt, að í framtíðinni verði að-
gerð og flatning ákvæðisvinna,
tflökun og frysting vaktavinna,
en löndun, frágangur og pökkun
með ýmsu öðru unnið í tíma-
vinnu.
Hagur beggja aðila
Auðséð er hvern hag fisk-
vinnslustöðvar hefðu af að taka
upp þetta breytta form við launa
greiðslur. Sé gert ráð fyrir, að
Ihvaða forrn sem notað yrði hafi
í för með sér 25% hækkun, er
rétt að athuga frá sjónarmiði at-
vinnurekandans hvernig þetta
verkar miðað við sama dæmi og
fyrr. Fyrir sömu launaupphæð
fær hann vinnu í 9,6 klst. sem er
20% afkastaaukning eða hann á
í afgang kr. 880,00, sem verka-
fólk ætti að gera kröfu til að not-
aðar yrðu að einhverjum hluta
til að hækka fiskverðið.
Ég veit að við fyrstu sýn telur
verkafólk að umrætt tímakaups-
form sé skref aftur á bak. Ljóst
er þó, að vilji verkafólk ekki
launahækkun byggða á þessari
eða svipaðri fyrirkomulagsbreyt-
ingu, er áhugi þess lítill fyrir að
hafa framfærslulífeyri af 8 tíma
vinnu. 25% tímakaupshækkun
eins og hér hefur verið strmgið
upp á, er sama og að tryggja sér
1 klst. næturvinnu með núver-
andi tímakaupstaxta og kæmi
slík hækkun sem greiðsla fyrir
að inna verkaskylduna af hendi
Síðari hluti
á hvaða tíma sólarhrings sem
væri. Með því að skipta vinnu-
aflinu niður í hópa, sem síðan
kæmu til vinnu á mismunandi
tímum, væri stórlega dregið úr
þörf fiskiðjuvera á yfirvinnu. —
Væri hennar hins vegar þörf,
tæki gildandi næturvinnutaxti
við að lokinni 8 klst. vinnu, ef
um samhangandi vinnu væri að
ræða. Með þessu móti er tryggt
vinnuafl til að vinna hráefnið
um leið og það berst. Það gæfi
verðmeiri vöru vegna vaxandi
gæða, sem aftur gerði kleifar
kjarabætur á grundvelli verð-
mætaaukningar. Þennan grund-
völl á verkafólkið sjálft að skapa
með því að nema núverandi
ákvæði um vinnutíma úr gildi
við alla vinnu við að koma fisk-
afurðum á geymslustig. Ákvæðið
um 8 klst. vinnuskyldu héldist
að sjálfsögðu.
Dæmið frá Vestmaimaeyjum
Glöggt dæmi þess, hve ákvæð-
ið um vinnutímann heldur niðri
tímakaupi hjá þeim atvinnu-
rekstri, sem þarf á yfirvinnu að
halda, en þolir ekki hærri meðal
laun en nú eru greidd, er að
finna í nýgerðu samkomulagi í
Vestmannaeyjum. Atvinnurek-
endur þar viðurkenna hiklaust,
að verkafólk geti átt kröfu til
hærri launa fyrir 8 klst. vinnu,
og hafa fallizt á að greiða 8 tím-
ana með 9 tíma launum. Þannig
komast þeir hjá að láta 12,5%
launahækkun í dagvinnu, sem
þetta hefur í för með sér, valda
hækkun á yfirvínnu, því að þá
meðallaunahækkun, sem af því
leiddi, munu þeir ekki telja
vinnslustöðvarnar geta borið við
núverandi aðstæður. Er þetta
ekki nægilega ljóst dæmi um
það, í hvaða ógöngur kjarabar-
áttan er komin, til þess að augu
fólks opnist fyrir nauðsyn þess
að finna heppilega leið til raun-
hæfra kjarabóta?
Bjargræðistíminn verður ekki
mældur með klukku nema um
leið sé tekið tillit til þeirra verð-
mæta, sem skapazt hafa. Bænd-
ur og sjómenn skilja þetta og
halda ekki að sér höndum þótt
klukkan verði 17. Eru nokkur
rök til, sem réttlætt geti það, að
fólkið sem tekur við aflanum úr
höndum sjómanna, láti stjórnast
svo af skiptum dags og nætur,
að það haldi niðri kjörum sínum
og sjómanna? Ég neita því hik-
laust. Eins og sjómerin leggja
nótt við dag við hráefnisöflun
verður verkafólk á sama hátt að
leggja sig heilt og óskipt að verk
efni sínu ,þ.e. að breyta þessu
hráefni i ljúffengar krásir, um
leið og það berst, fyrir hæfilega
þóknun, án tillits til þess á hvaða
tíma sólarhringsins vinnan er
té látin.
á, er ástæða til að vera bjart-
sýnn á að fiskafurðir okkar geti
í framttíðinni keppt á sam-
keppnisifærum grundvelli hvar
sem er. Að undanskildum tveim-
ur efnaverksmiðjum er fiskiðn-
aður eini vísir innlendrar stór-
iðju. Fram að þessu hefur hann
þó ekki verið byggður upp sem
slíkur, nema til mjöl- og lýsis-
vinnslu. Frystihúsin eru búin
vélakosti til að anna úrvinnslu
fáanlegs hráefnis á 8 klst. Tak-
ist það, standa þessar milljóna-
verksmiðjur auðar og ónotaðar
% hluta sólarhringsins. Hvað
kostar svona óhóf þjóðfélagið?
Hvað gæti stofnkostnaðurinn
lækkað ef tækjaútbúnaður væri
miðaður við að skila sömu af-
köstum á 24 tímum og nú á 8?
Sá tími úr árinu, sem þessar
verksmiðjur verða óviðráðan-
lega að standa óstarfræktar
vegna skorts á hráefni, er svo
langur, að við eigum aðeins að
miða afköstin við að vinna fáan-
legt hráefni á 24 tímum.
Hvíldartíminn
Vertíðarfólk flykkist í ver-
stöðvarnar í leit atvinnu og auð-
æfa. Vegna þess hve hráefnisöfl-
unartíminn er stuttur á hverjum
stað, er spurning, hvort 16 klst.
hvíldartími á sólarhring sé ekki
ofrausn. Er ekki líklegt, að mað-
ur, sem kominn er til að gripa
vertíðarhýruna, væri ánægður
með t.d. 10 klst. hvíld millj 8
klst. vinnutama? Óefað teldu
sjómenn ástæðu til að öfundast
yfir þeirri hvíld í einu lagi.
Flestar þjóðir heims, nema fs
lendingar eiga gull eða önnur
föst verðmæti að baki gjaldmiðli
sínum. Vinnuaflið og verðmætin,
sem það skapar, er sá gullfótur,
sem íslenzka krónan hvílir á.
Með verðmætasköpun heyjum
við baráttuna fyrir frelsi og sjálf
stæði. Er það ekki uppfylling
æðstu óska og vona? Er ekki
mest starfsgleði fólgin í að sjá
vaxandi árangur þess starfs?
Er ekki eðlilegt, að hagsmun-
um einstaklingsins sé vikið lítið
eitt til hliðar í þágu þjóðfélags
þess, er veitir þegnum sínum full
komnustu skilyrði til framfærslu
og menntunar, sem í dag þekkist
I í heiminum?
Bridge
.. ^. ....... ^. ... ....... ^.. ^. ... ... .*
r ,.T ——.T —T.T T.TT
SPILIÐ, sem hér fer á eftir, er
frá leik milli Ítalíu og Argen-
tínu á nýafstaðinni heimsmeist-
arakeppni. Spil þetta var sýnt í
hinum svonefnda „Bridge-rama“
og vakti mikla og verðskuldaða
athygli. — Argentínumaðurinn,
Calvente, sat í Suður og opnaði
á einu hjarta, og ítalinn, d’Ale-
lio, sem sat Vestur, sagði tvö
grönd (sem þýðir, að hann bið-
ur félaga að segja betri litinn af
laufi eða tígli). Norður sagði
pass og Chiaradia, sem sat i
Austur, sagði 3 tígla, sem Suð-
ur tvöfaldaði, en þá sagði Vest-
ur 5 lauf, sem varð lokasögnin.
Norður lét því næst út hjarta-
drottningu.
A K
V —
♦ K10 6 5
4> ÁKG9
742
A G 10765
V DG2
♦ 97
* D83 k
------A 8 3 2
N y 108 5 43
V D 8 3
S * 10
D 9 4
ÁK976
ÁG42
6
Vestur trompaði hjartaútspilið
frá Norður. Því næst tók hann
þrisvar sinnum lauf og þá var
Norður inni á laufadrottningu
og lét enn út hjarta. Nú lét
Vestur út tígul 5 og drap í borði
með drottningu, sem Suður drap
með ás. Nú lét Suður út hjarta,
sem virtist hættulaust og Vestur
trompaði, og nú var staðan
þessi:
A G 10 6 5
V —
♦ 9
4* —•
4 K
V —
♦ K10 6
* 5
N
D
K
G 4 2
-A Á8
.V 10
♦ 83
-4. —
Vestur lét nú út laufa 5 og
lét spaðaáttuna í úr borði og
Suður kastaði spaðadrottningu.
Nú var spaðakonungurinn lát-
inn út, sem drepinn er í borði
með spaðaás og Suður varð að
kasta tígli. Síðan var tíglinum
svínað og Vestur átti afganginn.
Eins og áður segir, vakti spil
þetta mikla athygli og fékk
D’Alelio mikið hrós fyrir spilið.
Leiksýning
Gagnfræðaskóla
Siglufjarðar
F Y RI R skemmstu sýndu
•emendur fjórða bekkjar
Gagnfræðaskóla Siglufjarð-
ar enska gamanleikinn
„Fjölskyldan í uppnámi“,
en slíkar leiksýningar eru
árlegir liðir í félagslifi
skólans. Leikstjóri var
Jónas Tryggvason (bróðir
Árna Tryggvasonar) og
aðalleikararnir sjást á með
fylgjandi mynd (talið frá
vinstri): Ólafur Ragnars-
son, Sigurður Daníelsson,
Jóhanna Hjörleifsdóttir,
Brynja Jónsdóttir og Erla
Jóhannesdóttir, öll úr 4.
bekk. — Meðferð þessara
ungu áhugaleikara á hlut-
verkum sinum var með
ágætum, enda fögnuður
áhorfenda mikill. — Sér-
staka athygli vakti leikur
Jóhönnu Hjörleifsdóttur,
sem lék 12 ára telpu, sem
hún túlkaði á hressilegan
en þó látlausan og eðlileg-
an hátt.
Hinir ungu leikarar
eiga þakkir skyldar fyrir
vel unnið verk.
— Stefán.

Breyting á flug-
áætlun Pan Am.
HINN 4. maí nk. breytist flug-
áætlun Pan American. Verður
flogið beint frá New York um
Keflavík með DC7C flugvélum
alla fimmtudagsmorgna til Glass
gow og London. Sömuleiðis er
flogið tilbaka fimmtudagskvöld
og komið til baka til New Yonk
á föstudagsmorgnum.
Þar sem London er miðstöð
Evrópuflugsins hjá Pan Amer-
ican, getur flugfélagið nú gefið
farþegum héðan kost á að fara
áfram frá London til flestra stór-
borga meginlandsins með Boeing
Intercontinental farþegaþotum
og DC 8 C án aukagjalds. Frá
London hefur Pan American
einnig flugferðir til Austurlanda,
Bandaríkjanna og kringum
hnöttinn. Fyrir þá farþega, sem
eiga bókað framhaldsflug með
Pan American til meginlandsins,
sér félagið um dvalarkostnað í
allt að einn sólarhHn«